ارزیابی وضعیت توسعه تفرج شهری با استفاده از ترکیب مدل‌های کوپراس و بوسیار (مطالعه موردی: منطقه چیتگر شهر تهران)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 دانشیار انرژی های نو و محیطزیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد اکو هیدرولوژی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استادیار انرژی های نو و محیطزیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

موضوع گردشگری شهری در شهرهای بزرگی ازجمله تهران، دارای اهمیتی فراوانی برای گذران فراغت شهروندان محسوب می‌شود. یکی از نقاط تفرجی مهم شهر تهران که در سال‌های اخیر بسیار موردتوجه مردم قرارگرفته است، منطقه تفرجی چیتگر می‌باشد. هدف پژوهش حاضر ارزیابی وضعیت توسعه تفرج محیطی چیتگر، با استفاده از مدل کوپراس و بوسیار می­باشد. به‌منظور ترکیب هر دو مدل، معیارهای دخیل در مدل بوسیار یعنی مسائل اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی در مدل کوپراس به‌عنوان ورودی مدل در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که در مدل بوسیار، مزیت مسائل اقتصادی و اجتماعی با اختصاص نمره 46/0 بیش‌ترین تأثیر را از رشد تفرج در این منطقه پذیرفته‌اند درحالی‌که هزینه‌های اقتصادی آن (نمره 16/0) کم‌ترین تأثیرپذیری را داشته است. نتایج به‌دست‌آمده از روش کوپراس نیز نشان داد که مسائل اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی به ترتیب با کسب نمره کوپراس 052/0، 021/0 و 013/0 بیش‌ترین تأثیرپذیری را داشته‌اند. با این تفاوت که برخلاف روش بوسیار اثربخشی زیر معیارها در این روش قابل‌تشخیص و ارزیابی نیستند. در هر دو روش جنبه‌های محیط‌زیستی منطقه دارای شرایط نامطلوبی شناسایی شدند که بر اساس آن توسعه تفرج در این منطقه ملزم به توجه و ارتقای شرایط محیط‌زیستی منطقه می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


1)      تولایی، سیمین (1393) مروری بر صنعت گردشگری، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت‌معلم.
2)      پردازی مقدم، سعیده و صفوی، بیژن (1385) روش‌های تحلیل چند متغیره و کاربرد آن در سطح‌بندی استان‌های کشور (با تأکید بر بخش بازرگانی)، مجله بررسی‌های بارزگانی، تابستان 1385، سال 19، شماره 18، صص. 45-30.
3)      حجاریان، مرضیه؛ حسین زاده، امید؛ علیجانپور، احد؛ یکانی‌مطلق، الگار (1395) بررسی تأثیرات توسعه اکوتوریسم در منطقه ارسباران به کمک روش تحلیل BOCR، مجله جنگل ایران، تابستان 1395، سال 8، شماره 2، صص. 166-153.
4)      حسینی، سید عطااله؛ پورمجیدیان، محمدرضا؛ فلاح، اصغر؛ محمودیان، مهدیس (1386) بررسی موفقیت کاج الدار برای ایجاد فضای سبز در تهران، محیط‌شناسی، تابستان 1386، سال 33، دوره 33، شماره 42، صص. 82-75.
5)      خاوریان گرمسیر، امیررضا؛ ژاکلین ام، استاورس؛ علیان، مهدی (1392) برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری شهری با استفاده از مدل استراتژیک SOAR (مطالعه موردی شهر تفت)، نشریه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، پاییز 1392، سال 11، دوره 17، شماره 3، صص. 143-127.
6)      شرکت جهاد تحقیقات آب و آبخیزداری (1381) طرح توسعه و بهسازی پارک جنگلی چیتگر، جلد 3-12، گزارش میانکار، صص. 2-1.
