تحلیل و سطح بندی جاذبه های گردشگری استان اردبیل

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، استادیار دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور تهران

2 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران

چکیده

گردشگری به‌مثابه پدیده‌ای تمدنی، با تأثیرات متعدد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی همراه است و رونق و رشد آن به عواملی متعددی مانند وضعیت آبوهوایی مطلوب، فرهنگ غنی ملت‌ها، مناظر دیدنی، بهره‌مندی از شبکه‌های ارتباطی، دردسترسبودن مراکز تفریحی و از همه مهم‌تر آثار تاریخی و تمدن‌های گذشته بستگی دارد. در این بین، استان اردبیل از جمله استان‌هایی است که پتانسیل‌های بسیار زیادی در زمینة گردشگری دارد و ارزیابی ویژگی‌های جغرافیایی گردشگری و جاذبه‌های تاریخی و معماری شهرستان‌های این استان گامی برای ورود به توسعة نواحی محروم این منطقه است. گفتنی است شناخت جاذبه‌های گردشگری موجود و رتبه‌بندی نواحی گردشگری از ابعاد مهم و گام‌های اولیه برای برنامه‌ریزی گردشگری به‌شمار می‌آید. در پژوهش حاضر با استناد به منابع کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی و به‌منظور رتبه‌بندی شهرستان‌های استان اردبیل از نظر جاذبه‌های گردشگری، از نوزده شاخص در سه گروه جاذبه‌های ژئوتوریستی، جاذبه‌های تاریخی- معماری و حیات‌وحش و مناطق حفاظت‌شده استفاده شده است. روش تحلیل سلسلهمراتبی نیز به‌منظور تعیین اوزان شاخص‌ها و روش پرومته، برای رتبه‌بندی شهرستان‌ها به‌کار رفته است. از بین شاخص‌های استفاده‌شده در انجام رتبه‌بندی، وجود چشمه‌ها و آبگرم‌های معدنی، مهم‌ترین و تأثیرگذارترین شاخص از بین شاخص‌های ژئوتوریستی و تاریخی- معماری تلقی می‌شود. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد شهرستان سرعین با وجود کمبود برخی جاذبه‌های مهم تاریخی- معماری، در رتبة اول شهرستان‌های استان قرار گرفته و شهرستان‌های اردبیل، مشکین‌شهر، نمین، پارس‌آباد، بیلهسوار، نیر، گِرمی، کوثر و خلخال در رتبه‌های بعدی این مقایسه جای گرفته‌اند. درنهایت به‌منظور افزایش توانمندی جذب گردشگران با عنایت به نتایج مطالعه، پیشنهادهایی ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


 1)      احدنژاد، محسن و صالحی میشانی، حیدر (1391) ارزیابی توزیع فضایی زیرساخت‌های گردشگری و تعیین نقش فرایندهای اقتصادی-سیاسی و رشد فیزیکی شهرها در شکل‌گیری آن (مطالعة موردی: شهر زنجان)، دو فصلنامة مطالعات گردشگری، دورة 1، شمارة 1، صص. 105-91.
2)      تقوایی، مسعود و اکبری، محمود (1388) مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی و مدیریت گردشگری شهری، اصفهان: انتشارات پیام علوی.
3)      رهنمایی، محمدتقی و قدمی، مصطفی (1387) بررسی ظرفیت تحمل حوزة مقصد گردشگری با تأکید بر جامعة میزبان (نمونة موردی: شهر کلاردشت)، نشریة پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شمارة 66،  صص. 33-17.
4)      زنگی‌آبادی، علی؛ محمدی جمال؛ زیرک باش، دیبا (1385) تحلیل بازار گردشگری داخلی شهر اصفهان، جغرافیا و توسعه، دورۀ4، شمارة 8، صص. 156-131.
5)      شکویی، حسین و موحد، علی (1381) شناخت الگوی فضای توریستی شهر اصفهان با استفاده از GIS، فصلنامة مدرس علوم انسانی، دورة 6، شمارة ۴، صص. 112-95.
6)      شماعی، علی و موسی‌وند، جعفر (1390) سطح‌بندی شهرستان‌های استان اصفهان از نظر زیرساخت‌های گردشگری با استفاده از مدل TOPSIS و AHP، فصلنامة مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال 3، شمارة 10، صص. 40-23.
7)      صدرموسوی، میرستار و دخیلی کهنموئی، جواد (1386) ارزیابی وضعیت تسهیلات گردشگری استان آذربایجان شرقی از دید گردشگران، فصلنامة پژوهش‌های جغرافیایی، شمارة 61، صص. 143-129.
8)      ضیایی، محمود و داغستانی، سعید (1389) تحلیل سلسله‌مراتبی جاذبه‌های تاریخی فرهنگی شهرستان نیشابور، فصلنامة جغرافیا و توسعه، سال 8، شمارة 17، صص. 138-113.
9)      عربشاهی کریزی، احمد و آریان‌فر، مرتضی (1392) گردشگری سلامت و قابلیت پزشکی- درمانی در ایران، فصلنامة فضای گردشگری، شمارة 9، صص. 152-133.
10)    قالیباف، محمدباقر و شعبانی‌فرد، محمد (1390) ارزیابی و اولویت‌بندی جاذبه‌های گردشگری برای توسعة گردشگری شهری براساس مدل‌های تصمیم‌گیری چندمتغیره (مطالعة موردی: شهر سنندج)، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، سال 26، شمارة 2، صص. 172-147.
11)    قرخلو، مهدی (1386) جغرافیای جهانگردی و برنامه‌ریزی اوقات فراغت، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
12)    قاسمی، رحیم (1389) نقدی بر سیاست‌های گردشگری منطقه‌ای، مجلة آبادی، شمارة 67، صص. 75-63
13)  موسی‌وند، جعفر و ساسان‌پور، فرزانه (1390) ارزیابی نقش زیرساخت‌های شهری جهت تعیین قطب گردشگری با استفاده از مدل‌های تاپسیس و تحلیل سلسله‌مراتبی (مطالعة موردی: استان مازندران)، فصلنامة فضای گردشگری، شمارة 1، صص. 38-25.
14)    هیئت‌وزیران (1383) مصوبات 9/10/83 هیئت‌وزیران درخصوص چشم‌انداز توسعة بخش میراث فرهنگی و گردشگری ایران 1384 تا 1404.
15)  Inskeep, E. (1991) Tourism planning, An Integrated and Sustainable Development Approach, Van Notrand Reinhold, NewYork.
16)  Khadaroo, Jameel. & Seetanah, Boopen.(2008) the role of transport infrastructure in international tourism development, Tourism Management, Vol. 29, No.5,  pp. 831–840.
17)  Pearce, Douglas, G. (2001) An Intergrative Framework for Urban Tourism Research, Annals of Tourism Research, Vol. 28, No.4, pp. 110-119.
18)  UNWTO (2012) tourism highlights, 2012 edition, Available in www.Unwto.com.
19)  Xiao, G. (2007) Urban Tourism: Global-Local Relationships in Dalian, China, Unpublished PhD Thesis, University of Waterloo, Canada.
Yang, H, & Kevin, K.F. & Wong, T. (2012) How do hotels choose their location? Evidence from hotels in Beijing, International Journal of Hospitality Management, Vol.5, No. 31. pp. 675– 684.