مدل‌سازی معادلات ساختاری موانع و چالش‌های توسعه گردشگری تاریخی-فرهنگی از دیدگاه جامعه محلی مطالعه موردی: آرامگاه شمس تبریزی در خوی

نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند، مرند، ایران

2 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

3 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند، مرند، ایران

چکیده

گردشگری عامل مهم اشتغال‌زایی و ایجاد درآمد است و می‌تواند به‌عنوان راهکاری برای توسعه اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی جوامع باشد. گام نخست در توسعه گردشگری، شناسایی موانع و چالش‌های آن است. هدف پژوهش حاضر بررسی و تحلیل چالش‌های توسعه گردشگری تاریخی-فرهنگی از دیدگاه جامعه محلی با استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری (SEM) می‌باشد تا شناخت همه‌جانبه وضع موجود، زمینه‌ساز اتخاذ برنامه‌های هدفمند جهت رفع موانع و توسعه صنعت گردشگری در منطقه موردمطالعه گردد. مقاله حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و جمع‌آوری داده‌ها از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و مشاهده میدانی (توزیع پرسش‌نامه) انجام‌گرفته است. نمونه آماری پژوهش ۳۸۳ نفر از ساکنان محلی شهر خوی در سال ۱۳۹۶ بود که برای تعیین حجم نمونه و روش نمونه‌گیری، به ترتیب از روش تعیین حجم نمونه کوکران و نمونه‌گیری تصادفی بهره گرفته شد. برای تحلیل و طبقه‌بندی داده‌های مستخرج از پرسشنامه و آزمون فرضیه اصلی و فرضیات فرعی و مدل یابی معادلات ساختاری از نرم‌افزار آماری AMOS استفاده شد. نتایج به‌دست‌آمده حاکی از تائید فرضیه اصلی و فرضیات فرعی تحقیق می‌باشد. نتایج بیانگر آن است که اثر و تأثیر عوامل و شاخص‌های امکانات زیرساختی و زیر بنائی دولتی، بهداشت و کیفیت محیط، جاذبه‌های گردشگری و مدیریت شهری بر توسعه گردشگری معنادار و مثبت بوده و نتایج حاصل از آزمون فرضیات پژوهش نشان می‌دهد که عوامل مذکور جزء چالش‌های توسعه گردشگری تاریخی-فرهنگی از دیدگاه جامعه محلی شهر خوی می‌باشند و اقدامات کالبدی انجام‌شده در راستای توسعه گردشگری تاریخی-فرهنگی به‌ویژه از طریق شمس تبریزی مناسب و کافی نبوده است.


