اولویت بندی راهبردهای توسعه گردشگری مذهبی شهر دزفول

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 دانشیار برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران

3 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

گردشگری مذهبی گونه‌ای از گردشگری است که به دلیل شرایط ویژه و ریشه داشتن در فرهنگ دینی نقش مهمی در پایداری فرهنگی و اقتصادی کشور ایران دارد و همچنین ظرفیت‌های زیادی برای توسعه خدمات گردشگری در مناطق مختلف کشور فراهم می‌نماید که برای استفاده از آن نیاز است که شرایط موجود بررسی و برنامه‌ریزی راهبردی با تکیه بر نقاط قوت و امکانات مناطق مذکور تدوین شود. شهر دزفول با وجود 50 مسجد و بقعه تاریخی بعنوان جاذبه گردشگری مذهبی و آیین‌ها و رسوم مذهبی متنوع از ظرفیت مناسبی برای توسعه گردشگری مذهبی برخوردار است که در این تحقیق تلاش شده با استفاده از تکنیک SWOT نقاط ضعف و قوت (عوامل درونی) و فرصتها و تهدیدها (عوامل خارجی) آن بررسی شده و سپس اولویت‌بندی راهبردهای تدوین شده با استفاده از مدل AHP انجام وراهکارهایی جهت تقویت این فعالیت در شهر دزفول ارائه شود. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی است و نتایج حاکی از آن است که با توجه به اولویت‌های استخراج شده از نظر کارشناسان، استفاده از نقاط ضعف و قوت و همچنین موازنه فرصت‌ها و تهدیدها در حد متوسطی است، یعنی امکان بهره‌گیری از فرصت‌ها و نقاط قوت موجود همراه با کمرنگ نمودن نقاط ضعف و تهدیدها وجود دارد اما این امر مستلزم برنامه‌ریزی و تقویت زیرساختهای گردشگری شهر و ارتقاء آگاهی‌های عمومی دراین زمینه است. همچنین راهبرد تهاجمی مهمترین راهبرد در توسعه گردشگری مذهبی شهر دزفول است و پس از آن راهبرد بازنگری قرار دارد.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    1. آذرکیش، محمد و فرزانه افضلی‌‌نیا، 1393، برنامه‌ریزی توسعة پایدار با تأکید بر عوامل هویت شهری، نمونة موردی شهر دزفول، ششمین کنفرانس ملی مدیریت و برنامه‌ریزی شهری، با تأکید بر مؤلفه‌های شهر اسلامی، مشهد.
    2. اعرابی، محمد، 1384، مدیریت استراتژی راهبردی، انتشارات دانشگاه تهران.
    3. ابراهیم‌زاده عیسی، کاظمی‌‌نژاد، شمس‌‌الله و محمد اسکندری ثانی، 1390، برنامه‌ریزی راهبردی توسعة گردشگری، با تأکید بر گردشگری مذهبی، مطالعة موردی: شهر قم، مجلة پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شمارة 76، صص 115-141.
    4. ادارة اوقاف و امور خیریة شهرستان دزفول، 1393، فهرست مساجد و بقاع متبرکة شهرستان دزفول، منتشرنشده.
    5. برایسون، جان، 1378، برنامه‌ریزی استراتژیک برای سازمان‌های دولتی و غیرانتفاعی، ترجمة عباس منوریان، مرکز آموزش مدیریت دولتی، تهران.
    6. بهزادفر، مصطفی و روزبه زمانیان، 1387، برنامه‌ریزی راهبردی توسعة گردشگری با تأکید بر بخش محصول (نمونة موردی: شهرستان نیشابور)، نشریة بین‌المللی علوم مهندسی دانشگاه علم و صنعت ایران، ویژه‌نامة معماری و شهرسازی، جلد 19، شمارة 6.
    7. بی‌نام، 1385، زیارت در فرهنگ اسلامی، روزنامة رسالت، شمارة 6045، تاریخ 04/10/85، بخش اندیشة اسلامی.
    8. پیرس، جان و ریچارد رابینسون، 1376، برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک، ترجمة خلیلی شورینی، انتشارات یادواره، تهران.
    9. تقوایی، مسعود، موسوی، سیدعلی و یونس غلامی بیمرغ، 1389، تحلیلی بر توسعة گردشگری مذهبی، مطالعة موردی شهرستان نورآباد ممسنی، فصلنامة فضای جغرافیایی، سال دهم، شمارة 31، صص 39-46.
    10.  حسن‌‌نژاد، مریم، براتی، جواد، رفیعی، هادی و محمد مظهری، 1393، شناسایی استراتژی‌های توسعة سرمایه‌گذاری گردشگری مذهبی در ایران، مطالعة موردی: زیارتگاه امام رضا (ع)، فصلنامة برنامه‌ریزی و توسعة گردشگری، سال سوم، شمارة 9، صص 88-109.
    11.  دلالی خسروآبادی، محمد، 1389، علل و پیامدهای اجتماعی و کالبدی- فضایی مهاجرت در بافت فرسودة شهر دزفول با استفاده از GIS، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران، اهواز.
    12. رضایی، محمدرضا، خاوریان گرمسیر، امیررضا و مهدی علیان، 1393، تحلیلی بر برنامه‌ریزی راهبردی گردشگری آیین‌های شیعی با تأکید بر توان‌های بالقوۀ مراسم محرم، مطالعۀ موردی شهر تفت، فصلنامۀ برنامه‌ریزی و توسعۀ گردشگری، سال سوم، شمارۀ 8، صص 166-185.
    13. شاهنده، بهزاد، 1380، اکوتوریسم تنها طبیعت‌گردی نیست، نشریۀ سفر، سال دوم، شماره 7، صص 44-52.
    14. شربتیان، محمدحسن، 1390، تأملی کارکردی بر نقش توسعۀ پایدار گردشگری دینی در جامعۀ ایران، www.antropology.ir.
    15. عرب‌‌خدری، سارا، 1387، ضرورت‌های توسعۀ گردشگری مذهبی در ایران، نشریۀ خیمه، شمارۀ 46، قابل‌دسترس در http://www.hawzah.net/fa/magazine/magart/6023/6722/0.
    16. فاطمی، سیدمحمد، 1380، بررسی جایگاه صنعت گردشگری و نقش آن در اقتصاد استان قم، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، قم.
    17. فیروزجائیان، علی‌اصغر، یوسفی، ندا و سیداحمد میرمحمدتبار، 1393، تحلیل کارکردی گردشگری مذهبی در ایران، فراتحلیلی از تحقیقات موجود، فصلنامة برنامه‌ریزی و توسعة گردشگری، سال سوم، شمارة 8، صص 143-165.
    18. فرد آر، دیوید، 1379، مدیریت استراتژیک، ترجمة علی پارسائیان و سید محمد اعرابی، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، تهران.
    19. قدسی‌پور، سیدحسن، 1389، فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی AHP، چاپ هشتم، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران.
    20. محلاتی، صلاح‌الدین، 1380، درآمدی بر جهانگردی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
    21. محلاتی، صلاح‌الدین، 1388، جستاری در هنگام فراغت، جلد اول: سفر و جهانگردی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
    22. معاونت برنامه‌ریزی استانداری خوزستان، 1391، نتایج اولیة سرشماری نفوس و مسکن استان خوزستان.
    23. معاونت پژوهشی دانشگاه شهید چمران اهواز، 1387، طرح جامع گردشگری استان خوزستان، بررسی وضع موجود، جلد اول، بخش اول، میراث فرهنگی و گردشگری استان خوزستان، اهواز.
    24. منتظری، محمد، 1387، شهر من دزفول، انتشارات ارجمند، تهران.
    25. منصوری، علی، 1383، نقش گردشگری در برنامه‌ریزی شهری شیراز، رسالۀ دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان.
    26. مؤمنی، مصطفی، صرافی، مظفر و محمد قاسمی خوزانی، 1387، ساختار و کارکرد گردشگری مذهبی-فرهنگی و ضرورت مدیریت یکپارچه در کلان‌شهر مشهد، فصلنامة جغرافیا و توسعه، سال ششم، شمارة 11، صص 13-38.
    27. مؤمنی، منصور، 1391، مباحث نوین در تحقیق در عملیات، ناشر مؤلف، تهران.
    28. مهرزاد، تورج، 1389، ضرورت‌های توسعة گردشگری مذهبی در ایران، قابل‌‌دسترس در:http://unwto.blogfa.com/8911.aspx
    29. هریسون، جفری و کارون، جان، 1382، مدیریت استراتژیک، ترجمة بهروز قاسمی، انتشارات هیئت، چاپ اول، تهران.

