ارائه یک مدل فرآیندی یکپارچه جهت ارزیابی گردشگری به‌عنوان ابزاری جهت بازآفرینی شهری

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسنده

گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

یکی از انگیزه‌های اصلی پژوهش‌های مرتبط با بازآفرینی در کشورهای درحال‌توسعه، توسعه دامنه و نوع مشکلات شهرها به‌ویژه در ابعاد کالبدی است که بازنگری و تغییر در فرآیند و ساختار مدیریت سکونتگاه‌های شهری را با توجه به فرآیندهایی همچون جهانی‌شدن، گرایش نظریه‌های مرتبط با پایداری و فرآیندهای بازتولید فضا و ابعاد گردشگری خلاق الزامی می‌کند. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش‌شناختی، توصیفی ـ تحلیلی و آمیخته است که در دو فاز شناخت و تفسیر انجام‌شده است. در فاز شناخت مبتنی بر مطالعات اسنادی، پیمایش و دلفی است. اعضای پنل 21 نفر بوده‌اند که بر اساس روش غیر احتمالی (هدفمند) انتخاب‌شده‌اند. ابتدا با مرور مهم‌ترین پژوهش‌های صورت گرفته در رابطه با بازآفرینی با رویکرد گردشگری، 3 بعد، 4 مؤلفه (فرهنگی ـ اجتماعی، کالبدی ـ فضایی، زیست‌محیطی و اقتصادی) و 45 شاخص استخراج شد. مطابق نتایج؛ 6 شاخص پایداری اجتماعی، بهینه‌سازی عملکردی، توسعه سرمایه‌گذاری، بهره‌گیری از مقیاس‌های طراحی، تقویت منزلت اجتماعی و افزایش حضورپذیری در فضا بالاترین امتیاز را کسب کرده‌اند. در فاز تفسیر به اجرای گام‌های مدل‌سازی ساختاری ـ تفسیری پرداخته‌شده است که از روش فرا تحلیل بر اساس داده‌های ثانویه منتج از تکمیل پرسشنامه بهره گرفته‌شده است. نتایج نشان می‌دهد که استفاده از عناصر گردشگری شناسایی‌شده در این مقاله به‌عنوان ابزاری جهت بازآفرینی شهری نیازمند یک برخورد چهار سطحی از روابط میان آن‌ها است؛ که در آن عناصر زیرساختی همچون گونه‌های حمل‌ونقل و دسترسی و آموزش و اطلاع‌رسانی به‌عنوان سطح پایه (چهارم) و مستقل‌ترین سطح و گونه خرده‌فروشی به‌عنوان سطح اول و وابسته‌ترین سطح روابط عمل می‌نمایند

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. احمدزاده، جهان‌افروز؛ حاجی علی‌اکبری، فیروزه و درودی، هما. (1402). شناسایی و تحلیل پیشران‌های اجتماعی حاکم بر سیاست‌گذاری توسعه گردشگری شهرهای ایران در افق 1404 با رویکرد آینده‌پژوهی. مجله گردشگری شهری، 10(1)، 149-133.  http://doi.org/10.22059/JUT.2023.348349.1066
  2. ارزمانی، میثم؛ وطن‌پرست، مهدی و معتمدی، محمد. (1399). تحلیل بازآفرینی شهری با تأکید بر بعد کالبدی مطالعه موردی: شهر بجنورد. مجله شهر پایدار، 3 (2)، 93-104. Doi:10.22034/JSC.2020.223060.1220
  3. آذر، عادل؛ تیزرو، علی؛ مقبل با عرض، علی؛ و انواری رستمی، علی. (1389). طراحی مدل چابکی زنجیره تأمین؛ رویکرد مدل‌سازی تفسیری ساختاری. مدرس علوم انسانی، پژوهش‌های مدیریت در ایران، 14 (4)، 1- 25.
