تحلیل احتمال تولید سفر فضاهای فراغتی در کلان‌شهر اهواز

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز

2 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز

3 مربی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز

4 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

در طول چند دهۀ اخیر، تغییرات بنیادی در شهرنشینی و دگرگونی در مفهوم کار، چگونگی گذران اوقات فراغت به یکی از ضرورت‌های حیاتی جوامع بشری تبدیل شده است. به‌گونه‌ای که در ضوابط منطقه­بندی جدید، ایجاد فضاهای فراغتی به‌عنوان یکی از کاربری‌های اصلی شهر پذیرفته شده است. پژوهش حاضر براساس هدف، کاربردی و از نظر روش توصیفی- تحلیلی و براساس ماهیت، کاربردی-نظری است. در این مطالعه سعی شده است با استفاده از مدل احتمالاتی Huff در محیط نرم‌افزارArc GIS احتمال تولید سفر به فضاهای فراغت شهری، در ارتباط با جاذبه و توزیع این فضاها در سطح کلان‌شهر اهواز محاسبه و پیش‌بینی شود. نتایج پژوهش بیانگر، نبودن تعادل در توزیع امکانات فراغتی در شهر است. این موضوع به نبود تعادل فضایی در سطح شهر منجر شده و از این منظر، رفتار فراغتی شهروندان در سطح مناطق، تابعی از چگونگی توزیع هر کاربری است. یافته‌ها نشان می‌دهد که کاربری‌های فراغتی فضای سبز، اجتماعی- فراغتی، ورزشی به­ترتیب با بالاترین احتمال تولید سفر و کاربری‌های تفریحی و آموزشی- فراغتی به­ترتیب جاذبۀ کمتری دارد. درنهایت، کمترین احتمال تولید سفر به کاربری‌های تاریخی اختصاص دارد. این شهر حتی بدون درنظرگرفتن شرایط ویژۀ شهرهای صنعتی و آلوده، همواره با کمبود فضاهای فراغتی در شهر مواجهه است. از این‌رو، این­گونه پژوهش‌های علمی و کاربردی مبنایی برای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی، در جهت بهبود وضعیت موجود و مدیریت آگاهانه این فضاها خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


