تحلیلی بر سنجش زیرساخت‌های گردشگری در فضاهای شهری (مطالعه موردی: شهر زنجان)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

عناصر اقامتی اگرچه عامل جذب گردشگر به شهرها نمی‌باشند؛ اما همواره نقش بارزی در ماندگاری و به تبع آن هزینه‌های توریست ایفا می‌کند. هدف این پژوهش ارزیابی و رتبه‌بندی هتل‌ها و مسافرخانه‌های شهر زنجان می‌باشد. روش تحقیق توصیفی – مقایسه ای و نوع آن کاربردی است. روش گردآوری اطلاعات نیز کتابخانه‌ای – اسنادی است. در این پژوهش ابتدا با تهیه‌ی پرسشنامه در دو سطح برای گردشگران و مدیران ذیربط و همچنین بر اساس استانداردهای بین‌المللی شاخص‌های مؤثر برای عناصر اقامتی مشخص گردید. سپس با انجام مقایسه‌ی دو دویی در مدل تحلیل سلسله-مراتبی وزن نسبی هر یک از شاخص‌ها تعیین شد. مقایسه‌ی بین شاخص‌ها نشان داد که هزینه‌ی اقامت بیشترین تأثیر را در انتخاب گردشگران برای اقامت در هتل‌ها و مسافرخانه‌های شهر زنجان دارا می‌باشد. این مسئله حاکی از این واقعیت است که اکثر گردشگرانی که وارد شهر زنجان می‌شوند؛ از طبقه‌ی متوسط یا حتی پایین‌تر می‌باشند که تمایل چندانی برای پرداخت هزینه‌های بالا و اقامت در مکان‌های لوکس ندارند. در مرحله‌ی بعد به منظور رتبه بندی عناصر اقامتی از مدل TOPSIS استفاده گردید. نتایج حاصله از مدل تاپسیس نشان داد که هتل بزرگ با وزن 72/0 با اختلاف فاحش نسبت به سایر هتل‌های شهر زنجان در رتبه‌ی اول قرار دارد. این هتل از نظر شاخص‌های مهمی همچون زیبایی ظاهری و فضای داخل هتل، داشتن سوئیت، رستوران، کافی‌شاپ، اینترنت و ماهواره بالاترین وزن را در بین سایر هتل‌ها برخوردار است. مسافرخانه حافظ نیز با وزن 694/0 در بین مسافرخانه‌ها در رتبه اول قرار دارد. کیفیت بهتر فضای میهمان‌سرا، داشتن سوئیت و تعداد خدمه از جمله مهم‌ترین امتیازات این مسافرخانه نسبت به سایر مسافرخانه‌های دیگر می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


1)  اکبریان رونیزی، سیدرضا و بدری، سید علی (1394) تحلیل درک ذی‌نفعان از آثار و پیامدهای توسعه گردشگری در نواحی روستایی نمونه موردی: منطقه لواسانات، فصلنامه جغرافیا و توسعه، بهار 1394، دوره13، شماره38، صص.62-47.
2)  پاپلی یزدی، محمدحسین و سقایی، مهدی (1385) گردشگری ماهیت و مفاهیم، تهران : انتشارات سمت.
3)  تقوایی، مسعود و اکبری، محمود (1388)، مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی و مدیریت گردشگری شهری، چاپ هفتم، اصفهان، انتشارات پیام علوی.
4)  تیموری، راضیه؛ روستایی، شهریور؛ اکبری زمانی، اصغر؛ احدنژاد، محسن (1389) ارزیابی تناسب فضایی-مکانی پارک‌های شهری با استفاده از GIS (مطالعه موردی: پارک‌های محله‌ای منطقه 2 تبریز)، فضای جغرافیایی اهر، تابستان 1389، دوره 10، شماره30، صص.168-137.
5)  حیدری چیانه، رحیم؛ راحلی، حسین؛ فکری، فاطمه (1396) ارزیابی جاذبه‌های گردشگری شهری با روش ارزش‌گذاری مشروط (CVM) مطالعه موردی: جاذبه شورابیل اردبیل، مجله گردشگری شهری، بهار 1396، دوره 4، شماره 1، صص.70-57.
6)      رضوانی، محمدرضا (1387) توسعه گردشگری روستایی با رویکرد گردشگری پایدار، چاپ پنجم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
7)      زارعی، عظیم؛ زرگر، سید مجتبی؛ نظری، ماشاءالله (1388) رضایت گردشگران گامی به‌سوی رضایت گردشگری استان سمنان دانشگاه سمنان، مجموعه مقالات همایش ملی صنعت گردشگری، توسعه پایدار و اشتغال‌زایی،15 آبان ماه 1388، دانشگاه سمنان، صص.116-105.
