عوامل مؤثر بر گردشگری مکان‌های تاریخی شهری (مطالعۀ موردی: بازار تاریخی کلانشهر تبریز)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 مدرس گروه جغرافیا دانشگاه زنجان

2 عضو هیئت علمی گروه جغرافیا دانشگاه تبریز

3 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‏ریزی گردشگری دانشگاه زنجان

4 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‏ریزی شهری دانشگاه تهران

چکیده

گردشگری امروزه یکی از مسائل مهم و مؤثر اقتصادی و یکی از عوامل برجستۀ ارتباط اجتماعی و فرهنگی است. در این میان، مکان‌های تاریخی، به دلیل نمایش هویت شهرها، از ارزش بسیار زیادی جهت جذب گردشگر برخوردارند، بازارهای سنتی و تاریخی ایران به دلیل توأم‌شدن وجهۀ تاریخی با کاربری تجاری اهمیتی دوچندان برای گردشگران دارند. بازار بزرگ تبریز، که بزرگ‌ترین بازار مسقف جهان است، یکی از این مکان‌های تاریخی و تجاری در کشور ایران است که با داشتن شهره‏ای جهانی، قابلیت‌های فراوانی به منظور تبدیل‌شدن به مکانی برای گردشگری در سطح ملی و بین‏المللی دارد.
در این مقاله، ضمن معرفی بازار تاریخی کلانشهر تبریز، سعی شده است با استفاده از مدل SOWT، عوامل مؤثر بر جذب گردشگران داخلی و خارجی بررسی شود. اصول کار مبتنی بر شناخت قوت‌ها و ضعف‌های داخلی بازار تاریخی تبریز در جذب گردشگر و نیز شناسایی فرصت‌ها و تهدیدهای خارج از محیط این مکان تاریخی است.
 درنهایت، با ارائۀ راهبردهایی برای تقویت نقاط قوت و فرصت‌های آن و کاهش یا حذف ضعف‌ها و تهدیدهای بازار تاریخی تبریز به منظور جذب گردشگر پیشنهادهایی سازنده ارائه شده است.
بررسی‌ها بیانگر وضعیت متوسط بازار تاریخی تبریز به لحاظ گردشگری است؛ به‌طوری‌که با مرتفع‌کردن ضعف‌ها و از بین بردن تهدیدهای موجود می‏توان کارکرد گردشگری بازار تبریز را به سطح عالی ارتقا داد.

