ارزیابی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری شهر میبد

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسنده

دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

صنعت گردشگری یکی از پویاترین بخش‌های درحال‌توسعه اقتصاد جهان و عامل مهمی در توسعه اجتماعی و اقتصادی مناطق و کشورها است. با توجه به اهمیت موضوع فوق؛ پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با بهره‌گیری از مطالعات میدانی و اسنادی باهدف کلی شناسایی و ارزیابی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری تاریخی- فرهنگی در شهر میبد به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران با قدمت بیش از 7000 سال گردآوری گردیده است. جامعه آماری پژوهش را کارشناسان و متخصصان حوزه گردشگری استان و گردشگران داخلی و خارجی شهر میبد تشکیل می‌دهند که برای جامعه اول به‌منظور شناسایی نماگرهای مؤثر بر توسعه گردشگری تاریخی- فرهنگی علاوه بر مطالعه اسنادی به‌صورت گلوله برفی و هدفمند، 40 نفر از کارشناسان و متخصصان و برای جامعه دوم به‌منظور بررسی میزان اثر هر نماگر و عامل بندی نماگرها 85 گردشگر داخلی و 25 گردشگر خارجی از طریق روش نمونه‌گیری تصادفی در دسترس انتخاب گردیده است. در این پژوهش جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از یافته‌های کیفی (تحلیل محتوای مصاحبه‌ها در نرم‌افزار تحلیل کیفی مکس کیودا) و کمی (تحلیل عاملی اکتشافی و آزمون آماری T تک نمونه‌ای) استفاده گردیده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد 30 نماگر در قالب 5 عامل در منطقه موردمطالعه مؤثر بر توسعه گردشگری تاریخی- فرهنگی بوده است که از میان عامل‌های بارگذاری شده، عامل موقعیت نسبی و تاریخی شهر میبد با 5 نماگر و مقدار ویژه 652/7 درصد واریانس 508/25 مهم‌ترین عامل و عامل طبیعی و اقلیمی با 3 نماگر و مقدار ویژه 931/1 و درصد واریانس 435/10 کم‌اهمیت‌ترین عامل مؤثر بر توسعه گردشگری تاریخی- فرهنگی در منطقه بوده است.

