بازفرینی بافت های فرسوده شهرى با رویکرد گردشگرى پایدار با تلفیق مدل های برنامه ریزی استراتژیک و تحلیل شبکه(ANP- SWOT) مطالعه موردى: بافت فرسوده شهر خوى

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیای برنامه ریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی

2 دانشگاه زنجان

3 دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

فرسودگى واقعیتی است که تاکنون بیشتر شهر‌های با سابقه ایران تحـت تـأثیر آن قرار گرفته‌اند. آنچه مسلم است، در اینگونه شهر‌ها، این مساله رشد بافت شـهری را مختـل کرده و افزون بر نابودی بافت‌های درونی، هزینه‌های هنگفتی را با ایجاد بافت‌های نو‌ظهور بر گرده‌ى شهر تحمیل می‌کنـد. بنابراین توجه به بافت‌های فرسوده، لزوم مداخله و رفع ناپایداری آنها، موضوعی جدى و محوری مى‌باشد. در این راستا، رویکرد‌های مرمت و بهسازی بافت‌هاى فرسوده در سیر تحول و تکامل خود از بازسازی، باز زنده‌سازی، نوسازی و توسعه مجدد به باز‌آفرینى شهری تکامل یافته و در این مسیر، از حوزه توجه صرف به کالبد به عرصه تاکید بر ملاحظات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیز گذری داشته است. از آنجا که باز‌آفرینى این مراکز نیازمند سرمایه‌گذاری قابل توجهی مى‌باشد به نظر می‌رسد می‌توان با استفاده از ظرفیت‌های بالقوه گردشگری به منظور تشویق هم‌زمان بخش خصوصی و حمایت‌هاى بخش دولتی جهت سرمایه‌گذارى برای تحقق‌پذیرى باز‌آفرینى بافت‌هاى فرسوده شهرى بهره‌بردارى نمود. روش تحقیق این پژوهش، توصیفی- تحلیلی با اهداف کاربردی- توسعه‌ای است. ابتدا برای رسیدن به عوامل چهارگانه‌ی SWOT از روش مصاحبه با کارشناسان استفاده شده تا مهمترین عوامل نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید موجود در گردشگری بافتهای فرسوده شهر خوى جمع‌آوری گردد. سپس راهبردهای حاصل از فن سوات، با استفاده از مدل تحلیل شبکه‌ای (ANP‌) اولویت‌بندی گردید. نتاج حاصله نشان می‌دهد راهبردهایST1 ، WO2 و ST2 سه‌راهبرد دارای اولویت می باشند. همچنین امتیازهای کسب شده نشان می‌دهد در وضعیت فعلی، استراتژی رقابتی با کسب بیشترین امتیاز باید در اولویت و توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