8)  زبردست، اسفندیار (1380)کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، نشریه هنرهای زیبا، زمستان 1380، شماره 10، صص 21-13.
9)  سلیمانی مقدم، محمد و اسلامی، قاسم (1390) نقش زیرساخت‌های اقامتی در فعالیت‌های گردشگری شهر رشت، مجله چشم‌انداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، زمستان 1390، دوره 6، شماره 17، صص.115-105.
10)   سنایی مقدم، سروش؛ محمدی یگانه، بهروز؛ رضایی، میثم (1395) سنجش و اولویت‌بندی جاذبه‌های گردشگری استان کهگیلویه و بویراحمد بر اساس پتانسیل جذب گردشگر، جغرافیایی فضای گردشگری، زمستان 1395، دوره 6، شماره 21، صص.18-1.
11)   شکویی، حسین و موحد، علی (1381) شناخت الگوی فضای توریستی شهر اصفهان با استفاده از GIS، مدرس علوم انسانی، زمستان 1381، دوره 6، شماره 4، صص.94-71.
12)   شماعی، علی و موسی وند، جعفری (1390) سطح‌بندی شهرستان‌های استان اصفهان ازلحاظ زیرساخت‌های گردشگری با استفاده از مدل تاپسیس و تحلیل سلسله‌مراتبی، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، پاییز 1390، دوره 3، شماره 10، صص.40-23.
13)   صیدایی، سید اسکندر؛ خسروی نژاد، محبوبه؛ کیانی، صدیقه (1389) تأثیر خانه‌های دوم بر توسعه منطقه باغ بهادران شهرستان لنجان، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، بهار 1389، دوره 1، شماره 4، صص 36-19.
14)   قدسی­پور، حسن (1381)، فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP، چاپ سوم، تهران : انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی‌تکنیک تهران).
15)   قدمی، مصطفی؛ تولایی، سیمین؛ فاطمی، محمدمهدی (1389) ارزیابی استراتژیک قابلیت‌های توسعه گردشگری: مطالعه موردی شهر فریدون‌کنار، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، زمستان 1389، دوره 16، شماره 19، صص.128-111.
16)   موحد، علی (1387) توزیع فضایی مراکز اقامتی در شهرهای تاریخی مطالعه موردی شهر اصفهان، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، پاییز 1387، دوره 41، شماره 65، صص 116-105.
17)   موحد، علی (1381) بررسی و تحلیل فضای الگوی توریسم شهری، مطالعه موردی: شهر اصفهان، پایان‌نامه دکترا، به راهنمایی دکتر حسین شکویی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
18)   واحد پور، غلام عباس و جعفری، مهتاب (1390) راهبردهای مدیریت و توسعه پایدار زیرساخت‌های گردشگری ایران با تأکید بر مدل SWOT، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، بهار 1390، دوره 1، شماره 1، صص.97-83.
19)   وارثی، حمیدرضا؛ تقوایی، مسعود؛ شاهیوند، احمد (1390) تحلیلی بر وضعیت زیرساخت‌های گردشگری در شهر اصفهان، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، زمستان 1390، دوره 22، شماره 4، صص.112-91.
20)   یوسفی­شهیر، هانیه؛ حسین­زاده دلیر، کریم؛ باقری، کریم (1392) ارزیابی زیرساخت‌های گردشگری با تأکید بر محورهای ارتباطی و توقفگاه‌ها از دیدگاه گردشگران منطقه تاریخی- فرهنگی تبریز، فصلنامه فضای گردشگری، پاییز 1393، دوره 3، شماره 12، صص.43-25.
21) Ashworth, Gregory, & Tunbridge, J.E. (1990) the tourism-historic city, London: Belhaven.
22) Badita, A. (2013) Assessment of Tourism Supply, Demand and Market Trends in Craiova City, Romania, Journal of  Tourism, Vol.10, No.14, pp.34-40.
23) Bălan, Mariana. & Burghelea, Cristina. (2015) Rural tourism and its implication in the development of the Fundata village, Procedia - Social and Behavioral Sciences, Vol.88, No.1, pp.276-281.
24) Behzadian, Majid. & Khanmohammadi, S. & Otaghsara, Yazdani. & Morteza, Ignatius. (2012) astate of the art survey of topsis applications, expert systems with applications, Vol.39, No.17, pp.13051-13069.
25) Dwyer, Larry. & Edwards, Deborah. & Mistilis, Nina. & Roman, Carolina. & Scott, Noel. (2009) Destination and enterprise management for a tourism future, Tourism Management, Vol.30, No.2, pp.63-74.