  4. بسته نگار، مهرنوش. (1396). طراحی مدل مفهومی گردشگری خلاق. فصلنامه گردشگری و توسعه، 6 (11)، 108-81.  Doi:10.22034/JTD.2020.110411
  5. پوراحمد، احمد و احمدی‌فرد، نرگس. (1397). بررسی نقش گردشگری خلاق در بازآفرینی بافت تاریخی (مطالعه موردی: منطقه 12 شهر تهران). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 6 (1)، 75-90. Doi:10.22059/JURBANGEO.2018.236068.741
  6. پوراحمد، احمد؛ فرهودی، رحمت اله؛ زنگنه شهرکی، سعید و شفاعت قراملکی، طهورا. (1399). بررسی گونه‌های گردشگری مؤثر بر بازآفرینی بافت‌های تاریخی (مطالعه موردی شهر تبریز). پژوهش‌های ایران‌شناسی، 10 (2)، 21-43. https://doi.org/10.22059/jis.2020.299352.817
  7. حبیبی، کیومرث؛ ایراندوست، کیومرث و شیخ احمدی، احمد. (1401). چارچوب بازآفرینی بافت‌های تاریخی با رویکرد فرهنگ مبنا جهت تحقق‌بخشی توسعه گردشگری پایدار؛ نمونه موردی: بافت تاریخی ارومیه. معماری و شهرسازی ایران (JIAU)، 13 (1)، 123-105. https://doi.org/10.30475/isau.2021.236712.1445
  8. حسینی، مصطفی و مرادیان هرندی، محسن. (1402). بررسی نقش گردشگری خلاق در بازآفرینی و توسعه گردشگری محلات بافت تاریخی شهر (نمونه موردی: محلات دردشت ـ سرچشمه، طوقچی ـ شهشهان، کنگاز، کارلادان ـ کلیچه). جغرافیا و مطالعات شهری و منطقه‌ای، 12 (46)، 130-147.
  9. حصاری، ژیلا. (1400). بازآفرینی بافت و بناهای تاریخی با تأکید بر توسعه گردشگری (مطالعه موردی: منطقه هفت شهرداری مشهد). نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 11 (2)، 308-295.
  10. خادمی، لیلا؛ ایزدی، حسن و سلطانی، علی. (1402). واکاوی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری شهرستان خرم‌آباد با روش تحلیل ساختاری. مجله گردشگری شهری، 10 (3)، 88-69. http://doi.org/10.22059/JUT.2023.358852.1131
  11. داداش‌پور مقدم، مجید و پناهی، علی (1398). تحلیل نقش شاخص‌های شهر خلاق در توسعه گردشگری (مطالعه موردی؛ شهر اصفهان). نشریه علمی تخصص شباک، 5 (1)،96-87.
  12. دوستی، فرشته؛ زال، محمدحسین و رمضان زاده لسبویی، مهدی. (1398). سنجش ظرفیت‌های گردشگری خلاق در کلان‌شهر تبریز. مجله گردشگری شهری، 6 (2)، 13-1. Doi:10.22059/JUT.2018.253316.461
  13. رضایی، محمدرضا و حج فروش، شهاب‌الدین. (1397). ارزیابی میزان رضایت‌مندی پروژه‌های بازآفرینی بافت تاریخی شهرها با رویکرد اجتماعات محلی؛ (مطالعه موردی: مجموعه همسایگی کویر در شهر یزد). فصل‌نامه تحقیقات جغرافیایی، 33 (2)، ۴۰-۵۵. Doi:10.29252/geores.33.2.40
  14. عندلیب، علیرضا؛ بیات، اشکان و رسولی، لیلا. (1391). مقایسه و تطبیق بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری بلوک خیام تهران (ایران) و پروژه لیورپول (بریتانیا). آمایش محیط، 6 (23)، 79-104.
  15. عیسی‌خانی، ویدا. (1397). احیای اقتصادی، ضرورتی حیاتی در جهت جلوگیری از فرسودگی و تخریب بافت تاریخی. فصلنامه گزارش، 97، 49-44.
  16. فیروزجائیان، علی‌اصغر؛ فیروزجائیان، مجتبی؛ هاشمی پطرودی، سید حمید؛ و غلامرضازاده، فاطمه. (1392). کاربرد تکنیک مدل‌سازی ساختاری تفسیری (ISM) در مطالعات گردشگری (تحلیلی با رویکرد آسیب شناسانه). مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 2(6)، 129- 159.
  17. قلمبر دزفولی، راما و لاینی، سپیده. (1401). عوامل مؤثر بر خلق ارزش جهت تعیین نقش و عملکردهای محرک توسعه در بافت‌های تاریخی با تأکید بر بازآفرینی شهری موردمطالعه: محدوده تاریخی منطقه 11 شهر تهران. مجله شهر پایدار، 5 (3)، 161-175. Doi:10.22034/JSC.2021.222890.1213
  18. مروتی شریف‌آبادی، علی و اسدیان اردکانی، فائزه. (1393). ارائه مدل توسعه گردشگری سلامت با رویکرد تلفیقی تاپسیس فازی و مدل‌سازی ساختاری ـ تفسیری در استان یزد. فصلنامه مدیریت سلامت، 17(55)، 73-88. 
