بررسی علی زیرساخت‌های گردشگری و رقابت مکانی مقصدهای گردشگری در مناطق خشک مطالعه موردی: کویر مرنجاب

نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران

2 دانشیار شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران

3 استادیار شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی علی زیرساخت‌های گردشگری و رقابت مکانی مقصدهای گردشگری در مناطق خشک می‌پردازد. ازآنجاکه رقابت‌پذیری در مقصد گردشگری به‌عنوان یک مفهوم نسبی، پیچیده، و چندبعدی که بر پایه نظریه پورتر قرار دارد، در حال تبدیل‌شدن به یک علاقه رو به رشد در میان پژوهش‌گران گردشگری می‌باشد و دارای مفاهیم مهم برای سیاست‌گذاران می‌باشد، هدف پژوهش، شناخت و اولویت‌بندی زیرساخت‌هایی است که بر رقابت مکانی مقصد تأثیر می‌گذارند. روش پژوهش کمی می‌باشد که پرسشنامه‌ای بر اساس مقیاس 5 گزینه‌ای لیکرت تنظیم و با استفاده از روش تحلیل مسیر تحلیل می‌شود. نوآوری پژوهش در این است که رقابت‌پذیری در مقصد گردشگریکویرها به علت دیرتر آغاز شدن آن‌ها جدیدتر می‌باشد و اهمیت مطالعه بر روی آن‌ها واضح است. نتیجه پژوهش این است که زیرساخت‌های اقامتی، امنیتی و حمل‌ونقل بیشترین تأثیر را بر متغیر وابسته (رقابت مکانی) دارند، ازاین‌رو کیفیت زیرساخت حمل‌ونقل بر رقابت مکانی تأثیر مثبت دارد و فرضیه پژوهش تائید می‌گردد. پیشنهاد پژوهش این است که به این مسئله که عوامل رقابت‌پذیری مکانی به لحاظ تصمیم و اهمیت مختلف هستند و وابسته به مقصد خاص می‌باشند توجه شود و بر اساس آن برنامه‌ریزی صورت پذیرد.