کلیدواژه‌ها


 
ارمغان، س (1386). توریسم و نقش آن در جغرافیا، اسلام‌شهر: انتشارات دانشگاه آزاد اسلام شهر.
پاپلی‌یزدی، محمدحسین؛ سقایی، مهدی (1385). گردشگری ماهیت و مفاهیم، تهران: سمت.
ترکمن‌نیا، نعیمه و همکاران (1390). «ارزیابی گردشگری روستای کنگ با استفاده از مدل SWOT »، فصلنامۀ گردشگری و چشم‌‌انداز آینده، س 2، ش 1.
تقوایی، مسعود و همکاران (1391). «عوامل مؤثر بر توسعۀ گردشگری شهری کرمانشاه»، فصلنامۀ جغرافیا، انجمن جغرافیای ایران، س 10، ش 32.
تقوایی، مسعود؛ مبارکی، امید (1388). «بررسی و تحلیل فضاهای توریستی شهر تبریز به منظور برنامه‌ریزی توریسم در آن»، فصلنامۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی، س 15، ش 33.
حاجی‌نژاد علی؛ احمدی، علی (1389). «تأثیرات اقتصادی گردشگری تجاری بر مناطق شهری؛ مطالعۀ موردی شهر بانه»، جغرافیا و برنامه‏ریزی منطقه‏ای، س 1، ش 2.
حبیبی، سید محسن (1375). از شار تا شهر، تحلیلی تاریخی از مفهوم شهر و سیمای کالبدی آن، تهران: دانشگاه تهران.
حیدری چیانه، رحیم (1389). مبانی برنامه‏ریزی صنعت گردشگری، انتشارات سمت.
زنگی‌آبادی، علی و همکاران (1391). «برنامه‏ریزی راهبردی، برای ساماندهی بازارهای سنتی ایران (مطالعۀ موردی؛ بازار سنتی تبریز)»، فصلنامۀ مطالعات شهرهای ایرانی اسلامی، ش 7.
شماعی، علی؛ پوراحمد، احمد (1384). بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا، تهران: دانشگاه تهران.
صیدانی، اسکندر؛ رستمی، شهین (1391). «سنجش تأثیرات اقتصادی و اجتماعی‌ـ فرهنگی توسعۀ گردشگری (نمونۀ موردی شهر کرمانشاه)»، فصلنامۀ برنامه‌ریزی فضایی، س 2، ش 3.
فرزین، محمدرضا (1382). بررسی و نقد برنامه‏ریزی گردشگری ایران و چالش‌های اصلی در برنامۀ چهارم، مجموعه مقالات سمینار بررسی سیاست‌ها و برنامه‏های توسعۀ جهانگردی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی و سازمان ایرانگردی و جهانگردی.
فقیهی، ابوالحسن و دیگران (1382). زمینه‏های فرهنگی توسعه گردشگری، مجموعه مقالات سمینار بررسی سیاست‌ها و برنامه‏های توسعۀ گردشگری در جمهوری اسلامی ایران، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
فلامکی، محمد‌منصور (1384). نوسازی و بهسازی شهری، تهران: سمت.
قرخلو، مهدی (1385). جغرافیایجهانگردیوبرنامه‏ریزیاوقاتفراغت، تهران: جهاد دانشگاهی.
کازس، ژرژ؛ فرانسوا، پوتیه (1382). جهانگردی شهری، ترجمۀ صلاح‏الدین محلاتی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
کاظمی، مهدی (1382). «بررسی اثرات اقتصادی و فرهنگی توسعۀ جهانگردی از دیدگاه ساکنان»، فصلنامۀ مطالعات جهانگردی، ش 3.
کردوانی، پرویز؛ غفاری، ونوس (1390). «توریسم و رویکرد نوسازی در بافت‌های تاریخی شهری، نمونۀ موردی؛ اصفهان»، جغرافیای سرزمین، س 8، ش 30.
کردی، محمد (1381). «برنامه‏ریزی توریسم شهری با تأکید بر توسعۀ پایدار، نمونۀ موردی شهر تبریز»، رسالۀ کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، تهران.
لومسدن، لس (1380). بازاریابی گردشگری، ترجمۀ ابراهیم گوهریان، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
محسنی، رضاعلی (1388). «گردشگری پایدار در ایران، کارکردها، چالش‏ها و راهکارها»، فصلنامۀ فضای جغرافیایی، س 9، ش 28.
مرادی مسیحی، واراز (1381). برنامه‏ریزی راهبردی در کلانشهرها، تهران: پردازش و برنامه‏ریزی شهری.
موحد، علی (1386). گردشگری شهری، اهواز: دانشگاه شهید چمران اهواز.
موحد، علی؛ دولتشاه، صدیقه (1390). «بررسی ظرفیت‌های گردشگری جهت توسعۀ گردشگری شهری خرم‏آّباد»، فصلنامۀ جغرافیا و آمایش سرزمین، س 1، ش 1.
رضایی، محمدرضا و همکاران (1391). «برنامه‌ریزی راهبردی مدیریت بحران در بافت تاریخی شهر یزد با استفاده از مدل SWOT»، فصلنامۀ مدیریت بحران، ش 1.
مهدی‌آبادی، شکوفه (1384). «ارزیابی طرح‌های توسعۀ توریسم سایت تاریخی‌ـ طبیعی بیستون و ارائۀ راهکارهای آن»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد جغرافیا، استاد راهنما: بیژن رحمانی، دانشگاه آزاد واحد ملایر.
نجفی، نجمه (1390). «ظرفیت گردشگری بازارهای سنتی ایران و توسعۀ پایدار»، همایش گردشگری و توسعۀ پایدار، تیرماه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان
یغفوری، حسین؛ آقائی واحد (1390). «تحلیلی بر جاذبه‏های گردشگری شهری و نقش آن در تحول اقتصادی مورد نمونه؛ اردبیل»، اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران، آذرماه، دانشگاه فردوسی مشهد.
یغفوری، حسین و همکاران (1390). «راهبردهای گردشگری در ایران و تأثیر آن بر اقتصاد کلانشهرها ...»، اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران، آذرماه، دانشگاه فردوسی مشهد.
Aksoz, Ozan Emre and BAC, Dorin Paul (2012). The Importance of Urban Touriam for Hotel Marketing Policies: the case of EskiShehir, GeoJournal of Tourism and Geosites, year V No.1, Vol.9.
Mcintosh, Robert. W, Goelder, Charles Rand Ritchie, R., Brent (1995). Tourism, Principles, Practices, philosophies; USA, John Wiley & Sons, Inc.
Scott Noel and Cooper Chris, 2010, Innovation for sustainable urban tourism: Some thoughts on best practice, Revista De Administracao Publica (RAP), Rio De Janeiro 44 (5): pp 1171-190.