 
1)       احدنژاد روشتی، محسن؛ صالحی میشانی، حیدر؛ وثوقی­راد،  لیلا؛ حسینی، سید احمد (1392) نقش ارکان اصلی شهر ایرانی اسلامی در مکان گزینی مراکز اقامتی موردشناسی: شهر زنجان­، جغرافیا و آمایش شهری – منطقه­ای، تابستان 1392، دوره 3، شماره7، صص. 125-111.
2)       امین­زاده، بهناز و دادرس، راحله (1391) بازآفرینی فرهنگ­مدار در بافت تاریخی شهر قزوین با تاکید بر گردشگری شهری، مطالعات معماری ایران، پاییز و زمستان 1391، دوره 1، شماره 2، صص. 108-99.
3)       امین­زاده، بهناز، و رضابیگی ثانی،‌ راضیه (1391) ارزیابی جایگاه مشارکت درطر­های منظر شهری به منظور ارائه فرایند مناسب بازآفرینی بافت­های آسیب دیده،‌ نشریه هنر­های زیبا-معماری و شهرسازی،‌ پاییز 1391، ‌دوره 17،‌ شماره 3،‌ صص. 40-29.
4)       پوراحمد،‌ احمد؛‌ حبیبی،‌ کیومرث؛‌ کشاورز،‌ مهناز (1389) سیر تحول مفهوم­شناسی بازآفرینی شهری به عنوان رویکردی نو در بافت­های فرسوده شهری،‌ فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، پاییز 1389،‌ دوره 1، ‌شماره 1،‌ صص. 92-73.
5)       تقوایی، محمد (1387) مقدمه ای بر برنامه­ریزی و مدیریت گردشگری شهری، چاپ دوم، اصفهان: انتشارات پیام علوی.
6)       حکیمی،‌ هادی؛ پورمحمدی،‌ محمدرضا؛ پرهیزکار،‌ اکبر‌؛ مشکینی،‌ ابوالفضل (1390) ارزیابی شاخص­های کمی و کیفی مسکن در سکونت­گاه­های غیر­رسمی ایران،‌مطالعه موردی جمشیدآباد خوی،‌ مجله جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، زمستان 1390، دوره 22،‌ شماره 4،‌ صص. 210-197.
7)       خانی،‌ علی (1383) روش­های حفظ و احیای بافت­های تاریخی شهر­ها، ویژه­نامه حفظ و احیای بافت تاریخی شهر­ها،‌ ضمیمه شماره 61 ، ماهنامه شهرداری­ها.
8)       رفیعیان،‌ محسن؛‌ بمانیان،‌ محمدرضا؛‌ رفیعیان،‌ مجتبی (1389) شناسایی پهنه­های زمینه­ساز توسعه خلاق بافت­های فرسوده با رویکرد گردشگری در برنامه­ریزی شهری،‌ نمونه موردی محله امام­زاده یحیی،‌ناحیه 2،‌منطقه 12 شهرداری تهران،‌ دو فصلنامه مدیریت شهری،‌ بهار و تابستان 1389، دوره 8، شماره  25‌،‌ صص. 257-235.
9)       رهنمایی، محمدتقی؛ پوراحمد، احمد؛  اشرفی، یوسف (1390) ارزیابی قابلیت­های توسعه شهری مراغه با استفاده ازمدل ترکیبیSWOT-ANP، جغرافیا و توسعه، پاییز 1390، دوره  9،  شماره 24، صص. 100-77.
10)    عباس­زادگان و مصطفی، رضازاده، راضیه (1380) ‌نگاهی به طرح حفظ، ‌احیا و بازسازی بافت تاریخی سمنان،‌ فصلنامه هفت شهر،‌ پاییز و زمستان 1380، دوره 2، شماره 4، ‌سازمان عمران و بهسازی، صص.59- 47.
11)    قدمی، محمدجاهد؛‌ دانشجو، خسرو؛ اسلامی،‌ سیدغلامرضا (1393) مدل مفهومی بازآفرینی مراکز شهری با تأکید بر گردشگری شهری،نمونه موردی: مرکز شهر ساحلی محمودآباد، مهراز شهر،کنفرانس ملی معماری و منظر شهری پایدار،‌ 30 فروردین 1393، دانشگاه مشهد،‌ صص. 9-1.
12)    گلکار، کوروش (1384) مناسب­سازی تکنیک تحلیل سوات ((SWOT برای کاربرد در طراحی شهری، مجله صفه، پاییز و زمستان 1384، دوره 15، شماره 41، صص. 21-1.
13)    محمدی ده چشمه، مصطفی و زنگی آبادی، علی (1387) امکان­سنجی توانمندی­های اکوتوریسم استان چهارمحال و بختیاری به روش SWOT، مجله محیط شناسی، پاییز 1387، دوره 34، شماره 47، صص. 10-1.
14)    مرادی مسیحی، واراز (1484) برنامه ریزی استراتژیک و کاربرد آن در شهرسازی ایران، چاپ اول، تهران: انتشارات پردازش و برنامه­ریزی شهری.