کلیدواژه‌ها


1)    بایندور، مژگان؛ بگلو، نصرالله؛ علیپور، عباس (1394) مدیریت پایدار گردشگری (مطالعه موردی: شهر بجنورد)، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، بهار 1394، سال 4، شماره 14، صص. 135-115.
2)    تقوایی، مسعود و صفرآبادی، اعظم (1390) نقش مدیریت شهری در دستیابی به توسعه پایدار گردش گری، مطالعه موردی: شهر کرمانشاه، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، تابستان 1390، سال 1، شماره 4، صص.52-35.
3)    توحیدلو، معصومه و ضرغام بروجنی، حمید (1390) الگوی مدیریت اثربخش گردش گری، موردمطالعه: مقصد مذهبی مشهد، فصلنامه مطالعات جهانگردی، پاییز و زمستان 1390، سال 7، شماره 16، صص.52-25.
4)    جمعه پور، محمود و نماینده، علی (1391) ارزیابی راهبردی توان‌های اکوتوریستی و ظرفیت برد گردشگری کویر مرنجاب کاشان، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، بهار و تابستان 1391، دوره1، شماره 1، صص. 71-45.
5)    حسن‌پور، محمود؛ احمدی، زینب؛ الیاسی، حسن (1390) تعیین ظرفیت پذیرش گردشگری در مناطق کویری و بیابانی ایران نمونه موردی شهداد، مرنجاب_بند ریگ و مصر_فرحزاد، فصلنامه مطالعات گردشگری، دوره5، شماره 14، صص. 197-177.
6)    خلیجی، محمدعلی؛ پوراحمد، احمد؛ شهبازپور، احمد (1394) بهره‌گیری از مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره در ارزیابی قابلیت‌های گردشگری، نمونه موردی استان سمنان، فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال 6، شماره 21، صص. 66-50.
7)    دیک، ماین پیتر وان (1393) مدیریت شهری از نظریه تا عمل، اداره شهرها در کشورهای درحال‌توسعه، ترجمه غلامرضا کاظمیان و حامد رستگار، چاپ اول، تهران: تیسا.
8)    رضوانی، محمدرضا و مرادی، مهرنوش (1391) امکان‌سنجی توسعه گردشگری با رویکرد سیستمی در روستاهای حاشیه کویر میقان اراک، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، زمستان 1391، سال 1، شماره 2، صص. 40-15.
9)    زیاری، کرامت اله؛ جمالی، کیوان؛ صادقی، فرشید (1396) ارائه الگوی توسعه پایدار گردشگری شهری (نمونه موردی: شهر لاهیجان، نشریه گردشگری شهری، زمستان 1396، دوره 4، شماره 4، صص. 71-55.
10)  زیاری، کرامت اله؛ فرهادی خواه، حسین؛ آروین، محمود؛ ظفری، مسعود (1397) برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری با محوریت باغات (مطالعه موردی: باغات سنتی شهر قزوین)، نشریه گردشگری شهری، زمستان 1397، دوره 5، شماره 4، صص. 170-153.
11)  سلامی، ابراهیم بای؛ غلامی، حیدر؛ غلامی، مونا (1390) سیاست‌گذاری اکوتوریسم پایدار در مناطق کویری، فصلنامه مطالعات گردشگری و توسعه، زمستان 1390، دوره1، شماره 1، صص. 58-31.
12)  سلطانی، ناصر؛ موسوی، میر نجف؛ سلامی، هادی (1392) راهبردهای توسعه گردشگری از دیدگاه ارائه‌کنندگان خدمات با استفاده از مدل‌های دلفی و فرآیند تحلیل شبکه (مطالعه موردی: استان آذربایجان غربی)، فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، تابستان 1392، سال 3، شماره 12، صص. 39-19.
13)  صدر موسوی، میر ستار و دخیلی کهنموئی، جواد (1386) ارزیابی وضعیت تسهیلات گردشگری استان آذربایجان شرقی از دید گردشگران، مجله پژوهش‌های جغرافیایی، دوره39، شماره 61، صص. 143-129.
14)  ضرابی، اصغر؛ علیزاده اصل، جبار؛ بهاری، عیسی (1393) تحلیلی بر زیرساخت‌های گردشگری در مقصد اکوتوریستی بند ارومیه با استفاده از روش SWOT، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی، تابستان 1393، سال 18، شماره 48، صص. 210-177.
15)  علیقلی زاده فیروزجایی، ناصر؛ رمضان زاده لسبوئی، مهدی؛ اسمعیلی، مجید (1394) عوامل مؤثر در انگیزه گردش گران در انتخاب مقصد گردشگری با تأکید بر جاذبه‌های روستاهای مناطق کویری و بیابانی (مطالعه موردی: نواحی روستایی خور و بیابانک)، فصلنامه جغرافیا، پاییز 1394، سال 13، شماره 46، صص. 321-301.
16)  کردوانی، پرویز (1386) کویر (نمک زار) بزرگ مرکزی ایران و مناطق هم‌جوار؛ مسائل، توانمندی‌ها و راه‌های بهره‌برداری، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
17)  کلانتری، خلیل (1385) پردازش و تحلیل داده‌ها در تحقیقات اجتماعی- اقتصادی با استفاده از نرم‌افزار SPSS، چاپ چهارم، تهران: انتشارات شریف.
18)    ملک، مرضیه و کلانتری، محسن (1393) تحلیل فضایی و سطح‌بندی جاذبه‌های گردش گری و زیرساخت ارتباطی و شبکه راه در مناطق کویری ایران (مطالعه موردی: شهرستان خور و بیابانک)، فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، پاییز 1393، سال 5، شماره 17، صص. 70-53.
19)  میرحسینی، سید ابوالقاسم و نوجوان، محمدرضا (1393) تدوین مدل استراتژیک و رویکرد توسعه پایدار گردشگری در مناطق کویری با استفاده از ماتریس Swot، Space، Qspm (مطالعه موردی: مناطق کویری استان یزد)، فصلنامه جغرافیای طبیعی، پاییز 1393، سال 7، شماره 25، صص. 114-99.
20)  وارثی، حمیدرضا؛ رخشانی نصب، حمیدرضا؛ تقوایی، مسعود (1388) تحلیل فضایی عوامل مؤثر بر عملکرد آژانس‌های مسافرت هوایی در ایران، فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، زمستان 1388، دوره 14، شماره 4، صص. 159-137.
21)  Baloglu, S. & McCleary, K. W. (1999) A model of destination image formation, Annals of Tourism Research, Vol.26, No.4, pp. 868–897.
22)  Barroso, C. & Martín, E. & Martín, D. (2007) The influence of market heterogeneity on the relationship between a destination’s image and tourists’ future behavior, Tourism Management, Vol.28, No.1, pp.175–187.
23)  Begg, I. (Ed.) (2002) Urban Competitiveness: Policies for Dynamic Cities, Bristol: Policy Press.
24)  Bigné, J. E. & Sánchez, M. I. & Sánchez, J. (2001) Tourism image, evaluation variables and after purchase behaviour: Inter-relationship, Tourism Management, Vol.22, No.6, pp.607–616.
25)  Boddy, M. & Parkinson, M. (Eds) (2004) City Matters: Competitiveness, Cohesion and Urban Governance, Bristol: Policy Press.