  19. نوریان، فرشاد؛ و فلاح زاده، سجاد. (1394). بازآفرینی بافت قدیم شهر آمل مبتنی بر استراتژی توسعه گردشگری و برنامه‌ریزی راهبردی سناریویی. نشریه هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، 20(3)، 43-58. Doi:10.22059/JFAUP.2015.56877
  20. هادوی، فرامرز؛ پوراحمد، احمد؛ کشاورز، مهناز و علی‌اکبری، اسماعیل. (1396). بازآفرینی پایدار بافت‌های ناکارآمدی شهری موردمطالعه (منطقه 10 شهر تهران). آمایش محیط، 10 (37)، 167-194.
  21. یزدانی، احمدرضا؛ زیویار، پروانه و کارگر، بهمن. (1398). نقش بازآفرینی شهری با رویکرد گردشگری در خیابان لاله‌زار تهران. مطالعات مدیریت شهری، 11 (40)، 72-81.
  22. Ahmadzadeh, J. A., Haji Ali Akbari, F., & Droudy, H. (2023). Identification and Analysis of the Social Drivers Governing the Tourism Development Policy of Iranian Cities in Horizon 2025 with a Future Studies Approach. Journal of Urban Tourism, 10 (1), 133-149. http://doi.org/10.22059/JUT.2023.348349.1066 [In Persian].
  23. Arcos-Pumarola, J., Paquin, A. G., & Sitges, M. H. (2023). The use of intangible heritage and creative industries as a tourism asset in the UNESCO creative cities network. Heliyon, 9(1). Doi:10.1016/j.heliyon.2023.e13106
  24. Arzamani, M., Vatanparast, M., & Motamedi, M. (2020). Analysis of Urban Regeneration in terms of Physical Dimension Case Study: Bojnourd City. Journal of Sustainable city, 3(2), 93-104 doi: 10.22034/jsc.2020.223060.1220. [In Persian].
  25. Azar, A., Tizero, A., Moqbal Baarz, A., & Anvari Rostami, A. (2021). Modeling the Agility of Supply Chain Using Interpretive Structural Modeling Approach. Management Research in Iran, 14(4), 1-25. [In Persian].
  26. Attri, R., Dev, N., & Sharma, V. (2013). Interpretive Structural Modelling (ISM) approach: An Overview. Research Journal of Management Sciences, 2(2), 3-8.
  27. Andalib, A., Bayat, A., & Rasouli, L. (2014). Comparative Study of Regeneration of Worn Urban Textures of Khayam Block, Tehran (Iran) and Liverpool 1 Project (the UK), 6(23), 79-104. [In Persian].
  28. Basteh Nagar, M., Hosni, A., & Khakzar Bafroi, M. (2017). Designing a conceptual model of creative tourism, Journal of Tourism and Development, 6 (11), 81-108. doi: 10.22034/JTD.2020.110411 [In Persian].
  29. Bellato, L., & Cheer, J. M. (2021). Inclusive and regenerative urban tourism: Capacity development perspectives. International Journal of Tourism Cities, 7(4), 943-961. https://doi.org/10.1108/IJTC-08-2020-0167
  30. Chandramowli, Sh. Transue, M. Felder, A. (2011), Analysis of barriers to development in landfill communities using interpretive structural modeling. Habitat International, 35(2), 246-253.
  31. Dadashpour Moghadam, M., & Panahi, A. (2019). Analyzing the role of creative city indicators in tourism development (case study, Isfahan city). Shabak Scientific Journal, 5 (1), 96-87. [In Persian].
  32. Debata B. R., Sree K., Patnaik B., & Mahapatra S. S. (2013). Evaluating medical tourism enablers with interpretive structural modeling. Benchmarking: An International Journal, 20(6), 716 – 743. doi: 10.1108/BIJ-10-2011-0079
  33. Della Lucia, M., Trunfio, M., & Go, F. M. (2017). Heritage and urban regeneration: Towards creative tourism. Tourism in the city: Towards an integrative agenda on urban tourism, 179-191.
  34. Duperrin, J., & Godet, M. (1973). Methode De Hierar Chization des Elements D’um System. Rapport Economique De CEA, R-45e51.
  35. Doosti, F., Zaal, M. H., & Ramezanzadeh Lasbouee, M. (2019). Assessing the Capacities of Creative Tourism in Tabriz City. Journal of Urban Tourism, 6(2), 1-13. doi: 10.22059/jut.2018.253316.461 [In Persian].