7)      شفیعی ثابت، ناصر؛ دوستی، بهزاد؛ قربانی، معصومه (1395) ارزیابی میزان آسیب‌پذیری سکونتگاه‌های روستایی از پدیده خشک‌سالی با استفاده از مدل تصمیم‌گیری کوپراس (مطالعه موردی: شهرستان دلفان)، فصلنامه جغرافیای طبیعی، بهار 1395، سال 9، شماره 31، صص. 134-119.
8)      شکوئی، حسین (1393) دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، ویرایش هفدهم، تهران: انتشارات سمت.
9)      صداقتی، عاطفه و فغفوریان، مهسا (1390) برنامه‌ریزی راهبردی توسعه صنعت گردشگری راهی برای توسعه اقتصادی شهرها (نمونه موردی شهر نیشابور)، اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران، 2 و 3 آذرماه 1390، مشهد، صص. 19-1.
10)   صیاد بیدهندی، لیلا و قرخلو، مهدی (1397) تحلیل و سطح‌بندی جاذبه‌های گردشگری استان اردبیل، نشریه گردشگری شهری، بهار 1397، سال 5، شماره 1، صص. 125-113.
11)   عزیزی، مجید؛ حسین زاده، امید و حجاریان، مرضیه (1394) نظریه و کاربردهای تحلیل شبکه‌ای، ترجمه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
12)   فرجی سبکبار، حسنعلی؛ رضوانی، محمدرضا؛ بهنام مرشدی، حسن؛ روستا، حسین (1393) سطح‌بندی فضایی محورهای گردشگری استان فارس بر مبنای خدمات و تسهیلات گردشگری، مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی، پاییز 1393، دوره 46، شماره 3، صص. 561-586.
13)   فیروزی، محمدعلی و زاد ولی خواجه، شاهرخ (1396) مدل استراتژیک SOAR گامی به‌سوی برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری شهری (نمونه موردی: کلان‌شهر تبریز)، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، بهار 1396، سال7، شماره 25، صص. 29-40.
14)   قاسمی، یونس؛ حاتمی نژاد، حسین؛ قرخلو، مهدی؛ زیاری، کرامت‌اله (1394) برنامه‌ریزی راهبردی توسعه قابلیت‌های گردشگری در فضاهای شهری مطالعه موردی: شهر ارومیه، مجله جغرافیا و توسعه، بهار 1394، دوره 13، شماره 38، صص. 188-169.
15)   قاسمی، مسلم؛ شرفی، حجت‌اله؛ جعفری، مرضیه؛ شیخ علی‌پور، بهزاد (1395) رتبه‌بندی زیرساخت‌های گردشگری شهری با استفاده از تکنیک کوپراس (مطالعه موردی: استان زنجان)، نشریه گردشگری شهری، زمستان 1395، دوره 3، شماره 1، صص. 41-31.
16)   موحد، علی؛ امانپور، سعید؛ نادری، کاوه (1391) بازاریابی گردشگری شهری بر اساس برندیابی با مدل فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) مطالعه موردی: شهر کرمانشاه، نشریه برنامه‌ریزی فضایی، بهار 1391، سال 1، شماره 3، صص. 36-17.
17)   یعقوب زاده، رحیم (1393) گونه شناسی گردشگری، ارائه چارچوبی برای تقسیم‌بندی انواع گردشگری، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
18)   یوسفی، حسین و محمدی، علی (1395) شناخت مکانیسم‌های گردشگری پایدار و ارتباط آن با اصل توسعه پایدار شهری، سومین کنفرانس بین‌المللی توسعه پایدار، راهبردها و چالش‌ها با تمرکز بر کشاورزی، منابع طبیعی، محیط‌زیست و گردشگری، 17 اسفندماه 1395، تبریز، صص 10-1.
19) Acquah, Emmanuel. & Ayine Nsor, Collins. & Kwamena Arthur, Emmanuel. (2017) The socio-cultural impact of ecotourism on park-adjacent communities in Ghana. African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure, Vol.6, No.2, pp.1-14.
20)  Alberti, Marina. (2008) Advances in Urban Ecology: Integrating Humans and Ecological Processes in Urban Ecosystems. Publisher Springer US.