26)  Buck, N. & Gordon, I. & Harding, A. & Turok, I. (Eds) (2005) Changing Cities: Rethinking Urban Competitiveness, Cohesion and Governance, Basingstoke: Palgrave Macmillan.
27)  Buhalis, D. (2000) Marketing the Competitive Destination of the Future, Tourism Management, Vol. 21, pp.97-116.
28)  Chi, C. G. Q. & Qu, H. (2008) Examining the structural relationships of destination image, tourist satisfaction and destination loyalty: An integrated approach, Tourism Management, Vol.29, No.4, pp.624–636.
29)  Chon, K. S. & Mayer, K. J. (1995) Destination competitiveness models in tourism and their application to Las Vegas, Journal of Tourism Systems and Quality Management, Vol.1, No. 2-4, pp. 27–246.
30)  Cores, R. (2011) Measuring and explaining competitiveness in the context of small island destinations, Journal of Travel Research, Vol.50, No.4, pp.431-442.
31)  Crouch, G. I. (2011) Destination competitiveness: An analysis of determinant attributes, Journal of Travel Research, Vol.50, No.1, pp.27–45.
32)  De Holan, Pablo Martin & Phillips, Nelson (1997) Sun, Sand, and Hard Currency Tourism in Cuba, Annals of Tourism Research Vol 24, pp. 777-795.
33)  Durand, M. & Madaschi, C. & Terribile, F. (1998) Trends in OECD countries’ international competitiveness: The influence of emerging market economies, Economics Department Working Papers, No 195, Paris: OECD.
34)  Dwyer, L. & Kim, Chulwon. (2003) Destination competitiveness: Determinants and indicators, Current Issues in Tourism, Vol.6, No.5, pp.369–414.
35)  Dwyer, L. & Forsyth, P. & Rao, P. (2000) The price competitiveness of travel and tourism: A comparison of 19 destinations, Tourism Management, Vol.21, No.1, pp.9–22.
36)  Echtner, C. M. & Ritchie, J. B. (1991) The meaning and measurement of destination image, Journal of Tourism Studies, Vol.2, No.2, pp.2–12.
37)  Enright, M. J. & Newton, J. (2004) Tourism destination competitiveness: A quantitative approach, Tourism Management, Vol.25, No.6, pp.777–788.
38)  Enright, M. J. & Newton, J. (2005) Determinants of tourism destination competitiveness in Asia Pacific: Comprehensiveness and universality, Journal of Travel Research, Vol.43, pp. 339–350.
39)  European Commission, Competitiveness Advisory Group (1994). Enhancing European competitiveness, 2nd Report to the President of the Commission, OOPEC: Luxembourg.
40)  Fagerberg, J. (1988) International competitiveness, The Economic Journal, Vol.98, No.391, pp.355–374.
41)  Fajnzylber, F. (1988) International competitiveness: Agreed goal, hard task, CEPAL Review, Vol.36, pp.7–23.
42)  Faulkner, B. & Oppermann, M. & Fredline, E. (1999) Destination competitiveness: an exploratory examination of South Australia’s core attractions, Journal of Vacation Marketing, Vol.5, No.2, pp.125–139.
43)  Gomezelj, D. O. & Mihalič, T. (2008) Destination competitiveness: Applying different models, the case of Slovenia, Tourism Management, Vol 29, No2, pp. 294–307.
44)  Gooroochurn, N. & Sugiyarto, G. (2005) Competitiveness indicators in the travel and tourism industry, Tourism Economics, Vol.11, pp.25–43.
45)  Hampton, Mark P. & Haddock-Fraser, Janet. & Chin, Wei Lee. (2015) Destination competitiveness: evidence from Bali, Current Issues in Tourism, Vol.20, No.12, pp.1–25.
46)  Hassan, S.S. (2000) Determinants of market competitiveness in an environmentally sustainable tourism industry, Journal of Travel Research, Vol. 38, No.3, pp.239–245.
47)  His Majesty’s Treasury (1983) International competitiveness, Economic Progress Report, Vol.158, pp. 1–5.
48)  Hong, W. (2008) Competitiveness in the tourism sector, Heidelberg: Physica-Verlag.
49)  Hong, W. (2009) Global competitiveness measurement for the tourism sector, Current Issues in Tourism, Vol.12, No.2, pp..105–132.
50)  Kline, R. B. (1989) Is the Fourth Edition Stanford-Binet a four-factor test? Confirmatory factor analyses of alternative models for ages 2 through 23.  Journal of Psychoeducational Assessment, Vol.7, pp. 4-13.
51)  Kozak, M. & Baloğlu, S. & Bahar, O. (2009) Measuring destination competitiveness: Multiple destinations versus multiple nationalities, Journal of Hospitality Marketing & Management, Vol.19, No.1, pp. 56–71.
52)  Krugman, P. (1994) Competitiveness: A dangerous obsession, Foreign Affairs, Vol.73, No. 2, pp.28–46.
53)  Leiper, N. (1979) The framework of tourism: Towards a definition of tourism, Tourist and the Tourist industry, Annals of Tourism Research, Vol.6, No.4, pp.390-407.
54)  Mazanec, J. A. & Wober, K. & Zins, A. H. (2007) Tourism destination competitiveness: from definition to explanation, Journal of Travel Research, Vol.46, pp. 86-95.
55)  Mihalic, Tanja (2000) Environmental management of a tourist destination A factor of tourism competitiveness, Tourism Management, Vol.21, pp. 65-78.
56)  Mill, R. C. & Morrison, A. M. (1992) The tourism system: an introductory text, New Jersey, USA: Prentice Hall International, Englewood Cliffs.
57)  Nasser, Wafaa (2012) Knowledge Management in Tourism: Policy and Governance Applications, Chapter4, Regional Tourism Competitiveness, A Social Capital Study, Emerald, 432p.