  36. Eisakhani, Vida. (2018) Economic revival, a vital necessity to prevent the erosion and destruction of the historical fabric. Quarterly Report, 97, 49-44. [in Persian]
  37. Firuzjaeyan, A. A., Firuzjaeyan, M., Hashemi Petroodi, S. H., & Gholamrezazadeh, F. (2013). Applying Techniques of Interpretive Structural Modeling (ISM) in Tourism Studies (A Pathological Approach). Journal of Tourism Planning and Development, 2(6), 129-159. [in Persian]
  38. Ghalambordezfooly, R., & Laieni, S. (2022). Factors Affecting Value Creation in Historical Areas with Emphasis on Urban Regeneration (Case Study: Historical area of District 11 of Tehran). Journal of Sustainable city, 5(3), 161-175. doi: 10.22034/jsc.2021.222890.1213 [in Persian]
  39.  George, B.P. & Nedelea, A. (2009). Medical tourism: an analysis with special reference to its current practice in India. International Journal of Leisure and Tourism Marketing, 1(2), 173-182. doi: 10.1504/IJLTM.2009.025157
  40. Gorane S.J. & Kant, R. (2013). Modelling the SCM enablers: an integrated ISM-fuzzy MICMAC approach. Asia Pacific Journal of Marketing and Logistics, 25(2), 263 – 286. doi: 10.1108/13555851311314059
  41. Habibi, K., Irandoost, K., & Sheikh Ahmadi, A. (2022). A framework for regeneration of historical contexts with culture-led approach to achieve sustainable tourism development (Case study: Urmia historical context). Journal of Iranian Architecture & Urbanism(JIAU), 13(1), 105-123. doi: 10.30475/isau.2021.236712.1445 [In Persian].
  42.  Hadavi, F., Pourahmad, A., Keshavarz, M., & Aliakbari, E. (2017). Analaysis of sustainable regeneration urban distressed area, case study: (District 10, Tehran city), 10(37), 167-194. [In Persian].
  43.  Huo, T., Yuan, F., Huo, M., Shao, Y., Li, S., & Li, Z. (2023). Residents' participation in rural tourism and interpersonal trust in tourists: The mediating role of residents’ perceptions of tourism impacts. Journal of Hospitality and Tourism Management, 54, 457-471.
  44. Hosseini, M., & Moradian Harandi, M. (2023). Investigating the Role of Creative Tourism in the Recreation and Development of Tourism in the Historic Neighborhoods of Isfahan City (Case Example: Dardasht-Sarcheshmeh, Toghchi-Shahan, Kongs, Karladan-Kliche Neighborhoods). Journal of Geography, Urban and Regional Studies, 12(46), 130-147. [In Persian].
  45.  Jansen-Verbeke, M. (1986). Inner-city tourism: resources, tourists and promoters. Annals of Tourism Research, 13, 79-100. https://doi.org/10.1016/0160-7383(86)90058-7
  46. Khademi, L., Izady, H., & Soltani, A. (2023). Analysis of Factors Affecting Tourism Development in Khorramabad County by Structural Analysis Method. Journal of Urban Tourism, 10 (3), 69-88. http://doi.org/10.22059/JUT.2023.358852.1131
  47. Kim, S., & Bramwell, B. (2019). Boundaries and boundary crossing in tourism: A study of policy work for tourism and urban regeneration. Tourism Management, 75, 78-89. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2019.04.019
  48. Kowalczyk-Anioł, J. (2023). Rethinking tourism-driven urban transformation and social tourism impact: A scenario from a CEE city. Cities, 134, 104178. https://doi.org/10.1016/j.cities.2022.104178
  49. Lak, A., Gheitasi, M., & Timothy, D. J. (2020). Urban regeneration through heritage tourism: Cultural policies and strategic management. Journal of Tourism and Cultural Change, 18(4), 386-403.
  50. Law, C. M. (1993). Urban Tourism: Attracting Visitors to Large Cities. London: Mansell Publishing. https://doi.org/10.1177/135676679500200109
  51. Leccis, F. (2023). Urban Regeneration and Touristification in the Sardinian Capital City of Cagliari, Italy. Sustainability, 15(5), 4061.  https://doi.org/10.3390/su15054061
  52. Lei, H., & Zhou, Y. (2022). Conducting heritage Tourism-Led urban renewal in Chinese historical and cultural urban spaces: A case study of Datong. Land, 11(12), 2122.  https://doi.org/10.3390/land11122122
  53. Lloyd, K. & Auld, C. (2003). Leisure, public space and quality of life in the urban environment. Urban Policy and Research, 21(4), 339-356.
  54. Morovati Sharifabadi, A., & Asadian Ardakani, F. (2014). A Model for Health Tourism Development Using Fuzzy TOPSIS and Interpretive Structural Modeling in Yazd Province. Jha, 17 (55), 73-88. [In Persian].