کلیدواژه‌ها


1)      الوانی، سیدمهدی و پیروزبخت، معصومه (1385) فرایند مدیریت جهانگردی، چاپ اول، تهران: انتشارات پژوهش‌های فرهنگی.
2)        اکبری، علی و قرخلو، مهدی (۱۳۸۹) اکوتوریسم مفهومی نو در جغرافیای گردشگری، چاپ اول، تهران: انتشارات انتخاب.
3)     برزگر, صادق (1397) سنجش میزان رضایتمندی از کیفیت محیط مکان‌های گردشگری مطالعه موردی شهر گرگان، نشریه گردشگری شهری، زمستان 1397، دوره 5، شماره 4، صص. 18- 1.
4)      پوریوسف، احسان (۱۳۹۲) گردشگری شهری و تأثیر آن بر توسعه پایدار و سیمای شهر، مطالعه موردی: شهر خوی، اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط‌زیست پایدار، شهریور 1392، همدان، انجمن ارزیابان محیط‌زیست هگمتانه.
5)      حیدری، رضا (1382) سیمای میراث فرهنگی آذربایجان غربی، چاپ اول، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
6)      حیدری چیانه، رحیم (1389) مبانی برنامه‌ریزی صنعت گردشگری، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
7)    دامغانیان، حسین (1387) پتانسیل‌ها و موانع گردشگری استان سمنان، مجموعه مقالات همایش ملی توانمندی‌ها، موانع و راهکارهای توسعه گردشگری استان سمنان،، دی‌ماه 1387، صص. 34-25.
8)    دهقانفرد، سکینه و قاسمی راد، علیرضا (۱۳۹۶) شناسایی مشکلات توسعه صنعت گردشگری استان ساحلی بوشهر و ارائه راهکارهای مناسب، فصلنامه گردشگری و توسعه، پاییز ۱۳۹۶، دوره 6، شماره ۱۰، صص. ۱۹۴ -117.
9)    رضوانی، محمدرضا؛ رمضان زاده لسبویی، مهدی؛ محمد پورجابری، مرتضی (۱۳۸۹) تحلیل اثرات اقتصادی-اجتماعی نواحی صنعتی در توسعه نواحی روستایی (مورد: ناحیه صنعتی سلیمان‌آباد تنکابن)، فصلنامه جغرافیا و توسعه، تابستان ۱۳۸۹، دوره 8، شماره ۱۸، صص. 26-5.
10)  زارعی ‌متین، حسن؛ سیدجوادین، سیدرضا؛ رحیم پور، علی؛ باقری، مسلم (1391) تبیین مسائل صنعت گردشگری جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه اندیشه مدیریت راهبردی، بهار 1391 ،دوره6 ، شماره 1، صص. 106-73.
11)    زمانی فراهانی، حمیرا (۱۳۹۲) شناخت صنعت جهانگردی ایران و جهان، چاپ دوم، تهران: انتشارات زهد.
12)    1سالنامه آماری استان آذربایجان غربی، (1394-۱۳۹۵) استانداری آذربایجان غربی.
13)  سندگل، مهدی و شریفی‌نیا، زهرا (1395) بررسی موانع و مشکلات توسعه گردشگری مطالعه موردی: شهرستان قائمشهر، فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، زمستان ۱۳۹۵، دوره ۲۵، شماره 1، صص. 83-71.
14)  شوماخر، رندال ای و لومکس، ریچارد جی  (۱۳۸۸) مقدمه‌ای بر مدل‌سازی معادله ساختاری،ترجمه وحید قاسمی،چاپ دوم ، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
15)  صائمی، احسان (1387) موانع و مشکلات توسعه گردشگری استان سمنان ارائه دیدگاه‌ها و راهکارهای راهبردی توسعه آتی این بخش، مجموعه مقالات همایش ملی توانمندی‌ها، موانع و راهکارهای توسعه گردشگری استان سمنان،2 آذر 1387، صص 184-169.
16)  ضیائی، محمود؛ امین بیدختی، علی‌اکبر؛ قربانی، فاطمه (۱۳۹۳) ارزیابی ظرفیت جامعه محلی برای توسعه پایدار گردشگری، فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، پاییز ۱۳۹۳، سال 8، شماره ۲۴، صص. ۸۸-۵۹.
17)  فاضل نیا، غریب و صلاح هدایتی (۱۳۸۹) راهبردهای مناسب برای توسعه گردشگری دریاچه زریوار، فصلنامه جغرافیا و توسعه، پاییز ۱۳۸۹، دوره 8، شماره ۱۹، صص.170-1450.
18)  قاسمی، مسلم؛ شرفی، حجت‌الله؛ جعفری، مرضیه؛ شیخ علی پور، بهزاد (۱۳۹۵) رتبه‌بندی زیرساخت‌های گردشگری با استفاده از تکنیک کوپراس، مجله گردشگری شهری، دوره ۳، شماره ۱، صص. 41-31.
19)  قاسمی، وحید (۱۳۹۲) مدل‌سازی معادله ساختاری در پژوهش‌های اجتماعی با کاربرد Amos/Graphics، چاپ اول، تهران: چاپ آذرخش انتشارات جامعه شناسان.
20)  کرمی دهکردی، مهدی و کلانتری، خلیل (1390) شناسایی مشکلات گردشگری روستایی استان چهارمحال بختیاری با استفاده از تکنیک تئوری بنیادی، مجله پژوهش‌های روستایی، زمستان 1390، سال 2، شماره 7، صص. 30-1.
21)  مدهوشی، مهرداد و ناصرپور، نادر (۱۳۸۲) ارزیابی موانع توسعه صنعت گردشگری در استان لرستان، فصلنامه پژوهشنامه شرکت و چاپ و نشر بازرگانی، شماره 28، صص. 58-25.
22)  مدهوشی، مهرداد و نیازی، عیسی (۱۳۸۹) بررسی و تبیین توسعه صنعت گردشگری در استان گلستان، دو فصلنامه پژوهش‌های اقتصاد پولی و مالی، شماره 17، شماره 30، صص. 162-135.
