زمان‌بندی سفر در گردشگری شهری بر مبنای متغیّرهای اقلیمی (مطالعه موردی: شهرهای استان سیستان و بلوچستان)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 استادیار آب و هواشناسی دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

2 استادیار آب و هواشناسی، بخش جغرافیا، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

3 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی توریسم

چکیده

از آنجا که گردشگران با هر انگیزه­ای، معمولاً در جستجوی آب و هوای مطلوب هستند؛ لذا، اقلیم از دیدگاه برنامه­ریزی گردشگری بسیار با اهمیت است. استان سیستان و بلوچستان با گستردگی 5 درجه عرض جغرافیایی، داشتن شهرهایی با تنوع فرهنگی و طبیعی، تاریخی و برخورداری از سواحل زیبا در جنوب، از پتانسیل بالایی در زمینۀ جذب گردشگر برخوردار است. در این پژوهش شهرهای مهم گردشگرپذیر استان که دارای مهمترین مکان‌های طبیعی، ملّی، مذهبی و انسانساخت جاذب گردشگر است، با کمک مطالعات میدانی و طرح جامع گردشگری استان شناسایی شد. سپس داده­های مورد نیاز برای محاسبۀ 12 شاخص اقلیمی مؤثر بر زمان­بندی اقلیمی سفر در یک دورۀ 20 ساله (1391-1371) تهیه شد. نتایج پژوهش نشان می­دهد شرایط مساعد اقلیمی برای گردشگری در شهرهای استان طی زمستان، بهار و پاییز برقرار است؛ در حالی که، شهرهای استان در فصل تابستان به علت دارا بودن بیشترین تنش حرارتی، مستعد گردشگری نیست. در دورۀ سرد سال، شهرهای جنوبی مانند چابهار، کنارک و سرباز مقصد گردشگری تعیین شد. در بهار و پاییز نیز شهرهای عرض­های بالاتر یعنی زاهدان، خاش و زابل به عنوان مقصد گردشگری انتخاب شد؛ بنابراین، می­توان بر اساس زمانِ سفر بر پایۀ خروجی مدل­های زیست – اقلیمی، مقصد سفر را تعیین کرد. با توجه به شاخص­های زیست – اقلیمی، کانون گردشگری زمستانه، جنوب استان و کانون­های گردشگری بهاره و پاییزه، مرکز و شمال استان است.

کلیدواژه‌ها


1)      ابراهیم­زاده، عیسی و اسمعیل­نژاد، مرتضی (1391). تحلیلی برآسایش اقلیمی و برنامه­ریزی گردشگری موردشناسی: سیستان و بلوچستان، فصلنامۀ جغرافیا و توسعۀ ناحیه­ای، دورل 10، شمارۀ 18، صص 145-123.
2)      اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان (1380). اطلاعات میدانی اخذ شده از طرح جامع گردشگری استان سیستان و بلوچستان، بخش مطالعات جاذبه­ها و تحلیل­های اقتصادی بخش پتانسیل­های گردشگری.
3)      اسماعیلی، رضا؛ گندمکار، امیر؛ حبیبی نوخندان، مجید (1390). ارزیابی اقلیم آسایشی چند شهر اصلی گردشگری ایران با استفاده از شاخص دمای معادل فیزیولوژیک، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، دورۀ 43، شماره 75، صص 18-1.
4)      اسمعیل­نژاد، مرتضی (1384). پهنه­بندی اقلیمی استان سیستان و بلوچستان با سیستم اطلاعات جغرافیایی، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
5)      آستانی، سجاد؛ چراغی، مهرداد؛ حسام­پور، مریم (1390). برآورد و تحلیل شاخص اقلیم آسایش گردشگری تالاب شیرین­سو با استفاده از GIS و مدل TCI، مجلۀ اکوبیولوژی تالاب، دورۀ 3 ، شمارۀ 9، صص 47-35.
6)      بریمانی، فرامرز و اسمعیل­نژاد، مرتضی (1390). اقلیم و برنامه­­ریزی گردشگری مورد: سواحل جنوبی ایران، فصلنامۀ جغرافیا و توسعه، دورۀ 9، شمارۀ 23، صص 46-27.
7)      پرهیزکار، اکبر) 1376(. الگوی مناسب مکان­گزینی خدمات شهری با تحقیق در مدل­ها و GIS شهری، پایان­نامۀ                     دکتری، گروه جغرافیا، دانشگاه تربیت مدرس.
8)      حاتمی­نژاد، حسین و شریفی، امیر (1394). بررسی نقش گسترش گردشگری شهری بر توسعه پایدار شهری (نمونۀ موردی: شهر سنندج)، مجلۀ گردشگری شهری، دورۀ 2، شمارۀ 1، صص74-61.
9)      حیدری­چیانه، رحیم؛ راحلی، حسین؛ فکری، فاطمه (1396). ارزیابی جاذبه­های گردشگری شهری با روش ارزش­گذاری مشروط (CVM) مطالعۀ موردی: جاذبه شورابیل اردبیل، نشریۀ گردشگری شهری، دورۀ 4، شمارۀ 1، صص 70-57.
10)   خالدی، شهریار (1371). جنگل های مانگرو ایران و جهان، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، دورۀ 7، شمارۀ 27.
11)   ذوالفقاری، حسن (1386). تعیین تقویم زمانی مناسب برای گردش در تبریز با استفاده از شاخص دمای فیزیولوژیک و متوسط نظرسنجی پیش­بینی شده، پژوهشهای جغرافیای طبیعی، شمارۀ 62، صص 141-129.
12)   سازمان هواشناسی کشور (1380). گزارش نهائی پروژه اقلیم و گردشگری استان آذربایجان غربی، 246 ص.
13)   صادقی روشن، محمدحسین (1389). ارزیابی ضرایب زیست اقلیمی مؤثر بر آسایش انسان مطالعه موردی: شهر یزد، فصلنامۀ جغرافیای طبیعی، دورۀ 3 ، شمارۀ  10، صص 92-77.
14)   گندمکار، امیر (1390). تعیین شاخص اقلیم آسایش گردشگری شهرستان نایین با استفاده از GIS، فصلنامۀ نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، دورۀ 3، شماره 3، صص 103-93.
15)   مشکینی، ابولفضل؛ حسینی، معصومه؛ ربانی، طاها؛ عباس­زاده، صغری (1395). بررسی عوامل مؤثر بر احساس امنیت اجتماعی گردشگران شهری (مطالعه موردی: شهر طرقبه)، مجلۀ گردشگری شهری، دورۀ 3، شمارۀ 1، صص30-17.
16)   هجرتی، محمدحسن؛ اسماعیلی، رضا؛ صابرحقیقت، اکرم (1390). توانمندی­های اقلیم آسایش، راهبردی مناسب جهت توسعه گردشگری مطالعه موردی:خراسان رضوی، نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، دورۀ 4، شماره 1، صص 9-1.
 