    30.Shinde, K. A. (2006). Quest for Good Governance: Contribution and Potential of Religious Institutions as Stakeholders. In M. Chattopadhyay (Ed.), Religious Tourism: An Introduction (pp. 89-109). Hyderabad, India: The Icfai University Press. PP 89-109.

    31. Chaffee, E. E., 1985, Three Models of Strategy, Academy of Management Review, Vol. 10, No. 1, PP. 89-96.

    32. Egresi, I., Bayram, B., Kara, F. and Kesik, A., 2012, Unlocking the Potential of Religious Tourism in Turkey, Geo Journal of Tourism and Geo sites, Vol. 1, No. 1, PP. 65-80.

    33.Holjevac, A. I., 2003, A Vision of Tourism and the Hotel Industry in the 21st Century, Hospitality Management, Vol. 22, No. 2, PP. 129-134.

    34. Hom Haacke, L., 2001, Using SWOT for Project Planning Sessions, PN.3 Hughes. A. Tourism as Sustainable Industry in the Rural Community of Arising, West Scotland, MSc Thesis, Napier University.

    35. Jimenez, B. S., 2012, Strategic Planning and the Fiscal Performance of City Governments during the Great Recession, The American Review of Public Administration, Vol. 43, No. 5, PP. 581–601.

    36.McIntosh, R. W., Goeldner, C. R. and Brent Ritchie, J. R., 1995, Tourism Principles, Practices, Philosophies, John Wiley & Sons, Inc, USA.

    37. Long, P. T., Perdue, R. R. and Allen, L., 1990, Rural Resident Tourism, Perceptions and Attitudes by Community Level of Tourism, Journal of Travel research, Vol. 28, No. 3, PP. 3-9.

    38.Meyer, G., 2004, New Research Network for Islamic Tourism, Islamic Tourism, issue 11, P 42.

    39. Parker Gates, L., 2010, Strategic Planning with Critical Success Factors and Future Scenarios: An Integrated Strategic Planning Framework, Technical Report, Software Engineering Institute, Carnegie Mellon University.

    40.Saaty, T. L., 1994, How to Make a Decision: The Analytical Hierarchy Process, Interface, Vol. 24, No. 6.

    41. Santos, M, 2003, Religious Tourism: Contributions towards a Clarification of Concepts, In C. Fernandes, F. Mcgettigan and J. Edwards (Eds), Religious Tourism and Pilgrimage (Portugal: Atlas Special Interest Group).

    42. Shapley, R. and Sundaram, P., 2005, Tourism: A Sacred Journey? The Case of Ashram Tourism, India, International Journal of Tourism Research, Vol. 7, No. 3, PP. 161-171.

    43.UNWTO, 2007, Tourism Highlights, 2007 Edition, It’s Available at: http://unwto.com.