23)  محرابی، جواد؛ خلیلی شورینی، سیاوش؛ خلفی، احمد (1391) بررسی موانع توسعه صنعت گردشگری در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مدیریت توسعه و تحول، پاییز ۱۳۹۱، دوره4، شماره 9، صص.10-1.
24)   محسنی، رضاعلی (۱۳۸۸) گردشگری پایدار در ایران: کارکردها، چالش‌ها و راهکارها، فصلنامه فضای جغرافیایی، بهار 1388، سال ۹، شماره ۲۸، صص. 171-149.
25)   محمدزاده، پرویز؛ پناهی، حسین؛ صمدزاد، سعیده (1397). تأثیر تصویر ذهنی ساکنان از محل سکونت خود بر میزان حمایت آنان از گردشگری مطالعه موردی: شهر تبریز، نشریه گردشگری شهری، تابستان 1397، دوره 5، شماره 2، صص.16-1.
26)  موسایی، میثم؛ هاشمی، سمیه؛ ابراهیمی، میترا (۱۳۹۱) بررسی جامعه‌شناختی توسعه پایدار گردشگری در ایران: موانع، چالش، راهکارها، فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی، پاییز ۱۳۹۱، سال ۶، شماره ۱۶، صص. ۲۵-۵۰.
27)    مهندسان مشاور پویا نقش شهر و بنا (۱۳۹۱) طرح جامع شهر خوی، صص.
28)    مهندسان مشاور فرا فزا (۱۳۷۰) طرح جامع شهر خوی.
29)    مرکز آمار ایران، خلاصه‌ای از نتایج تفصیلی نفـوس و مسکن،1385 تا ۱۳۹۵.
30)  ناصری، مسعود (۱۳۷۵) شناسایی موانع مؤثر توسعه صنعت توریسم ایران و طراحی الگوی تبیینی برای گسترش و جذب توریسم، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته علوم اداری و مدیریت، به راهنمایی داور ونوس، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
31)    نصیری زاده، حمیدرضا و توتونچی، جهانگیر (1382) جهانگردی و اشتغال، مجموعه مقالات سمینار بررسی سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه جهانگردی در جمهوری اسلامی ایران،3 اردیبهشت‌ماه 1382، دانشگاه علامه طباطبایی و سازمان ایران‌گردی و جهانگردی ایران.
32)  نظم فر,، حسین؛ عشقی چهار برج، علی؛ علوی، سعیده (1396) سطح‌بندی شهرستان‌های استان هرمزگان در بهره‌مندی از زیرساخت‌های گردشگری با استفاده از مدل تلفیقی کاندرست، نشریه گردشگری شهری، تابستان 1396، دوره 4، شماره 2، صص.79-61.
33)   نوبخت، محمدباقر و پیروز، الهام (۱۳۸۷) توسعه صنعت گردشگری در ایران، موانع و راهکارها، چاپ دوم، تهران: انتشارات معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی- دفتر گسترش تولید.
34)  واحدپور، غلام عباس و جعفری، مهتاب (۱۳۹۰) راهبردهای مدیریت و توسعه پایدار زیرساخت‌های گردشگری در ایران با استفاده از مدل SOWT، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، بهار 1390، سال 1، شماره ۱، صص. 97-83.
35)  وارثی، حمیدرضا؛ تقوایی، مسعود؛ شاهیوندی، احمد (۱۳۹۰) تحلیلی بر وضعیت زیرساخت‌های گردشگری در اصفهان (با تأکید بر هتل‌ها)، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، زمستان 1390، دوره ۲۲، شماره ۴، صص. 122-91.
36)    یاوری، حسین؛ رضایی، مریم؛ حسین زاده، سپیده (۱۳۹۰) عوارض و نتایج توریسم، چاپ دوم، تهران: انتشارات آذر.
37)  یوسفی شهیر، هانیه؛ حسین زاده دلیر، کریم؛ باقری، کریم (۱۳۹۲) ارزیابی زیرساخت‌های گردشگری با تأکید بر محورهای ارتباطی و توقفگاه‌ها از دیدگاه گردشگران (منطقه فرهنگی تاریخی تبریز)، فصلنامه فضای گردشگری، سال 3، شماره ۱۲، صص. 45-25.
38)  Andereck, Kathleen. & Christine, Vogt. (2000)The Relationship Between Residents Attitudes toward Tourism and Tourism Development Options, Journal of Travel Research,Vol.39, No.27, pp.213-243.
39)  Aslan, Alper. & Kaplan, Muhittin. & Kula, Ferit. (2009) International tourism demand for Turkey: A dynamic panel data approach.https://mpra.ub.uni muenchen.de,access,12/2/2015, Online at http://mpra.ub.uni-muenchen.de/10601/ MPRA Paper No. 10601, posted 19. September 2008 11:02 UTC.
40)  Capucci, Marianna. (2016) Indigenous Tourism In The Amazon Region Of Suriname: Actions To Preserve Authenticity And Natural Resources, GeoJournal of Tourism and Geosites, Vol.17, No. 1, pp.47-56.
41)  Garcia, Marcelino -Pablo Juan. & Cardenas, Sanchez-Rivero. & Juan Ignacio Pulido-Fernandez. (2015) Does Tourism Growth Influence Economic Development?, Journal of Travel Research, Vol.54, No.2, pp.206–221.
42)  Corbiere-Nicollier, Tourane. & Ferrari, Yves. & Jemelin, Christophe. & Jolliet, Olivier. (2003) Assessing sustainability: An assessment framework to evaluate Agenda 21 actions at the local level, International Journal of Sustainable Development &World Ecology, Vol.10, No.3, pp.225-237.
43)  European Commission. (1998) Sustainable urban development in the European Union: a framework for action, Communication from the Commission, October 28. pp.76.
44)  Hall,Michael.& Page,Stephen. (2001), Tourism and Recreation. London: Routledge.pp. 23
45)  Horner, Susan. & Swarbrooke, Juhn. (2017) Consumer Behavior in Tourism. New York: Routledge.
46)  Iordache, Carmen. & Cebuc, Iuliana. (2009) The influence of juridical regulations upon tourist town planning, Theoretical and Empirical Researches in Urban Management, Vol.4, No.1, pp.86-92.
47)  Kline, Rex.B. (2010) Principles and Practice of Structural Equation Modeling, NY: GuilfordPress, Edition 4, Publisher 72: Spring Street New York.
48)  Kodir, Abdul. (2018) Tourism and development: Land acquisition, achievement of investment and cultural change (case study tourism industry development in Batu City, Indonesia), GeoJournal of Tourism and Geosites, Vol.21, No.1, pp.253–265
49)   Liu, Anyu. &  Pratt, Stephen. (2017) Tourism’s vulnerability and resilience to terrorism. Tourism Management,Vol.60, pp.404-417
50)  Massidda, Carla. & Etzo, Ivan. (2012) The determinants of Italian domestic tourism: A panel data analysis, Tourism Management, Vol.33, No.3, pp.613-611.
51)  Master, Hoda. & prideaux, Bruce. (1998) “Culture and vacation Satisfaction: a Study of Taiwanese tourists in South East Queens land”, Tourism Management,Vol.21, No.5, pp.445-449.
52)  Nazmfar, H. & Eshgi, A. & Alavi, S. & Pourmoradian, S. (2019) Analysis of travel and tourism competitiveness index in middle-east countries, Asia Pacific Journal of Tourism Research, Vol.24, No.6, pp.501-513.
53)  Romao, Joao. & Guerreiro, Joao. & Rodrigues, Paulo. (2017) ‘Territory and sustainable tourism development: A space-time analysis on European regions’, The Region, Vol.4, No.3, pp.1-17.
54)  Shahabadi, Abolfaz. & Sayyah, Ali. (2013) "The effect of economic infrastructure on tourism: Panel data approach of developing and developed countries comparative", Tourism Planning and Development Journal, Vol.2, No.7, pp.25-43
55)  Smith, Valene. L. (Ed.) (2012) Hosts and guests: The anthropology of tourism. University of Pennsylvania Press, pp. 354.
56)  Song, Haiyan. & Dwyer, Larry. & Li, Gang. & Cao, Zheng. (2012) Tourism economics research: A review and assessment, Journal Annals of Tourism Research,Vol.39, No.3, pp.1653-1682.
57)  Stankovic, Ljiljana. & Dukic, Suzana. (2009) Challenges of Strategic Marketing of Tourist Destination under the crisis conditions, Fact Universities, Series: Economics and Organization, Vol.6, No.1, pp. 255-262
58)  Stoffelen, Arie. & Ioannides, Dimitri. & Vanneste, Dominique. (2017) Obstacles to achieving cross-border tourism governance: A multi-scalar approach focusing on the German-Czech borderlands, Annals of Tourism Research, Vol 64, pp.126-138.
59)  Thaler, Kai. (2017) Mixed methods research in the study of political and social violence and conflict, Journal of mixed methods research, Vol.11, No.1, pp.59-76.
60)  Vanegas, Manuel. & Gartner, Bill. & Senauer, Benjamin. (2015) Tourism and Poverty Reduction: An Economic Sector Analysis for Costa Rica and Nicaragua, Tourism Economics, Vol. 21, No.1, pp.159–82.
61) WTO (2004) http://www.answers.com/tourism & r=67,2004a.
62)  Zarabadi, Saeideh. & Abdolah bahar, Zahra Sadat. (2013) Evaluate effective factors in tourism development of Chabahar Free Zone by method of network analysis process (ANP), Journal of the Scientific Society of Architecture and Urbanism, Vol.6, No. 6, pp.38-48.