26) Elisabete, F. & Raschi, A. (2013) Trekking out of the crisis: is there a role for rural tourism, working group number: 17. XXV ESRS Congeress, Florence, 29.Available  at:http://www.florenceesrs2013.com.
27) Ertugrul, Irfan. & Karakasoglu, Nilsen. (2009) Performance evaluation of Turkish cement firms with fuzzy analytic hierarchy process and TOPSIS methods, Expert Systems with Applications, Vol.36, No.1, pp.702-715.
28) Friedel, Margaret. & Chewings, Vanessa. (2009) central Australian tourism futures: Refining regional - development strategies - using a systems approach. Alice Springs NT 0871.www.desertknowledgecrc.com.au.
29) Gallent, Nick. & Mace, Alan. & Tewdwr-Jones, M. (2005): Second Homes – European Perspectives and UK Policies, Ashgate, London.
30) Ghaderi, Zahed. & Henderson, Johan.C. (2012) Sustainable rural tourism in Iran: A perspective from Hawraman Village, Tourism Management Perspectives, Vol.2-3, No.3, pp.47-54.
31) Hwang, Jaehee. & Lee, Seongwoo. (2015) The effect of the rural tourism policy on non-farm income in South Korea, Tourism Management, Vol.46, No.1, pp.501-513.
32) Inskeep, Edward. (1991) Tourism planning: an integrated and sustainable development approach, Van Nostand Reinhold, New York.
33) Johnson, Colin. & Vanetti, Maurizio. (2005) locational strategies of international hotel chains, Annals of Tourism Research, Vol.32, No.4, pp.1077-1099.
34) Khadaroo, Jameel. & Seetanah, boopen. (2008) the role of transport infrastructure in international tourism development, Tourism Management, Vol.29, No.5, pp.831-840.
35) Lai, Wen-Hsiang. & Quang-vinh, Nguyen. (2010) Applying AHP Approach to Investigate the Tourism Promotion Efficiency, Destination Marketing Management, Vol.19, No.1, pp.1-22.
36) Law Christopher, M. (1996) urban tourism attraction visitor to large cities, London: Mansell Publisher Limited.
37) McKercher, Bob. & Lau, Gigi. (2008) Movement patterns of tourists within a destination, Tourism Geographies, Vol.10, No.3, pp.355-374.
38) Meliou, Elina. & Maroudas, Leonidas. (2010) Understanding Tourism Development: A Representational Approach, Tourismos, An International Multidisciplinary Journal of Tourism, Vol.5, No.2, pp.115-127.
39) Shoval, Noam. & Bob, McKercher. & Amit, Birenboim. (2011) Hotel location and tourism activity in cities, Annals of Tourism Research, Vol.38, No.4, pp.1594-1612.
40) Roca, Z. (2010) Landscape, Identity And Development, In: Landscape And Driving Forces, 8th Meeting Of The Council Of Europe Workshops For The Implementation Of The European Landscape Convention, European Spatial Planning And Landscape, No.93, Council Of Europe Publishing, Strasbourg, pp.65-75.
41) Rosentraub M.S. & Joo, M. (2009) Tourism and economic development: Which investments produce gains for regions?, Tourism Management, Vol.30, No.2, pp.759-770.
42) Saaty, Thomas. (1980) The Analytical Hierarchy Process, Planning Priority, Resources Allocation, USA: TWS Publications.
43) Sundary, Made. Siti. (2015) The Influence of safety, promotion and trust towards image, satisfaction and loyalty, (the study og domestic tourist at samosir regency north Sumatra province), universal journal of management and social sciences, Vol.5, No.2, pp.50-59.
44) Swarbrooker, j. (1988) sustainable Tourism management, newyork: cobi Publications.
45) Telfer, D. & Sharpley, R. (2008) Tourism and Development In The Developing World, New York: Routledge.
46) Tien-Chin, Wang. & Tsung-Han, Chang. (2007) Application of TOPSIS in evaluating initial training aircraft under a fuzzy environment, Expert Systems with Applications, Vol.33, No.4, pp. 870-880.
47) UNWTO. (2012) tourism highlights edition, Available in www.Unwto.com.
48) UNWTO. (2008) World Tourism Barometer, Vol.6, No.2, Madrid: United Nations World Tourism Organiztion World Tourism Organization Madrid, Spain.
49) Yang-Yang, Kevin. Wong, K.F. & Tongkun, Wang. (2012) How do hotels choose their location? Evidence from hotels in Beijing, International Journal of Hospitality Management, Vol.31, No.3, pp.675-680.
50) Yuen, Kevin. & Kam, Fung. (2012) Using the primitive cognitive network process for location analysis: comparisons with theanalytic hierarchy process, Journal of Applied Operational Research, Vol.21, No.4, pp.194-202.