  55. Mickov, B. (2023). The cultural sector and sustainable economic development: innovation and the creative economy in European cities. Taylor & Francis.
  56. Nyau, S. T., & Chin, W. L. (2023). Revisiting the potential elements of urban regeneration through cultural heritage tourism: a case study of stakeholders' perceptions in Brunei. International Journal of Tourism Policy, 13(5), 413-428. ttp://dx.doi.org/10.1504/ijtp.2023.133197
  57. Nourian, F., & Fallah Zadeh, S. (2015). Regenerating Amol's Old Fabric Based on Tourism Development Strategy (TDS) and Scenario-Based Strategic Planning. Journal of Fine Arts: Architecture & Urban Planning, 20(3), 43-58. doi: 10.22059/jfaup.2015.56877 [In Persian].
  58. Pourahmad, A., & Ahmadifard, N. (2018). Role of Creative Tourism in Regeneration of Historical Texture (Case Study: District 12 of Tehran). Geographical Urban Planning Research (GUPR), 6(1), 75-90. doi: 10.22059/jurbangeo.2018.236068.741 [In Persian].
  59.  Pourahmad, A., Farhudi, R., Zangane Shahraki, & Shafaat Gharamaleki, T. (2021). An Examination of Tourism Types Affecting the Regeneration of Historical Textures (Case Study: Tabriz City). Iranian Studies, 10(2), 21-43. doi: 10.22059/jis.2020.299352.817 [In Persian].
  60. Rezaei M R, Hajforoush S. (2018). Evaluating the Amount of Satisfaction from Historical Context Recreating Projects of Cities with the Approach of Local Communities Case Study: Kavir Hamsayegi Complex in the Yazd City. GeoRes, 33 (2), 40-55. [In Persian].
  61.  Refaat, D., Zaki, M., ElMeligy, A., Gaber, R., ElSayed, G., & Hamid, A. A. (2019). Urban regeneration of" SoorMagra AL Oyoon" district. Resourceedings, 2(2), 113-124. https://doi.org/10.21625/resourceedings.v2i2.607
  62. Rice, L. (2020). Nature-based solutions for urban development and tourism. International Journal of Tourism Cities, 6(2), 431-448.  https://doi.org/10.1108/ijtc-05-2019-0069
  63. Rogerson M. C. (2012). Urban tourism, economic regeneration and inclusion: evidence from South Africa. Local Economy, 28 (2), 188-202.
  64. Saxena J. P., & Vrat P. (1992) Hierarchy and Classification of Program Plan Elements Using Interpretive Structural Modeling: A Case Study of Energy Conservation in the Indian Cement Industry. Systems Practice, 5(6), 651- 670.
  65. Shankar, Ch., Transue, M. & Felder, F. A. (2011). Analysis of barriers to development in landfill communities using interpretive structural modeling. Habitat International, (35), 246-253.
  66. Smith, M. K. (2007). Tourism, Culture and Regeneration. Trowbridge: Cromwell Press.
  67. Swarbrooke, J. (2000). Tourism, economic development and urban regeneration: a critical evaluation in M. Robinson, R. Sharpley, N. Evans, P. long & J. Swarbrooke (eds.). Developments in Urban and Rural Tourism: Reflections on International Tourism. 269-285. Sunderland: Business Education Publishers.
  68. Tallon, A. (2010). Urban Regeneration in the UK. London: Routledge.
  69. Tan, S. K., Kung, S. F., & Luh, D. B. (2013). A model of ‘creative experience ‘in creative tourism. Annals of tourism research, 41, 153-174. https://doi.org/10.1016/j.annals.2012.12.002
  70. Warfield, J.N. (1974). Toward interpretation of complex structural modeling. IEEE Trans. Systems man cybernet, 4(5), 405-417. http://dx.doi.org/10.1109/TSMC.1974.4309336
  71. Wise, N., & Jimura, T. (2020). Tourism, cultural heritage and urban regeneration. Springer, Berlin.
  72. Yazdani, A., zuvyar, P., & kargar, B. (2020). The Role of Urban Regeneration with Tourism Approach in Lalehzar St., Tehran. Urban Management Studies, 11(40), 72-81. [In Persian].
  73. Yao, Y., Liu, X., Ren, L., & Sun, P. (2023). The role of city honor designations in influencing tourism performance: Evidence from the National Civilized City program in China. Journal of Hospitality and Tourism Management, 54, 437-446. https://doi.org/10.1016/j.jhtm.2023.02.001
  74. Zukin, S. (1995). The Culture of Cities. Oxford: Blackwell.
نشریه گردشگری شهری
دوره 11، شماره 1
اردیبهشت 1403
صفحه 77-99

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار