تحلیل راهبردی بازیگران گردشگری شهری بافت تاریخی با رویکرد چند موضوع-چندبازیگر مطالعه موردی: بافت تاریخی شهر یزد

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

گروه جغرافیا، دانشگاه یزد، یزد، ایران

10.22059/jut.2025.384818.1241

چکیده

گردشگری تاریخی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه اقتصادی و فرهنگی در شهرهای بافت تاریخی نظیر یزد، با پیچیدگی‌هایی در تعاملات و نقش‌های ذینفعان مواجه است. تعدد نهادهای دخیل در مدیریت شهری و به‌تبع آن تعدد در بازیگران مرتبط با بافت تاریخی و گردشگری شهری، یکی از عوامل دشواری و پیچیدگی سیاست‌گذاری گردشگری شهری است. بنابراین انبوه مسائل و موضوعات مرتبط گردشگری بافت تاریخی شهرها ازیک‌طرف و تعدد نهادها و بازیگران مرتبط، تبیین و تحلیل مسائل گردشگری بافت تاریخی را تبدیل به یک مسئله غامض و پیچیده کرده است. این پژوهش با روش مکتور (تحلیل چند موضوع-چند بازیگر) به تحلیل نقش ذینفعان مختلف در گردشگری بافت تاریخی یزد پرداخته است. روش مکتور (MACTOR) یک ابزار تحلیلی در مدیریت استراتژیک است که برای تحلیل مسائل پیچیده با محوریت چند موضوع و چند بازیگر به کار می‌رود. این روش با بررسی تأثیر متقابل بازیگران و موضوعات، هم‌گرایی و واگرایی اهداف آن‌ها را شناسایی کرده و برای طراحی استراتژی‌های هماهنگ و مؤثر کمک می‌کند. نتایج نشان می‌دهد که برخی بازیگران کلیدی مانند سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان، معاونت سیاسی و امنیتی استانداری، و نیروی انتظامی بیشترین تأثیر را در میان ذینفعان دارند. درعین‌حال، سه دسته ذینفعان شامل ساکنین بومی، کسبه، و فعالان بخش گردشگری، به‌عنوان بازیگران دو وجهی شناخته‌شده‌اند که ضمن تأثیرگذاری، تحت تأثیر سایر بازیگران نیز هستند و استقلال کمی در عملکرد خود دارند. نقش شهرداری، اداره کل میراث فرهنگی و خود گردشگران نیز به‌عنوان واسط تنظیمی در سیستم گردشگری بافت تاریخی تعریف‌شده است. تحلیل‌های همگرایی و واگرایی اهداف ذینفعان نشان می‌دهد که توافق بالایی بر اهدافی مانند جذب گردشگر و ارتقای امنیت وجود دارد، درحالی‌که اهداف اقتصادی کم‌تر موردتوافق قرارگرفته است. این یافته‌ها می‌تواند به سیاست‌گذاران در شناسایی ذینفعان همسو و طراحی استراتژی‌های مؤثر برای توسعه گردشگری پایدار کمک کند.  