21) Anuar, Ahmad nazrin aris. & Jaini, Norajlin. & Kamarudin, H. & Nasir, Rabiatual adawiyah. (2011) Effectiveness evaluation of Safe City Programme in relation to the tourism industry, Procedia Engineering, No.42, pp.407-414.
22) Butler, Richard W. (1980) The concept of the tourist area life-cycle of evolution: implications for management of resources. Canadian Geographer, Vol.24, No.1, pp. 5-12.
23) Carreiro, Margaret M. & Song, Yong-Chang. & Wu, Jianguo. (2008) Toward LandscapeEcology of Cities: Beyond Buildings, Trees, and Urban Forests,  Publisher: Springer – Verlag New York.
24) Edwards, Deborah. & Griffin, Tony. & Hayllar, Bruce. (2008) Urban tourism research, developing an agenda, annals of tourism research, Vol.35, No.4, pp.1032-1052.
25)  Elands, Birgit. & Van Marwijk, Ramona. (2012) Policy and management for forest and nature based recreation and tourism, Forest Policy Econ. Vol.19, pp.1-3.
26) Fazlollahi Mohammadi, Maryam. & Najafi, Akbar. & Ahmadlo, Fatemeh. (2015) Using the Analytical Network Process (ANP) based on BOCR Model to select the most suitable region for forestation with almond species. Nusantara Bioscience, Vol.7, No.2, pp.118-127.
27)  Girling, Cynthia. & Kellett, Ronald. (2005) Skinny streets and green neighborhoods : design for environment and community, Island press.
28)  Jamal, Tazim. & Robinson, Mike. (2009) The SAGE handbook of tourism studies. 1st edition, Publisher: Sage. ‌
29)  Luo, Fen. & Bao. Ji-gang. (2013) Evolutional process and characteristics of National Forest Parks in China: a perspective of the logic of state, market and society, Economic Geography, Vol.33, No.4, pp.164-169.
30) Mulliner, Emma. & Smallbone, Kieran. Vida, Maliene. (2013) An Assessment of Sustainable Housing Affordability Using Multiple Criteria Decision Making Method, Omega The International Journal of Management Science, Vol.41, No.2, pp.270- 279.
31)  Santos, Teresa. & Nogueira Mendes, Ricardo M. & Vasco, Ana rita. (2016) Recreational activities in urban parks: Spatial interactions among users, Journal of Outdoor Recreation and Tourism, Vol.15, No.1, pp.1-9.
32)  Stronza, Amanda. (2007) The economic promise of ecotourism for conservation, Journal of Ecotourism, Vol.6, No.3, pp.210-221.
33)  Swapan, Mohammad shahidul hasan. & Iftekhar, Md sayed. & Li, Xiyuan. (2017) Contextual variations in perceived social values of ecosystem services of urban parks: A comparative study of China and Australia. Cities, Vol.61, No.3, pp.17-26.
34) Tang, Zi. (2015) An integrated approach to evaluating the coupling coordination between tourism and the environment, Tourism Management, Vol.46, pp.11-19.
35) Tekken, Vera & Kropp, Jurgen P. (2015) Sustainable water management-perspectives for tourism development in north-eastern Morocco. Tourism Management Perspectives. Vol.16, pp.325-334.‌
36)  UNWTO. (2014) Tourism Highlights, 2014 Edition. Madrid, Spain. Available at www. e-unwto.com
37)  Valipour, Alireza. & Yahaya, Nordin. & Md Noor, Norhazilan. Antucheviciene, Jurgita. & Tamosaitiene, Jolanta. (2017) Hybrid SWARA-COPRAS method for risk assessment in deep foundation excavation project: an Iranian case study, Journal of Civil Engineering and Management, Vol.21, No.4, pp.524-532.
38)  Wei, Fang. (2017) Greener urbanization? Changing accessibility to parks in China, Landscape and Urban Planning, Vol.157, No.17, pp.542-552.