سنجش و ارتقای کیفیت نمایانگرهای کارکردی و اجتماعی دروازه‌های ورودی و خروجی شهر در راستای توسعۀ گردشگری (مطالعۀ موردی: شهر بانه)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشکدۀ مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران

2 دانشیار مهندسی شهرسازی دانشگاه کردستان

3 استاد دانشکدۀ مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران

چکیده

دروازۀ شهر اولین فضایی است که مسافر در هنگام ورود به شهر با آن مواجه می‌شود و همچنین آخرین فضایی است که در هنگام خروج از شهر مخاطب بعد از طی­نمودن آن، از شهر خارج می‌شود؛ بنابراین، دروازۀ شهر در ایجاد خاطرۀ ذهنی، نقش مؤثری برعهده دارد. در فضای دروازۀ شهر، ویژگی‌های طبیعی بیرون و پیرامون شهر و همچنین خصوصیات محیط انسان‌ساخت داخل شهر قابل‌مشاهده است. فضای دروازۀ شهر با توجه به موقعیتی که دارد، باید عملکردها و کیفیت‌های متنوع محیطی داشته باشد تا در زمان‌ها و شرایط مختلف به­کار گرفته ­شود. مطلوبیت کیفیت‌های محیطی دروازۀ شهر و وجود عملکردهای متنوع در آن موجب می‌شود که این عرصه به یک کانون فعالیتی برای جذب جمعیت تبدیل شود و فعالیت گردشگری در آن ادامه یابد. این مقاله از نوع کاربری و با روش آمیخته انجام شده است. براساس سنجه‌های درنظر گرفته‌شده برای بررسی کیفیت نمایانگرهای کارکردی و اجتماعی در دروازه‌های شهر بانه، برداشت‌های میدانی انجام شده و برای بررسی میزان مطلوبیت سنجه‌ها از آزمون z با میزان اطمینان 95 درصد استفاده ‌شده و نتایج به‌دست‌آمده، تحلیل و بررسی شد. سپس در راستای توسعۀ گردشگری در دروازه‌های شهر بانه راهکارهای بهبود کیفیت کالبدی فضاهای جمعی، افزایش قابلیت دعوت‌کنندگی فضای دروازه، افزایش قابلیت حضور افراد در فضاهای دروازه در فصل‌های مختلف سال و در طول شبانه‌روز، حفظ و ارتقای ایمنی و امنیت، بهبود کیفیت معابر و دسترسی‌ها، ایجاد اختلاط کاربری و سازگاری میان کاربری‌ها، آرام‌سازی ترافیک در طول مسیرهای ورود به شهرو افزایش کارایی اقتصادیارائه شد. برای هریک از راهکارهای یادشده، سیاست‌های ویژه‌ای برای تحقق آن‌ها تعریف شده است.