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. اعظمی، موسی؛ جلیلیان، سارا و هاشمی امین، ناهید. (1394). تحلیل آثار اجتماعی، اقتصادی و محیطی گردشگری پایدار (مطالعه موردی: روستای نوره). برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 4(14)، 154–174.
  2. امان‌پور، سعید؛ ملکی، سعید؛ احدنژاد، محسن و مرادی مفرد، سمیرا. (1396). ارزیابی کیفیت محیطی مقصدهای گردشگری شهری در راستای توسعه پایدار (مورد مطالعه: شهرستان شوشتر). جغرافیا (فصلنامه علمی انجمن جغرافیایی ایران)، 15(54)، 79–96.
  3. آردیان، آرام؛ اسعدی، میر محمد و احمدخانی، مسعود. (1400). تبیین تعاملات شبکه‌ای بین کارآفرینان و صاحبان کسب‌وکارهای گردشگری با رویکرد تحلیل شبکه‌های اجتماعی (مورد مطالعه: شهر یزد). گردشگری و توسعه، 10 (1)، 124-107. doi: 10.22034/jtd.2020.222754.1982
  4. حاتمی‌نژاد، حسین و شریفی، امیر. (1394). بررسی نقش گسترش گردشگری شهری بر توسعه پایدار شهری (نمونه موردی: شهر سنندج). مجله گردشگری شهری، 2(1)، 61–74. Doi:10.22059/jut.2015.54066
  5. ضیایی، محمود و عباسی، دیاکو. (1397). چالش‌ها و رویکردهای توسعه گردشگری پایدار: از نظریه تا عمل. برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 7(24)، 8–37. https://doi.org/10.22080/jtpd.2018.1822
  6. طهماسبی، اصغر و زوارنیا، مهری. (1399). تحلیل شبکه همکاری سازمانی در مدیریت مقاصد گردشگری (مورد مطالعه: شهر مشهد). مطالعات اجتماعی گردشگری، 8(15)، 277–296.
  7. علی‌زاده، سید دانا. (1389). بررسی آسیب‌های اجتماعی گردشگری در منطقه ثامن کلان‌شهر مشهد (با تأکید بر امنیت گردشگری). پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما: محمدتقی رهنمایی، دانشکده علوم اقتصادی و اجتماعی، دانشگاه پیام نور تهران.
  8. کریمی، فاطمه؛ جلیلی صدرآباد، سمانه و خیرالدین، رضا. (1400). شناسایی و تحلیل ساختاری پیشران‌های تغییر در حوزه کاربری زمین (مورد کاوی: محله فهادان بافت تاریخی یزد). آینده‌پژوهی ایران، 6 (2)، 328-305.  doi: 10.30479/jfs.2022.1298
  9. کوری، مصطفی؛ بیگ بابایی، بشیر و نوروزی ثانی، پرویز. (1400). تبیین عوامل مؤثر بر دیدگاه ذینفعان به وضعیت پایداری توسعه گردشگری شهری (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز). برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 10 (37)، 283-307. doi: 10.22080/jtpd.2020.18096.3216
  10. محرابی، محراب؛ انصاری، مجید و رفیعیان، محسن. (1402). آینده‌پژوهی بافت تاریخی شهر یزد مبتنی بر پیشران‌های پایداری میراث جهانی. فصلنامه مطالعات شهری، 12 (46)، 102-89.  doi: 10.34785/J011.2022.012
  11. مروتی شریف‌آبادی، علی؛ عزیزی، فاطمه و جمشیدی، زینت. (1395). تحلیل عوامل مؤثر بر رضایت گردشگران داخلی استان یزد با استفاده از مدل دیمتل فازی. مطالعات مدیریت گردشگری (مطالعات جهانگردی)، 11(33)، 85–104. https://doi.org/10.22054/tms.2016.4165
  12.  
  13.  
  14. ملک‌زاده، ندا؛ بزاززاده، مهدی و رفیعیان، مجتبی. (1395). شناسایی و تحلیل عوامل کلیدی مؤثر بر توسعه شهری با رویکرد آینده‌نگاری (مطالعه موردی: کلان‌شهر کرج). جغرافیا و توسعه فضای شهری، 3(2)، 35–52. https://doi.org/10.22067/gusd.v3i2.49479
  15. موحد، علی. (1386). گردشگری شهری. اهواز: دانشگاه شهید چمران اهواز.
  16. نخعی، مهدی و خداداد، محمد. (1394). امکان‌سنجی گردشگری شهری با استفاده از مدل استراتژیک SOAR (شهر بناب). دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، حسابداری و اقتصاد، 10 تا 22 اسفند 1394
  17. Alizadeh, S. D. (2010). An investigation of the social harms of tourism in the Samen district of Mashhad metropolis (With emphasis on tourism security) [Master's thesis, Payame Noor University, Tehran]. Supervisor: Mohammad Taghi Rahnamayi. [in Persian].
  18. Amanpour, S., Maleki, S., Ahadnezhad, M., & Moradi Mofrad, S. (2017). Evaluation of environmental quality of urban tourism destinations in line with sustainable development (Case study: Shushtar County). Geography (Quarterly Journal of the Iranian Geographical Association), 15(54), 79–96. [in Persian].
  19. Ardian, A., Asadi, M. M., & Ahmadkhani, M. (2021). Explaining network interactions between entrepreneurs and tourism business owners using social network analysis (Case study: Yazd city). Tourism and Development, 10(1), 107–124. https://doi.org/10.22034/jtd.2020.222754.1982[in Persian].
  20. Azami, M., Jalilian, S., & Hashemi Amin, N. (2015). Analysis of the social, economic, and environmental impacts of sustainable tourism (Case study: Nureh village). Tourism Planning and Development, 4(14), 154–174. [in Persian].
  21. Booyens, I., & Visser, G. (2015). Cultural heritage tourism and stakeholder management: Insights from South Africa. Journal of Tourism and Cultural Change, 13(2), 105-123. https://doi.org/10.1080/14766825.2014.971104
  22. Butler, R. W. (1991). The concept of carrying capacity: Area, attraction, and destination. Journal of Environmental Management, 32(1), 3-23. DOI:10.1002/PTH.6070020309
  23. Carlos, Martínez-Ávila., Stefan, Olander. (2024). 1. Stakeholder participation in the implementation of urban property development projects. Construction Management and Economics, doi: 10.1080/01446193.2024.2361789
  24. Chan, J. K. L. (2023). Sustainable rural tourism practices from the local tourism stakeholders' perspectives. Journal of Sustainable Tourism, 31(7), 1500-1516. https:// doi:10.17549/gbfr.2023.28.3.136
  25. Cohen, E. (1988). Authenticity and commoditization in tourism. Annals of Tourism Research, 15(3), 371-386. https://doi.org/10.1016/0160-7383(88)90028-X