15)    مهدی­زاده، ‌جواد (1380) نظری اجمالی به ساماندهی مرکز شهر تهران، بهار 1380، فصلنامه هفت شهر،‌ دوره 1، شماره 3، صص. 69-59.
16)    مهندسین مشاور فر افزا (1376) طرح تفضیلی شهر خوی، جلد ضوابط و مقررات طرح تفضیلی.
17)    موحد، علی و احمد، عاطفه (1392) مسیریابی گردشگران در بافت‌های تاریخی با رویکرد حفاظت و احیای این بافت‌ها با استفاده از GIS  نمونة موردی: سنندج، مجله محیط­شناسی، بهار 1392، دوره 39، شماره1، صص.100-93
18)    پیرحیاتی، مهدی؛ ترکجزی، میلاد؛ آیینه­چی، شهرزاد (1392) بازآفرینی بافتهای کهن شهری با تکیه بر بن مایه گردشگری شهری نمونه مطالعاتی: محله صوفیان بروجرد، بوکان، همایش ملی معماری پایدار و توسعه شهری، 26 اردیبهشت 1392، شرکت سازه کویر، صص.16-1
19)    پوراحمد، احمد و اکبرنژادبایی، رمضان (1390) هرم باز آفرینی بافت تاریخی شهری با استفاده از مدل SWOT نمونه موردی، بافت تاریخی شهر بابل، فصل نامه جغرافیایی چشم انداز زاگرس، پاییز 1390، دوره  3، شماره  9، صص. 107-81
20)    کردوانی، پرویز و موردغفاری، ونوس (1390) توریسم و رویکرد نوسازی در طراحی بافت های تاریخی شهری مطالعه موردی: شهر اصفهان، جغرافیایی سرزمین، تابستان 1390، دوره  8 ، شماره 30، صص. 31-19.
21)    فاروقی، فریکا (1391) تدوین معیارهای طراحی شهری با رویکرد بازآفرینی مبتنی بر فرهنگ برای ارتقاء گردشگری فرهنگی در بافت قدیم نمونه موردی: بخشی از بافت تاریخی سنندج، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته شهرسازی، استاد راهنما: محمود نصیری انصاری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس
22)  Ozorhon, Beliz.,  &Dikmen, Irem.,  &Birgonul, Talat (2007) Using Analytic Network Process to Predict the Performance of International Construction Joint Ventures, Journal of Management in Engineering, July 2007, Vol 23, No 3, pp. 40-47.
23)  Shariatmadari, Mohammad., & Sarfaraz, Amir Homsyoun.,  & Hedayat, Pegah., & Vadoudi (2013) Using SWOT Analysis and Sem to Prioritize Strategies in Foreign Exchange Market in Iran, Procedia - Social and Behavioral Sciences, November 2013, Vol 99, No 6, pp. 886-892.
24)  Gunn, Clare A.,(1994) Tourism planning: Basics, concepts, cases, 3rd ed. Washington DC : Taylor & Frances.
25)  Lichfield, D. (2000) The Context of Urban Regeneration,in Urban Regeneration. Sage Publications Ltd.
26)  Loo Lee, Sim (1996) Urban conservation policy and the preservation of historical and cultural heritage: The case of Singapore, Cities, December 1996, Vol 13, No 6, pp. 399- 409.
27)  Roberts, Peter & Sykes, Hugh (2000) Urban Regeneration: Handbook. London: Sage Publication.
28)  Rosemary, Bromley,. & Andrew, Tallon,. & Colin, Thomas (2005) City center regeneration through residential development: Contributing to sustainability, Urban Studies, Vol 42, No13, pp. 2407-2429.
29)  Tuzkaya, Gülfem., & Önüt, Semih., & Tuzkaya, Umut., & Gülsün., Bahadır  (2008) an analytic network process approach for locating undesirable facilities: an example from Istanbul, Turkey, Journal of Environmental Management, September 2008, Vo 88, No 4 , pp 970-983.
30)  Weaver, David & Martin, Operman (2000), Tourism Management, John Wiely & sons, Australia.
31)  WTO, 2001, Tourism Highlights 2001, Madrid, WTO