1)      استعلاجی، علیرضا و مجتبی قدیری معصوم، 1384، بررسی عوامل جغرافیایی در نظام استقرار سکونتگاه‌ها با تأکید بر تکنیک‌های کمی، فصلنامۀ پژوهش‌های جغرافیایی، سال 37، شمارۀ 53، صص 121- 136.
2)      آقا امینی‌ها، محمد و مرجان مراوندی، 1385، GIS و کاربرد آن در طرح‌های توسعۀ شهری، مطالعۀ موردی منطقۀ 4 اصفهان، کنفرانس GIS شهری، دانشگاه شمال، آمل.
3)      پورمحمدی، محمدرضا و زهرا سبحانی، 1388، پژوهشی در سنجش عوامل تأثیرگذار بر دیدگاه استفاده‌کنندگان از فضاهای فراغتی در شهر تهران، فصلنامۀ مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال 1، شمارۀ 1، صص 51- 76.
4)      پورمحمدی، محمدرضا و زهرا سبحانی، 1390، اوقات فراغت و فضاهای شهری تهران، نشریۀ علمی-پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 16، شمارۀ 25، صص 33- 64.
5)      توسلی، غلام­عباس، 1383، جامعه‌شناسی شهری، چاپ 7، انتشارات دانشگاه پیام­نور، تهران.
6)      ج. آر. کلی، 1382، نظریه‌های فراغت؛ کار و فراغت در نظام‌های اجتماعی، جواد مهدی­زاده، جستارهای شهرسازی، شمارۀ 6، صص 57- 62.
7)      جوکار، سجاد، 1390، بررسی الگوهای مراکز خرید و مجتمع‌های تجاری در شهر اهواز، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکدۀ علوم زمین و GIs.
8)      حاتمی­نژاد، حسین، 1376، مدل هاف (مدل رفتار احتمالی خریدار)، مجلۀ تحقیقات جغرافیایی، سال 12، شمارۀ 47، صص 100- 108.
9)      حاجی­پور، خلیل، 1385، برنامه‌ریزی محلۀ مبنا رهیافتی کارآمد در ایجاد مدیریت شهری پایدار، نشریۀ هنرهای زیبا، شمارۀ 26، صص 37-46.
10)    رضوانی، علی‌اصغر، 1374، جغرافیا و صنعت توریسم، انتشارات پیام­نور، تهران.
11)    زنگی‌آبادی، علی و کاووس علی­نژاد طیبی، 1389،‌ شهرنشینی و ضرورت برنامه‌ریزی اوقات فراغت، جستارهای شهرسازی، شمارۀ 32، صص 100- 107.
12)    سازمان مسکن و شهرسازی استان خوزستان، 1388، طرح راهبردی توسعه و عمران شهر اهواز (مطالعات پایه و پیش‌نیاز)، جلد چهارم، انتشارات عرصه، تهران.
13)    سعیدی رضوانی، نوید، 1388، شهرداری‌ها و اوقات فراغت شهروندان، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهری وزارت کشور.
14)    سی اوت، دیوید، 1391، مدیریت رویدادهای گردشگری اوقات فراغت، ترجمۀ بهروز شریفی مقدم و محمد خوش‌قدم اخلاقی، چاپ اول، تهران.
15)    عطایی، محمد، 1393، تصمیم‌گیری چندمعیارۀ فازی، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه صنعتی شاهرود.
16)    فلاحت، محمدصادق و مریم کلامی، 1387، تأثیر فضاهای باز شهری بر کیفیت گذران اوقات فراغت شهروندان، فصلنامۀ مدیریت شهری، دورۀ 6، شمارۀ 22، صص 85- 97.
17)    قدسی­پور، حسن، 1387، فرایند تحلیل سلسله­مراتبی AHP، چاپ ششم، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران.
18)    مرادی، مریم و مرجان فیاضی، 1385، مدیریت گردشگری؛ اصول، مبانی و مفاهیم کاربردی، چاپ اول، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد.
19)    معاونت برنامه‌ریزی و توسعۀ شهرداری اهواز، 1392، آمارنامۀ کلان‌شهر اهواز.
20)    معاونت برنامه‌ریزی و توسعه، 1391، آمارنامۀ کلان‌شهر اهواز، روابط عمومی و امور بین‌الملل شهرداری اهواز.
21)    مهدیزاده، جواد، 1383،‌ مبانی و راهکارهای توسعۀ گردشگری شهری در ایران، مجلس و راهبرد، شمارۀ 44، صص 121- 152.
22)    مهدیزاده، جواد، 1385، برنامه‌ریزی راهبردی توسعۀ شهری (تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران)، شرکت طرح و نشر پیام سیما، تهران.
23)    میکائیلی، علیرضا و نرگس حسین­زاده، 1379،‌ برنامه‌ریزی اوقات فراغت، مدیریت شهری، شمارۀ 1، صص 75- 76.
24)    میمندی پاریزی، صدیقه، 1391، فضاهای سبز تفریحی، اوقات فراغت شهروندان، حضور معلولین در این فضاها، جستارهای شهرسازی، شمارۀ 37 و 38، صص 18- 25.
25)    Arie, C. and Yerach, D., 2003, Fuzzy Logic for Spatial Decision Making: According for Dataun Certainty.
26)    Huff, D. L., 1969, Defining and Estimating a Trading Area، in Section 4 of Analytical Human Geography Edited p. j. Ambrose, Longman.
27)    Huff, D. L., 2003, Parameter Estimation in the Huff Model, ArcUser, October-December, 34-36.
28)    Huff, D. L., 2005, The Use of Geographic Information Systems and Spatial Models in Market Area Analysis, ESRI GeoInfo Summit, April 18-19, Chicago.
29)    Lewis, D. and jaana, M., 2005, Urban Vulnerability and Good Govemance. Journal of Conticies and Crisis Msnsgement.
30)    Mallinis, G. D., Emmanoloudis, V. and Maris, F., 2011, Mapping and Interpreting Historical Land Cover/Land Use Changes in a Natura 2000 Site Using Earth Observational Data: The Case of Nestos Delta, Greece. Applied Geography, Vol. 31 (1), PP. 312-320.
31)    Marsh, B., 1992, City Planning in Justice to the Working Population, Chicago University Press.
32)    Maslow, a., 1954, Motivation and Personality, Harper, New York.
33)    Parker, S., 1976, The Sociology of leisure, London: George Allen and Gibbon.
34)    Robinson, J., 2006, Ordinary Cities: Between Modernity and Development, NewYork: Routledge.
35)    Tianshun, L., 2012, Combining GIS and the Huff Model to Analyze Suitable Locations for a New Asian Supermarket in the Minneapolis and St. Paul, Minnesota USA, Papers in Resource Analysis. Pp.7 Saint Mary’s University of Minnesota University Central Services Press. Winona, MN, Vol. 14, No. 2, PP. 12-22.
36)    Torkildsen, G., 2001 , Leisure and Recreations Management, New York: Spon Press.