ارزیابی مدیریت استفاده از فرصت‌های ناشی از زلزله 1382 بم از دیدگاه گردشگران ایرانی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی دانشگاه سیستان و بلوچستان

3 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری، دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

بحران‌های محیطی بر گردشگری تأثیرات مثبت و منفی دارد که تأثیرات مثبت آن شامل فرصت‌هایی در زمینة گردشگری سیاه، فرهنگی و مذهبی است. هدف پژوهش حاضر شناسایی فرصت‌های ناشی از زلزلة دی‌ماه 1382 برای توسعة گردشگری و میزان استفاده مؤثر از این فرصت‌ها به‌منظور توسعة گردشگری شهر بم است. نوع پژوهش توصیفی- تحلیلی، و شیوة گردآوری داده‌ها اسنادی و میدانی است. به‌منظور سنجش روایی و پایایی پرسشنامه، از نظرات کارشناسان و آلفای کرونباخ استفاده، و داده‌های گردآوری‌شده در محیط SPSS تحلیل شده است. جامعة نمونه 270 نفر از گردشگران داخلی هستند که در سال 1393 به شهر بم وارد شدند. روش توزیع جامعة نمونه تصادفی ساده است و یافته‌ها نشان می‌دهد مردم جهان بم را با ارگ و زلزله می‌شناسند و زلزله جزئی از هویت شهر شده است. درنتیجه، خرابه‌های ناشی از زلزله فرصت‌های مناسبی برای توسعة گردشگری شهر بم ایجاد کرده که البته هنوز بالفعل نشده و به‌طور مؤثر به‌کار نرفته است، با این حال مدیران به‌منظور بازگرداندن بازارها و محصولات گردشگری مقصد به پیش از فاجعه، بر رویکرد بازسازی کامل تأکید دارند. در این رویکرد گردشگرانی که به‌دلیل تغییر در ویژگی‌های مقصد افزایش می‌یابند، نادیده گرفته می‌شوند؛ مانند افرادی که به دیدن سایت‌های فاجعه و خرابی‌های ناشی از زلزله علاقه‌مند هستند یا افرادی که تمایل دارند روز گرامیداشت قربانیان را ببینند. درمجموع، زلزلة بم ویژگی‌های مقصد گردشگران این شهر را تغییر داده و فرصت‌های نوینی را در زمینة توسعة گردشگری ایجاد کرده است.

کلیدواژه‌ها


1)    ابراهیم‌زاده، عیسی؛ ضیائی، محمود؛ دلشاد، علی (1391) اصول و فرایند برنامه‌ریزی راهبردی توریسم، مشهد: صحرا شرق.
2)    جلال‌آبادی، لیلا (1391) توسعة پایدار شهری بم، پایان‌نامة کارشناسی ارشد  رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، به راهنمایی حجت‌الله شرفی، دانشگاه آزاد اسلامی زاهدان.
3)    حاجی‌نژاد، علی؛ عسگری، علی؛ رفیعیان، مجتبی؛ محمدی، سمیه (1389) شناسایی فرصت‌های ناشی از زلزله با تأکید بر ابعاد کالبدی شهر: شهر بم، مجلة جغرافیا و توسعه، دورۀ 8، شمارة 19، صص. 82-71.
4)    حیدری‌چیانه، رحیم (1390) مبانی برنامه‌ریزی صنعت گردشگری، چاپ سوم، تهران: انتشارات سمت.
5)    رضایی‌نیا، حسن و جعفری، فرهاد (1393) اولویت‌بندی مدیریت مقاصد گردشگری با استفاده از مدل‌های کمی و کیفی (مطالعة موردی: شهر سلطانیه، گردشگری شهری، دورۀ 1، شمارۀ 1، صص. 79-96.
6)    زرین‌جوی الوار، سهیلا و عباسپور، احسان (1390) گردشگری و توسعة اقتصادی، اولین همایش ملی گردشگری، اقتصاد و بازاریابی، دانشگاه آزاد اسلامی زابل، صص. 98-112.
7)    سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان بم، 1394.
8)    سلطان‌زاده، مهدی و مقدس جعفری، محمدحسن (1384) نقش سازمان‌های غیردولتی (NGO) در بازسازی بم، دومین همایش علمی-تحقیقی مدیریت امداد و نجات.
9)    غضنفرپور، حسین و پایدار، ابوذر (1391) جغرافیا و گردشگری زیارتی، تهران: انتشارات نور علم.
10) قنبری، ابوالفضل؛ آدمی، معصومه؛ هاشمی امین، سمیرا (1394) سنجش پایداری توسعة گردشگری از دید جامعة محلی (شهر تبریز)، فصلنامه گردشگری شهری، دورۀ 2، شمارة 2، صص. 218-205.
11) قنواتی، عزت‌الله؛ قلمی، شبنم؛ عبدلی اصغر (1388) توانمندسازی مدیریت بحران شهری در جهت کاهش بلایای طبیعی شهر خرم‌آباد، فصلنامة جغرافیای طبیعی، سال اول، شمارة 4، صص. 24-15.
12) کیانی، مصطفی (1383)، توسعة پایدار و بازسازی بم، نشریة آبادی، دورة 14، شمارة 7 (پیاپی 42)، صص. 15- 1.
13) محمودی میمند، محمد و مقدمی، امیر (1390) مدیریت نوین توریسم: شناخت مفاهیم، اصول و بازاریابی توریسم، تهران: مهکامه.
14) مرکز آمار ایران (1390) سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
15) موحد، علی (1386) گردشگری شهری، اهواز: دانشگاه شهید چمران اهواز.
16) یغفوری، حسین؛ تقی زاده، زهرا؛ رحیمی، دانا (1390) راهبردهای گردشگری در ایران و تأثیر آن بر اقتصاد کلان‌شهرها، اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران، آذرماه، دانشگاه فردوسی مشهد، صص. 100-116.
17) محمدی آباده، سمیه (1387) شناسایی و ارزیابی فرصت‌های توسعه ناشی از زلزله با تأکید بر ابعاد کالبدی شهر، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، به راهنمایی علی حاجی‌نژاد و علی عسکری، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
 
18) Coats, A. & Ferguson, Sh. (2013) Rubbernecking or Rejuvenation: Post Earthquake Perceptions and the Implications for Business Practice in a Dark Tourism Context, Journal of Research for Consumers, University of Otago, New Zealand.
19) Asgary, A. (2008) Utilizing Post-Disaster Development Opportunities after Bam Earthquake and the Role of Stakeholders, The Journal of Humanities, Vol.15, No.2, pp. 1-20.
20) Biran, A. & Wei, Liu. & Gang, Li. & Victori, Eichhornb. (2014) Consuming post-disaster destinations: The case of Sichuan, China, Annals of Tourism Research, Vol.7, No. 4, pp. 1–17.
21) Bing-Jin, Y. & Jie, Zhang. & Hong-Lei, Zhang. & Shao-Jing, Lu. & Yong-Rui, Guo. (2016) Investigating the motivation experience relationship in a dark tourism space: case study: the Beichuan earthquake relics, China, Tourism Management, No. 53 ,pp. 108-121.
22) Hung. J. & Huang, J. & Min, C.H. (2002) Earthquake devastation and recovery in tourism: the Taiwan case, Tourism Management, Vol. 23, No. 2, pp. 145–154.
23) Li, Y. (2011) Developing a Post-disaster Sustainable Tourism Model For Tourism Revitalization: Analysis of Sichuan's Response to the Wenchuan Earthquake in 2008, Thesis Presented to the Higher Degree Committee Of Ritsumeikan Asia Pacific University for the Degree of Master of Science in International Cooperation Policy.
24) Minic,  Natalija. (2012) Development of dark tourism in the contemporary society, Available online at www.gi.sanu.ac.rs, J. Geogr. Inst. Cvijic, Vol. 62, No. 3, pp. 81-103.
25) Noriyuki, N. (2012) Disaster Tourism The Role of Tourism in Post-Disaster Period of Great East Japan Earthquake, in partial fulfillment of the requirements for obtaining the degree of Masters of arts in development studies, the Hague- Netherlands.
26) Sagala, Saut. & Arief, Rosyidie. & Alpian, Pratama. & Ramanditya,  Wimbardana. &  Anastasia, Wijayanti. (2012) Promoting Volcano Tourism in Hazard Zone Area for Rebuilding Local Economy: Case study of Tourism in Cangkringan Sub-District, Mt. Merapi, Yogyakarta. School of Architecture, Planning and Policy Development, Bandung, Indonesia.
27) Stephenson, R.S. (1994) Disasters and Development (UNDP).
28) Yuill, Marie Stephanie. (2003) A Thesis, Dark Tourism: Understanding Visitor Motivation at sites of Death and Disaster, Texas A and M University.
29) strange, C. (2002) Shades of Dark Tourism Alcatraz, and Robben Island, Anna is of Tourism Research, Vol,30, No. 2, pp. 386-405.
30) Lennon, J. & Floy, M. (1999) Interpretation of the Unimaginable: The US Holocaust Memorial Museum, Washington, DC and Dark Tourism, Journal of Travel Research, Vol. 38, No. 5, pp. 568-579.
31) Sharpley, R. & Stone. p. (2008) Consuming Dark Tourism: A Thanatological perspective, Annals of tourism Research, Vol. 35, No. 2, pp. 574 - 595.
32) http://blog.jtbusa.com
33) http://m.taiwan.net.tw
34) http://muza-chan.net/japan
35) http://steph1c.wixsite.com
36) http://www.921emt.edu.tw
37) http://www.dark-tourism.com
38) http://www.hyogo-tourism.jp
39) http://www.japantimes.co.jp
40) https://chernobyl-tour.com/english
41) https://en.wikipedia.org
42) https://www.insidejapantours.com
43) www.chn.ir
44) www.isna.ir
45) www.tabasgardeshgari.com