تحلیل نقش گردشگری بر کیفیت زندگی شهروندان با تأکید بر شاخص‌های ذهنی (مطالعۀ موردی: شهر فشم، شهرستان شمیرانات)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسنده

دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

توسعۀ گردشگری شهری اثرها و پیامدهای اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، و زیست‌محیطی متفاوتی دارد که از جمله می‏توان به نقش این فعالیت بر کیفیت زندگی شهروندان اشاره کرد. کیفیت زندگی، که امروزه از مؤلفه‌های مهم مورد توجه متخصصان حوزۀ برنامه‏ریزی شهری است، مفهومی چند‌بعدی است و جنبه‌های مختلفی دارد. امروزه، فقط برآورده‌شدن نیازهای جسمانی و برخورداری از امکانات رفاهی زندگی کفایت نمی‏کند و توجه به ابعاد ذهنی کیفیت زندگی شهروندان مورد توجه بیشتری واقع شده است. بر همین اساس، در این پژوهش، به بررسی و تحلیل توسعۀ گردشگری و نقش آن در ابعاد کیفیت زندگی شهروندان شهر فشم با تأکید بر شاخص‌های ذهنی پرداخته شده است. روش‏شناسی این تحقیق توصیفی و تحلیلی و داده‏های مورد نیاز با استفاده از روش اسنادی و میدانی (پرسشنامه) گردآوری شده است. جامعۀ آماری این پژوهش شهروندان محلی شهر مطالعه‌شده است که با استفاده از روش کوکران تعداد 286 سرپرست خانوار به‌عنوان نمونۀ آماری انتخاب شده‏اند. همچنین با بهره‏گیری از آزمون‏های آماری داده‏های جمع‏آوری‌شده تجزیه و تحلیل شدند. نتایج پژوهش بیانگر آن است که توسعۀ گردشگری در شهر فشم توانسته نقش مؤثری بر بهبود کیفیت شهروندان ایفا کند که این بهبود وضعیت در میان قلمروهای مختلف کیفیت زندگی یکسان نبوده و تفاوت معناداری بین آن‌ها وجود دارد. همچنین، نتایج نشان داد که در ارزیابی اهمیت و جایگاه نقش گردشگری در شهر فشم، از میان قلمروهای مطالعه‌شده، تفریح و اوقات فراغت بیشترین تأثیر را بر دیدگاه شهروندان داشته است.

کلیدواژه‌ها


 
اصغری زمانی، اکبر؛ زادولی خواجه، شاهرخ؛ غلامحسینی، رحیم (1391). «ارزیابی کیفیت زندگی شهری در مناطق حاشیه‌نشین با استفاده از مدل تحلیل عاملی (مطالعۀ موردی: مناطق حاشیه‌نشین شمال تبریز)»، فصلنامۀ جغرافیایی چشم‌انداز زاگرس، ش 11، ص 69ـ86.
اکبریان رونیزی، سعیدرضا؛ خراسانی، محمدامین؛ امام قلی، لقمان (1392). «تحلیل تطبیقی نقش گردشگری مذهبی و طبیعت‌گردی در بهبود کیفیت زندگی ساکنان نواحی روستایی مورد: روستاهای امامزاده داوود و رندان (شهرستان تهران)»، فصلنامۀ برنامه‌ریزی و توسعۀ گردشگری، ش 4، ص 145ـ158.
اکبریان رونیزی، سعیدرضا؛ محمدپورجابری، مرتضی؛ سپهوند، فرخنده (1392). «نقش شهرهای کوچک در بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی مورد: بخش رونیز»، فصلنامۀ پژوهش‌های روستایی، ش 4، ص 881ـ900.
پوراحمد، احمد؛ فرجی ملایی، امین؛ عظیمی، آزاده؛ لطفی، صدیقه (1391). «تحلیل طبقه‌بندی کیفیت زندگی شهری با روش SAW»، فصلنامۀ پژوهش‌های جغرافیای انسانی، ش 4، ص 21ـ44.
پورطاهری، مهدی؛ افتخاری، عبدالرضا رکن‏الدین‏؛ فتاحی، احد (1390). «ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مطالعۀ موردی: دهستان خاوه شمالی استان لرستان)»، فصلنامۀ پژوهش‌های جغرافیایی، ش 76، ص 13ـ32.
خوارزمی، شهیندخت (1383). کیفیت زندگی و الزامات عصر دیجیتال در ایران، تهران، روزنامۀ دنیای اقتصاد.
دیناری، احمد (1384). گردشگری شهری در ایران و جهان، تهران: واژگان خرد.
رضوانی، محمدرضا؛ بدری، سیدعلی؛ سپهوند، فرخنده؛ اکبریان رونیزی، سعیدرضا (1391). «گردشگری خانه‏های دوم و اثرات آن بر بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی مطالعۀ موردی: بخش رودبار قصران»، فصلنامۀ مطالعات و پژوهش‌های شهری منطقه‏ای، ش 13، ص 33ـ40.
رضوانی، محمدرضا؛ متکان، علی‌اکبر؛ منصورریان، حسین؛ ستاری، محمدحسین (1389). «توسعه و سنجش شاخص‌های کیفیت زندگی مطالعۀ موردی: شهر نورآباد»، فصلنامۀ مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، ش 2، ص 87ـ110.
رنجبران، بهرام؛ زاهدی، محمد (1388). شناخت گردشگری، اصفهان: چهارباغ، چ6.
رهنمایی، محمدتقی؛ فرجی ملائی، امین؛ حاتمی‌نژاد، حسین؛ عظیمی، آزاده (1391). «تحلیلی بر مفهوم کیفیت زندگی در شهر بابلسر»، مجلۀ جغرافیا و آمایش شهری‌ـ منطقه‏ای، ش 5، ص 49ـ76.
شفیعا، سعید؛ شفیعا، محمدعلی؛ کاظمیان، غلامرضا (1392). «فرا‌تحلیل روش و نتایج پژوهش‏های کیفیت زندگی شهری در ایران»، مجلۀ جامعه‌شناسی کاربردی، ش 50، ص 21ـ40.
قدمی، مصطفی؛ علیقلی‌زاده، ناصر؛ رمضانزاده، مهدی (1389)، «بررسی نقش گردشگری در تغییرات کیفیت زندگی مقصد (نمونۀ مورد‌مطالعه: دهستان کلارآباد، شهرستان تنکابن، مازندران)»، مجلۀ مطالعات اجتماعی ایران، ش 3، ص 152ـ163.
کوکبی، افشین (1386). «معیارهای ارزیابی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهری»، نشریۀ هویت شهر، ش 1، ص 75ـ86.
لطفی، صدیقه (1388). «مفهوم کیفیت زندگی شهری: تعاریف، ابعاد، و سنجش آن در برنامه‌ریزی شهری»، فصلنامۀ نگرش‌های نو جغرافیای انسانی، ش 4، ص 65ـ80.
مختاری، مرضیه؛ نظری، جواد (1389)، جامعه‌شناسی کیفیت زندگی، تهران: جامعه‌شناسان.
Cascante, D.M. (2008). Consequences of tourism – based growth on rural communities quality of life: A comparative study of Liberia and Lafortuna, Costarica, Dissertation submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of doctor of philosophy, The Pennsylvania State university.
Choi, H (2003). Measurement of Sustainable Development Progress for Managing Community Tourism,
Das, D. (2008). Urban quality of life: A case study of Guwahati. Social Indicators Research, 88(2), pp 297-310.
Kim, K. (2002). The Effects of Tourism Impacts upon Quality of Life of Residents in the Community, Dissertation submitted to the Faculty of the Virginia Polytechnic Institute and State University In partial fulfillment of the requirements for the degree of Ph.D.
Lee, Y. J. (2008). Subjective quality of life measurement in Taipei. Building and Environment, 43(7), pp 1205-1215.
Li, G., & Weng, Q. (2007). Measuring the quality of life in city of Indianapolis by integration of remote sensing and census data. International Journal of Remote Sensing, 28(2), pp 249-267.
Liu, J. C., & Var, T. (1986). Resident attitudes toward tourism impacts in Hawaii. Annals of Tourism Research, 13(2), pp 193-214.
Low, Ch.(1996) Urban tourism Attraction visitors to large cities, mansell.publishing Limited, London.
McCrea, R. P., Shyy, T., & Stimson, R. J. (2004). Modelling urban quality of life in South East Queensland by linking subjective and objective indicators. InThe Australian & NZ Reg. Sci.. Assoc. Intern. Inc. (pp. 49-66). School of Economics & Information Systems.
McGillivray, M.( 2007). Human Well-Being, Concept and Measurement. New York: Palgrave MacMillan.
Milman, A., & Pizam, A. (1988). Social impacts of tourism on central Florida.Annals of Tourism Research, 15(2), pp 191-204.
Moro, M., Brereton, F., Ferreira, S., & Clinch, J. P. (2008). Ranking quality of life using subjective well-being data. Ecological Economics, 65(3), pp 448-460.
Pal, A. K. and Kumar, U. C. (2005). Quality of life concept for the evaluation of societal development of rural community in west bangal, India ,Rural Development, vol.xv,no.
Pal, A. K., and Kumar, U. C. (2005). Quality of life concept for the evaluation of societal development of rural community in west bangal, India , Rural Development, Vol xv, No 2.
Santos, L. D., & Martins, I. (2007). Monitoring urban quality of life: The Porto experience. Social Indicators Research, 80(2), pp 411-425.
Texas: University of Texas.
ZielinskaWczkowska, H., and dziora - Kornatowska, K.W.( 2010), Evaluation of quality of life (QoL) of students of the University of Third Age (U3A) on the basis of socio-demographic factors and health status, Archives of Gerontology and Geriatrics, pp 1-5