کلیدواژه‌ها


1)      ابلقی، علیرضا و امیرحسین پورجوهری، 1385، مبادی ورودی شهرها، فصلنامۀ آبادی، سال 1385، شمارۀ 53، صص 66- 80.
2)      بهزادفر، مصطفی، 1392، روش‌های طراحی شهری، جزوۀ آموزشی مقطع کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه علم و صنعت ایران.
3)      بهزادفر، مصطفی، 1393، کارگاه طراحی شهری، جزوۀ آموزشی مقطع کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه علم و صنعت ایران.
4)      پاکزاد، جهانشاه، 1384، راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران، شهیدی، تهران.
5)      پاکزاد، جهانشاه، 1386، سیر اندیشه‌ها در شهرسازی 2: از کمیت تا کیفیت، چاپ اول، انتشارات شرکت عمران شهرهای جدید، تهران.
6)      پاکزاد، جهانشاه، 1386، سیر اندیشه‌ها در شهرسازی 1: از آرمان تا واقعیت، چاپ اول، انتشارات شرکت عمران شهرهای جدید، تهران.
7)      ترابی، زهره و یلدا سیما، 1393، طراحی ورودی شهر با رویکرد هویت‌بخشی به فضای شهری مطالعه موردی: ورودی شرقی شهر زنجان، نشریۀ مدیریت شهری، سال 1393، دورۀ 13، شمارۀ 36، صص 83- 103.
8)      چپ­من، دیوید، 1386، آفرینش محلات و مکان‌ها در محیط انسان‌ساخت، ترجمۀ شهرزاد فریادی و منوچهر طبیبیان، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
9)      خادمی، مسعود و رضا رفیعی جوزم، 1388، بررسی مؤلفه‌های کیفیت محیط در فضای ورودی شهرها، فصلنامۀ آبادی، سال 1388، شمارۀ 61- 62، صص84- 89.
10)    دانشپور، عبدالهادی و مهدی ماستیانی، 1393، تدوین راهبردهای طراحی مبادی ورودی شهرها با رویکرد کیفیات ادراکی-بصری (نمونۀ مورد مطالعه: ورودی جنوب شرقی شهر تهران)، نشریۀ انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، دورۀ 5، شمارۀ 7، صص 5- 22.
11)    داودپور، زهره و وحید مغاره، 1388، ضوابط ارزیابی نقش و کارکرد دروازه و فضای ورودی شهرها؛ مطالعۀ موردی دروازۀ قرآن شیراز، فصلنامۀ آبادی، سال 1388، شمارۀ 61- 62، صص 76- 83.
12)    رضوانی، علی‌اصغر، 1374، جغرافیا و صنعت توریسم، چاپ اول، انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران.
13)    رهنمایی، محمدتقی، 1369، اوقات فراغت، جزوۀ مقطع آموزشی کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، تهران.
14)    سعیدی، مهدی، 1394، ساماندهی ورودی‌های چند عملکردی شهر بانه با رویکرد برنامه‌ریزی طراحی محور، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ شهرسازی، به راهنمایی اسماعیل شیعه و مشاورۀ کیومرث حبیبی، دانشکدۀ مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران.
15)    سلطان‌زاده، حسین، 1372، فضاهای شهری در بافت‌های تاریخی ایران، چاپ دوم، انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی تهران، تهران.
16)    شعله، مهسا، 1385، دروازه‌های قدیم در خاطره جمعی شهر معاصر ریشه‌یابی رشته‌های خاطره‌ای، نشریۀ هنرهای زیبا، سال 1388، شمارۀ 27، صص 17- 26.
17)    شورت، جان­رنه، 1381، نظم شهری، ترجمۀ اسماعیل چاووشی، چاپ اول، انتشارت دانشگاه تربیت‌معلم تهران، تهران.
18)    ظاهری، مصطفی، 1380، بررسی ابعاد مؤثر در ترکیب منظر ورودی شهر ازنقطه‌نظر برنامه‌ریزی شهری مورد مطالعه: محور ورودی اصلی شهر قزوین، اتوبان قزوین-تهران، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ شهرسازی، به راهنمایی مجتبی انصاری، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس.
19)    قریب، فریدون، 1382، ضوابط ساماندهی و معیارهای طراحی شهری برای مبادی ورودی شهرها، نشریۀ هنرهای زیبا، سال 1382، شمارۀ 15، صص 28-41.
20)    قوام­پور، احمد، 1385، نگاهی نو به نقش و جایگاه ورودی‌ها در منظر شهری، ماهنامۀ پیام سبز، شمارۀ 54، صص 12- 22.
21)    قوام­پور، انسیه، 1388، منظر ورودی دریچه ادراک شهر، نشریۀ منظر، سال 1388، شمارۀ 3، صص 76- 77.
22)    ژرژ، کازس و پوتییه فرانسوا، 1382، جهانگردی شهری، ترجمۀ صلاح‌الدین محلاتی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
23)    گلکار، کوروش، 1380، مؤلفه‌های سازندۀ کیفیت طراحی شهری، نشریۀ صفه، شمارۀ 32، صص 38- 65.
24)    لینچ، کوین، 1376، تئوری شکل خوب شهر، ترجمۀ سید حسین بحرینی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
25)    محلاتی، صلاح‌الدین، 1380، درآمدی بر جهانگردی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
26)    ملک‌نیا، محبوبه، 1389، نقش محورهای فرهنگی و تاریخی منطقۀ 12 در توسعۀ گردشگری شهر تهران، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، به راهنمایی محمد کریمی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه پیام نور واحد تهران شرق.
27)    Alexander, C., and Ishikawa, S., and Silverstein, M., 1977, A Pattern Language, London, Oxford University Press.
28)    Bentley, I. et al., 1985, Responsive Environments: A Manual for Designers, London, The architectural press.
29)    Bellini, N., and Pasquinelli, C., 2017, Tourism in the City: Towards an Integrative Agenda on Urban Tourism, Berlin, Springer press.
30)    Balsley, T., 2009, Gateway Master Plan, City of St. Louis, Planning and Urban Design Agency.
31)    Carmona, M., and Magalhaes, H., 2008, Public Space: The Management Dimension, New York, Routledge press.
32)    Department of the environment, 1991, Tourism and the Environment: Maintaining the Balance, London, HMSO press.
33)    Dixon, K., and Wolf, L.K., 2007, Benefits and Risks of Urban Roadside Landscape: Finding a Livable, Balanced Response, 3rd Urban Street Symposium Conferences, June 24-27, Seattle, Washington, PP. 1-17.
34)    Punter, J., and Carmona, M., 1997, The Design Dimension of Planning: Theory, Content and Best Practice for Design Policies, London, E and FN, Spon press.