  26. dialectic of the universal and particular. International Journal of Heritage Studies, 8(2), 117-135, DOI: 10.1080/13527250220143913
  27. Dormán, A. (2023). The spatial injustice in tourism-led historic urban area renewal: An analytical framework from stakeholder analysis. Current Issues in Tourism, 1-20. https://doi.org/10.1080/13683500.2023.2203849
  28. Dupeyras, A., & MacCallum, N. (2013). Indicators for measuring competitiveness in tourism: A guidance document. OECD Tourism Papers, 2013/02, 1–62.
  29. Dwyer, L., & Edwards, D. (2009). Tourism product and service innovation to avoid ‘strategic drift’. International Journal of Tourism Research, 11(4), 321-335. https://doi.org/10.1002/jtr.690
  30. Elyssa, A-F., Aïda, Ben, M-J., Feyrouz, H-Ben, T. (2024). 2. Stakeholder Dynamics in the Context of a Local Urban Project. Social business, doi: 10.1362/204440824x17074776135987
  31. Gabriela, M. (2024). 4. Urban stakeholders as key to manage models for urban regeneration: contribution from scientific literature (2009-2022). Proceedings of International Structural Engineering and Construction, doi: 10.14455/isec.2024.11(1).aae-05
  32. Getz, D. (2008). Event tourism: Definition, evolution, and research. Tourism Management, 29, 403-428. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2007.07.017
  33. Godet, M. (1985). Introduction to the MACTOR method. Futures, 17(3), 200-214.
  34. Godet, M. (2006). Creating futures: Scenario planning as a strategic management tool. Preface by Joseph F. Coates.
  35. Godet, M., & Durance, P. (2011). Strategic foresight for corporate and regional development. Elsevier Science.
  36. Graeme Evans (2002) Living in a World Heritage City: stakeholders in the
  37. Hall, C. M. (2008). Tourism planning: Policies, processes, and relationships. Pearson Education.
  38. Hall, C. M., & Page, S. J. (2014). The geography of tourism and recreation: Environment, place and space (4th ed.). Routledge.
  39. Hataminejad, H., & Sharifi, A. (2015). Investigating the role of urban tourism development in sustainable urban development (Case study: Sanandaj city). Urban Tourism Journal, 2(1), 61–74. https://doi.org/10.22059/jut.2015.54066[in Persian].
  40. Heger, T., & Rohrbeck, R. (2012). Strategic foresight for collaborative exploration of new business fields. Technological Forecasting & Social Change, 79(5), 819-831. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2011.11.003
  41. Hermans, L. M., & Thissen, W. A. H. (2009). Actor analysis methods and their use for public policy analysts. European Journal of Operational Research, 196(2), 808-818. https://doi.org/10.1016/j.ejor.2008.03.040
  42. Karimi, F., Jalili Sadraabad, S., & Kheiraldin, R. (2021). Identification and structural analysis of change drivers in land use (Case study: Fahadan neighborhood, historical texture of Yazd). Iranian Future Studies, 6(2), 305–328. https://doi.org/10.30479/jfs.2022.1298[in Persian].
  43. Kouri, M., Beig Babaei, B., & Norouzi Sani, P. (2021). Explaining the factors affecting stakeholders' perspectives on the sustainability of urban tourism development (Case study: Tabriz metropolis). Tourism Planning and Development, 10(37), 283–307. https://doi.org/10.22080/jtpd.2020.18096.3216[in Persian].
  44. Liao, T., Wang, Y., & Zhang, X. (2020). The Analysis of Centrality for Stakeholders of Historical and Cultural Blocks -Taking Chengdu as an Example. 2020 5th International Conference on Economics Development, Business & Management (EDBM 2020) DOI: 10.25236/edbm.2020.062
  45. Malekzadeh, N., Bazzazzadeh, M., & Rafieian, M. (2016). Identifying and analyzing key factors affecting urban development with a foresight approach (Case study: Karaj metropolis). Geography and Urban Space Development, 3(2), 35–52. https://doi.org/10.22067/gusd.v3i2.49479[in Persian].
  46. Mehrabi, M., Ansari, M., & Rafieian, M. (2023). Future studies of the historical texture of Yazd city based on World Heritage sustainability drivers. Urban Studies Quarterly, 12(46), 89–102. https://doi.org/10.34785/J011.2022.012[in Persian].
  47. Mirajanatin, H. P., Sutikno, F. R., & Sari, N. (2013). Kajian potensi pariwisata perkotaan di Kota Malang berdasarkan stakeholder.
  48. Morvati Sharifabadi, A., Azizi, F., & Jamshidi, Z. (2016). Analysis of the factors affecting domestic tourist satisfaction in Yazd province using the fuzzy DEMATEL model. Tourism Management Studies, 11(33), 85–104. https://doi.org/10.22054/tms.2016.4165[in Persian].
  49. Moscardo, G. (2011). Exploring social representations of tourism planning: Issues for governance. Journal of Sustainable Tourism, 19(4-5), 423-436. https://doi.org/10.1080/09669582.2011.558625
  50. Movahed, A. (2007). Urban Tourism. Ahvaz: Shahid Chamran University of Ahvaz. [in Persian].
  51. Nakhai, M., & Khodadad, M. (2015). Urban tourism feasibility study using the SOAR strategic model (Case study: Bonab city). The 2nd International Conference on Management, Accounting, and Economics, March 2016. [in Persian].
نشریه گردشگری شهری
دوره 12، شماره 1
فروردین 1404
صفحه 61-79

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار