اخلاق گردشگری مدرن رویکردی انتقادی به ابعاد، اصول و آثار اخلاق گردشگری مدرن

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 استاد دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری، دانشگاه تهران

چکیده

گردشگری مدرن در پارادایم مدرنیته شکل گرفته و توسعه یافته است. بنابراین، بسیاری از معضلات مدرنیته دامنگیر این‌گونه گردشگری نیز است. گردشگری مدرن در جست‌وجوی سود بیشتر در زمان کمتر و با بازدهی بیشتر است، اما در این میان ممکن است بسیاری از هزینه‌های پنهان نادیده گرفته شوند. گردشگری مدرن مسائل اخلاقی زیادی را پدید می‌آورد که عمدتاً در دو زمینة مهم قابل ردیابی و بررسی‌اند: طبیعت و جامعه. اگر اخلاق را به معنای کانتی آن در نظر بگیریم، بسیاری از تلقی‌ها و کنش‌ها در گردشگری مدرن از عقلانیت کافی برخوردار نبوده و به همین دلیل غیر‌اخلاقی‌اند. گردشگری مدرن هنوز رویکردی اکتشافی و فاتحانه دارد؛ رویکردی که در سده‌های گذشته و در دوران استعمار به کشف سرزمین‌های جدید و دسترسی به منابع بیشتر منتهی می‌شد. این رویکرد متکی به مفهوم «دیگری» است؛ یعنی گردشگر و سرزمینش با مقصد گردشگری، جامعه، و طبیعت آن تفاوت ماهوی دارد و هریک سرنوشت مستقلی را پیش روی دارند. اما به نظر می‌رسد بتوان گردشگری مدرن را، در زمینة اخلاق، دوباره تعریف کرد و به نسخة جدیدی از گردشگری دست یافت که پایدار و مسئولانه باشد. همان‌گونه که در جریان تکامل اجتماعی کشاورزی با نیروی کار بردگان به کنشی غیر‌اخلاقی بدل شده و مورد سرزنش قرار می‌گیرد، گردشگری مدرن نیز با آسیب‌های اجتماعی و زیست‌محیطی آن با همین وضعیت اخلاقی مواجه خواهد شد. در پژوهش‌هایی که تاکنون به زبان فارسی انجام شده است چندان ژرفای فلسفی اخلاق گردشگری مورد کنکاش قرار نگرفته و در‌خصوص اخلاق گردشگری بیشتر به کدهای اخلاقی و باید‌ها و نباید‌ها از منظر ایدئولوژی خاص پرداخته شده است. بنابراین، در این مقاله تلاش می‌شود، هر‌چند گذرا و مختصر، برخی چالش‌های فلسفی و سؤالات اساسی اخلاق در گردشگری مطرح شود.
روش تحقیق در این مقاله، هرمنوتیک، تأویلی، و توصیفی است. با مطالعة کتاب‌ها و مقالات و اخبار مربوط به گردشگری و همچنین بررسی هنجارهای اخلاقی در برخی جوامع مقصد گردشگری به برداشتی کلی دست‌ یافته‌ایم که با روش قیاسی به تحلیل ماهیت اخلاقی گردشگری مدرن می‌پردازد. برای سهولت تحقیق، اخلاق گردشگری در دو زمینة اصلی، که عبارت‌اند از طبیعت و جامعه، بررسی شده است. نتیجة تحقیق به صورت تبیین مسئله و آسیب‌شناسی اخلاق گردشگری مدرن صورت‌بندی شده است.

کلیدواژه‌ها


 
اندی، درام؛ آلن، مور (1390). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی و مدیریت اکوتوریسم، ترجمۀ محسن رنجبر، ج 2، تهران: آییژ.
پیرس، فیلیپ (1389). رفتار گردشگر بن‌مایه‌ها و طرح‌های مفهومی، ترجمۀ حمید ضرغام بروجنی، تهران: مهکامه.
جهانیان، منوچهر؛ نادعلی‌پور؛ زهرا (1389). گردشگری منابع آبی، تهران: جهاد دانشگاهی.
چاک، وای گی (1377). جهانگردی در چشم‌اندازی جامع، ترجمۀ علی پارساییان و سید محمد اعرابی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
رهنمایی، محمدتقی (1390). گردشگری شهری، تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
زاهدی، شمس‌السادات (1385). مبانی توریسم و اکوتوریسم پایدار، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
سینها پی سی (1390). گردشگری جهانی گردشگری و طبیعت‌گردی پایدار، ترجمۀ محمد قلی‌پور، مشهد: مرندیز.
موسوی، سیده زهرا (1391). «اخلاق گردشگری»، اخلاق، دورۀ جدید بهار، ش 27، ص 11ـ18.
وب‌سایت سازمان جهانی گردشگری ملل متحد، (آخرین تاریخ بازنگری 3 تیر 1393).
Ayala, F.J.(1987). "The Biological Roots of Morality”, Biology and Philosophy, Vol. 2: pp 235-252.
Baysan, Sultan (2001). “Perceptions of the Environmental Impacts of Tourism: a Comparative Study of the Attitudes of German, Russian and Turkish Tourists in Kemer, Antalya”, Tourism Geographies, Taylor & Francis Ltd.
Blackburn, Simon (2003). Ethics:a Very Short Introduction, Oxford University Press, England.
Bolnick, Steven (2003). “Promoting the Culture Sector through Job Creation and Small Enterprise Development in SADC Countries: The Ethno-tourism Industry”, Series on Upgrading in Small Enterprise Clusters and Global Value Chains, International Labour Office, Seed Working Paper No. 50, Geneva.
Budeanu, Adriana (2005). “Impacts and responsibilities for sustainable tourism: a tour operator’s perspective”, International Institute for Industrial Environmental Economics, Lund University, Journal of Cleaner Production, Vol. 13: pp 89–97.
Elliot Hugh S. R. and Thacker A. G. (1912). Beasts and men. Being Carl Hagenbeck's experiences for half a century among wild animals, London & New York: Longmans, Green, and Co., pp x-xi.
Fennell, David A. and Malloy, David Cruise (2007). Codes of Ethics in Tourism: Practice, Theory, Synthesis, Cromwell Press Ltd, Great Britain.
Fennell, David A.(2006). Tourism Ethics, Channel View Publications, Multilingual Matters Ltd, England.
Gorke, Martin (2003). The Death of our Planet’s Species: a Challenge to Ecology and Ethics, Island Press.
Holden, Andrew (2009). “The Environment-Tourism Nexus: Influence of Market Ethics”, Annals of Tourism Research, Vol. 36, No. 3: pp 373–389.
http://advocacy.britannica.com/blog/advocacy/2007/10/traditional-chinese-medicine-and-endangered-animals/
http://gulfnews.com/news/world/other-world/china-hopes-to-take-rare-animals-off-the-menu-1.1324278
Irandu, Evaristus M. (2004). “The Role of Tourism in the Conservation of Cultural Heritage in Kenya”, Asia Pacific Journal of Tourism Research, Vol. 9, No. 2.
Kaiman Jonathan (2014). China hopes to take rare animals off the menu, (Last visited on 08 July 2014)
Leopold, Aldo (1949). A Sand County Almanac, Oxford: Oxford University Press, England.
Macleod, Donald(2006). “Cultural Commodification and Tourism: A Very Special Relationship”, Cognizant Communication Corporation, Tourism Culture and Communication, Vol. 6, Number 2: pp 71-84
Murray Lorraine (2007). Traditional Chinese Medicine and Endangered Animals, (Last visited on 08 July 2014)
National Marine Fisheries Service (2011). Shark Finning Report to Congress, U.S. Department of Commerce National Oceanic and Atmospheric Administration, USA.
Pandey Ram Niwas, PitambarChettri, Ramesh Raj Kunwarand GovindaGhimire(1995). Case Study on theEffects of Tourismon Culture and the Environment, Nepal: Chitwan-Sauraha and Pokhara-Ghandruk, Bangkok:UNESCO Principal Regional Officefor Asia and the Pacific, Thailand.
Pearce, D.(1995). Blueprint 4: Capturing Global Environmental Value,London: Earthscan Publications, England.
Quigley J.T. (2014). Malaysian Restaurants Busted for Putting Endangered Species on the Dinner Menu, (Last visited on 08 July 2014)
Sawkar, Kalidas, Ligia, Noronha, Antonio, Mascarenhas, O.S. Chauhan, and Simad, Saeed(1998). Tourism and the Environment: Case Studies on Goa, India, and the Maldives, The Economic Development Institute of the World Bank, USA.
Smith, Mick and Duffy,Rosaleen (2003). The Ethics of Tourism Development, Routledge.
Tribe, John (2009). Philosophical Issues in Tourism, Channel View Publications, London.
Trupp, Alexander (2011). “Exhibiting the ‘Other’ Then and Now: ‘Human Zoos’ in Southern China and Thailand”, ASEAS - Austrian Journal of South-East Asian Studies, 4(1): pp 139-149.
Verner, Dorte (2009). “Tourism and Indigenous People–Lessens from Recent Experiences in Eco and EthnoTourism in Latin Americaand the Caribbean”, Responsible Tourism Series, World Bank, No. 144: pp 1-4.