کلیدواژه‌ها


1)      ابراهیم‌زاده، عیسی و عبدالله آقاسی زاده (1388) تحلیل عوامل مؤثر بر گسترش گردشگری در ناحیه سواحل چابهار با مدل راهبردی SWOT، مجله مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، دوره 1، شماره 1، صص. 128-107.
2)      ابراهیمی دهکردی، امین (1390) نقش عوامل فرهنگی، مذهبی و اکو توریستی در توسعه گردشگری ابرکوه، فصلنامه فضای گردشگری، دوره 3، شماره 9، صص. 16-1.
3)      احمدی، منیژه (1397) تحلیل عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری فرهنگی و اثرات آن در پایدار اقتصاد نواحی روستایی در استان زنجان، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دوره 8، شماره 29، صص. 92-79.
4)      امیدوار، کمال؛ شیخ‌الاسلامی، علیرضا؛ بیرانوند زاده، مریم؛ علیزاده، یحیی؛ رستم کورانی، ابراهیم (1389) تأثیر وضعیت گردشگری بر فعالیت‌های نو سازی و بهسازی بافت تاریخی، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، دوره دوم، شماره 5، صص. 43-24.
5)      امینی، عباس و زیدی، زهرا (1394) تأثیرات فرهنگی گردشگری در مناطق روستایی از دید جامعه محلی (مطالعه موردی: روستای ابیانه)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، دوره 30، شماره 2، صص 32-13
6)      بشارت، احسان (1392) امکان سنجش توسعه گردشگری در بافت‌های تاریخی مطالعه موردی محله فهادان یزد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
7)      پوراحمد، احمد و تجلی، محمدحسین (1379) نقش توان‌های توریستی در توسعه اقتصادی شهر کرمان، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دوره 155، شماره صفر، صص. 32-17.
8)      پوراحمد، احمد؛ حسینی، علی؛ خروجی، حسن؛ علیزاده، محمد (1392) اولویت‌سنجی راهبردهای توسعه گردشگری فرهنگی در منطقه الموت قزوین، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 45، شماره 3، صص.17-1.
9)      تقوایی، مسعود و صفرآبادی، اعظم (1391) توسعه گردشگری فرهنگی با تأکید بر جاذبه‌های تاریخی (مطالعه موردی: جاذبه‌های تاریخی شهر اصفهان)، برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره 3، شماره 12، صص. 78-59
10)   تیموری، راضیه؛ کرمی، فریبا؛ تیموری، زینی؛ صفدری، امین (1393) عوامل مؤثر بر گردشگری مکان‌های تاریخی شهری نمونه موردی: بازار تاریخی کلان‌شهر تبریز، نشریه گردشگری شهری، دوره 1، شماره 1، صص. 78-63.
11)   خادمی، سمیه؛ قلعه‌نویی، محمود؛ مسعودی، محمد (1392) ارزیابی پایداری کاربری زمین‌های شهری با تأکید بر حفاظت از آثار تاریخی (نمونه موردی: شهر شوش)، فصلنامه آمایش محیط، دوره 7، شماره 27، صص.36-21.
12)   زیاری، کرامت اله؛ امانپور، سعید؛ امیری، محمدرضا (1392) بررسی عوامل مؤثر در توسعه صنعت گردشگری شهری با تأکید بر عوامل مؤثر بر رضایتمندی گردشگران در شهر نورآباد ممسنی، فصلنامه سرزمین، دوره 10، شماره 1، صص. 32-15.
13)   صداقتی، پریسا (1389) بررسی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری ورزشی در استان آذربایجان شرقی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی و غیردولتی شمال، آمل.
14)   صمدیان، ابوالفضل؛ حسینی، سیدحسن؛ رئوف آوا، نگینه (1388) نقش آموزش بر توسعه زیرساخت‌ها در صنعت توریسم ایران، فصلنامه جغرافیای انسانی، دوره 1، شماره 4، صص. 118-105.
15)   صیدایی، سید اسکندر و حسینی، سیده سبیه (1393) تعیین اولویت پهنه‌های مستعد توریسم تاریخ – فرهنگی استان اصفهان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، مدیریت شهری، دوره 1، شماره 3، صص. 32-25.
16)   غیائی، محمدهادی؛ پرتوی، پروین؛ فرزاد بهتاش، محمدرضا (1392) چارچوب تحلیلی و روش‌شناسی باز زنده سازی بافت‌ها و محلات تاریخی نمونه موردی محله بازار شاه کرمان، فصلنامه مرمت و معماری ایران، دوره 3، شماره 6، صص. 26-1.
17)   کردوانی، پرویز و ونوس مورد غفاری (1390)، توریسم و رویکرد نو سازی در طراحی بافت‌های تاریخی شهری (مطالعه موردی شهر اصفهان)، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، دوره 8، شماره 30، صص. 32-19.
18)   محلاتی، صلاح‌الدین (1380) درآمدی بر جهانگردی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
19)   نظریان، شیرین (1395) تحلیل اثرات محیط‌های تأثیرگذار بر توسعه گردشگری (مطالعه موردی: شهر اصفهان)، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، اصفهان.
20)   وارثی، حمید و صفرآبادی، اعظم (1393) نقش عوامل اجتماعی گردشگری در توسعه گردشگری شهری (موردمطالعه شهر اصفهان)، نشریه مطالعات جامعه‌شناختی شهری، دوره 4، شماره 12، صص. 128-101.
21)   الوانی، سید مهدی و پیروز بخت،  معصومه (1385) فرآیند مدیریت گردشگری، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگ.
22)   یاوری، حسین؛ حسین­زاده، سپیده؛ رضایی، مریم (1390) کتاب شناخت صنعت جهانگردی (گردشگری)، چاپ دوم، تهران: انتشارات سیمای دانش.
23)  Akbulut, G. & Eyup, A. (2011) Effects of Turkish railway museums on cultural tourism, Procedia Social and Behavioral Sciences, Vol.4, No.19, pp.131-138.
24)  Brankov, J.J. & Penjiševic´, I. & Nina, B. & Curcic, N.B. & Živanovic, B. (2019) Tourism as a Factor of Regional Development: Community Perceptions and Potential Bank Support in the Kopaonik National Park (Serbia), Journal of Sustainability, Vol.3, No.11, pp.1-22.
25)  Cevdet Altunel, M. & Berkay, E. (2015) Cultural tourism in Istanbul: The mediation effect of tourist experience and satisfaction on the relationship between in volvement and recommendation intention, Journal of Destination Marketing & Management, Vol.4, No.4, pp.213-221.
26)  Foo, L. (1998) Cultural tourism in Australia: Characteristics and motivations. Aus tralian Tourism and Hospitality Research Conference. Australia: Gold Coast, Queensland.
27)  Garrod, B. & Fyall, A. (2001) Heritage Tourism: A Question of Definition, Annals of Tourism Research, Vol.28, No.4, pp.1049-1052.
28)  Hughes, H.L. (2002) Culture and tourism: afram ework for further analysis. Managing Leisure, Vol.7, No.3, pp.164-175.
29)  Khanh Tuan, V. & Rajagopal, P. (2019) Analyzing Factors Affecting Tourism Sustainable Development Towards Vietnam in the New Era, European Journal of Business and Innovation Research, Vol.7, No.1, pp.30-42.
30)  Khazaee Fadafan, F. & Danehkar, A. & Pourebrahim, sh. (2018) Developing a noncompensatory approach to identify suitable zones for intensive tourism in an environmentally sensitive landscape Ecological Indicators, journal homepage, Vol.18, No. 87, pp.152-166.
31)  Kozhokulov, S. & Chen, X. & Yang, D. & Issanova, G. & Samarkhanov, K. & Aliyeva, S. (2019) Assessment of Tourism Impact on the Socio-Economic Spheres of the Issyk-Kul Region (Kyrgyzstan), Journal of Sustainability, Vol.17, No.11, pp.1-14.
32)  McKercher, B. (2002) Towards a classification of cultural tourists, International Journal of Tourism Research, Vol.4, No.1, pp.29-38.
33)  Shedenov, U. & Litvishko, O. & Kazbekov, B. & Suyunchaliyeva, M. & Kazbekova, K. (2019) Improvement of ecological tourism on the principles of sustainable economic development, E3S Web of Conferences.