17) Amiranashvili, A. Matzarakis, A. Kartvelishvili, L. (2008) Tourism climate index in Tbilisi, Transactions of the Georgian Institute of Hydrometeorology, No.115, pp.27-30.
18) Blazejczyk, K. and Matzarakis, B. (2017) Climate Change and Tourism: Assessment and Coping Strategies, Editors: Amelung, B. and, A, pp.139-154.
19) Boniface, B. and Cooper, C.  (1994) the Geography of Travel and Tourism, London. Butterworth-Heinemann.
20) Burton, R. (1995) Travel Geography, Essex, Longman.
21) Butler, R.W. (2002) Ecotourism-Hasid achieved Maturity or HAS The Bubble Burst Pacific Rim tourism2000. New Zealand, p.256.
22) De Freitas, C.R. (2003) Tourism climatology: evaluating environmental information for decision making and business planning in the recreation and tourism sector; International journal Biometeorology, No.48, pp.45–54.
23) Grigorieva, E.A. Matzarakis, A. (2010) Application of Physiologically Equivalent Temperature for assessment of Extreme Climate Regions at the Russian Far East, The Proceeding of 7th conference on bio meteorology, Ber Meteorol, Institute Univ Freiburg, No.20, pp.386-391.
24) Katerusha, O. and Matzarakis, A. (2015) Thermal Bioclimate and Climate Tourism Analysis for Odessa, Black Sea, Geografiska annaler, Vol.97, pp.671–679.   
25) M.belen, Gomez Martin. (2005) Weather, climate and tourism, a geographical perspective, annual of tourism research, Vol.32, pp.571-591.
26) Matzarakis, A. (2001) Climata and bioclimate information for tourism in Greece,International society of Biometeorology, pp.171-183.
27) Matzarakis, A. Rammelberg, J. Junk, J. (2013) Assessment of termal bioclimate and tourism climate potential for centeral Europ - the Example of Luxambourg, Theor Appl Climatol, Theoretical and Applied Climatology, Vol.114, No.1–2, pp.193–202.
28) Ping.Lin, T. Matzarakis, A. (2011) Tourism climate information based on human thermal perception in Taiwan and Eastern China,Tourism Management, Vol.32, pp.492-500.
29) Scott, D. McBoyle, G. Schwattzentruber, M. (2004) Climate change and the distribution of climatic resources for tourism in North America, Climate Research, Vol.27, pp.105-117.