ارزیابی فضاهای گردشگری شهر یزد با تأکید بر بحران‌های گردشگری

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسنده

استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه میبد، میبد، ایران

چکیده

گردشگری پدیده‌ای نوین، به‌عنوان یکی از فرایندهای تولیدکننده فضا، از مختصات بنیادین جوامع شهری است که نسبت به بحران‌های مختلف بسیار آسیب‌پذیر است. فضاهای گردشگری شهری به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از فضاهای شهری و مرتبط با گردشگران در برابر بحران‌های انسانی و طبیعی بسیار حساس هستند. با توجه به جاذبه‌های گردشگری فراوان در ایران و همچنین در شهرهای سنتی مانند یزد، توجه به بحث امنیت کالبدی فضاهای گردشگری و همچنین امنیت گردشگران ضروری به نظر می‌رسد. این در حالی است که با توجه به قرار گرفتن شهر یزد در زمره شهرهای جهانی دنیا و استقبال بیشتر گردشگران، نیاز به برنامه‌ریزی‌های جامعی جهت مقابله با بحران‌های احتمالی در این مکان‌ها بیشتر احساس می‌شود. این پژوهش توصیفی- تحلیلی و ازنظر هدف کاربردی است که در آن با بهره‌گیری از مطالعات کتابخانه‌ای، معیارهای مرتبط با بحران‌خیزی فضاهای گردشگری استخراج و با نظر کارشناسان، بومی‌شده که شامل معیارهای مکان‌یابی، ویژگی‌های کالبدی، تأسیسات و نیروی انسانی بوده است. جامعه آماری تحقیق شامل متخصصان و کارشناسان سازمان‌های مرتبط با تحقیق بوده که با توجه به نامشخص بودن دقیق تعداد کارشناسان، از نمونه‌گیری تصادفی قابل‌دسترس استفاده گردیده است. برای تحلیل سؤالات تحقیق از مدل‌های AHP و پرومته، استفاده‌شده که نتایج حاکی از آن است که از بین معیارها، معیار مکان‌یابی نقش اول را در جهت مقابله با بحران دارد و از بین فضاها، عناصر خدماتی گردشگری مانند پارک‌ها و فضاهای سبز در رتبه اول و فضاهای مذهبی و تجاری در رتبه‌های بعدی ازنظر وضعیت مناسب در مقابل بحران‌ها قرار دارند. بر همین مبنا راهکارهای ساماندهی و تجهیز محورهای گردشگری و فضاهای شاخص گردشگری در محدوده بافت قدیم در جهت ارتقاء امنیت کالبدی-انسانی و ارتقاء جنبه‌های زیبایی‌شناسی این فضاها پیشنهاد می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


1)    آرمان‌شهر، مهندسین مشاور معمار و شهرساز (1387) طرح جامع حفاظت بافت تاریخی یزد، جلد 8، وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان عمران و بهسازی شهری ایران، صص. 10-4.
2)    تقوایی، مسعود و جوزی خمسلویی، علی (1391) ارزیابی مسیرهای هشتگانه راهپیمایی شهر اصفهان با رویکرد برنامه‌ریزی و پدافند غیرعامل شهری، فصلنامه علمی امداد و نجات، تابستان 1391، سال 4، شماره 2، صص.76-63.
3)    جاوری، مجید و صابری‌فر، رستم (1391) روش تحقیق در جغرافیا، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
4)     خسروی نژاد، محبوبه (1387) گردشگری، خانه دوم و اثرات آن بر جوامع روستایی، گاهنامه اطلس، دانشگاه اصفهان، شماره 9، صص. 123.
5)    روشندل اربطانی، طاهر؛ پور عزت، علی‌اصغر؛ قلی پور، آرین (1388) تدوین الگوی جامع فرا گرد مدیریت بحران با رویکرد نظم و امنیت، فصلنامه دانش انتظامی، تابستان 1387، سال 10، شماره 2، صص.84-60.
6)    سرایی، محمدحسین و حسینی، سید مصطفی (1393) کاربرد تکنیک‌های نوین تصمیم‌گیری چندمنظوره در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، چاپ اول، یزد: انتشارات دانشگاه یزد.
7)    شماعی، علی و موسی‌وند، جعفر (1390) سطح‌بندی شهرستان‌های استان اصفهان ازلحاظ زیرساخت‌های گردشگری با استفاده از مدل AHP و TOPSIS، فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، پاییز 1390، سال 3، شماره 10، صص. 40-23.
8)    صیدایی، سید اسکندر و هدایتی مقدم، زهرا (1389). نقش امنیت در توسعه گردشگری، فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی ، بهار 1389، سال 4، شماره 8، صص. 110-97.
9)    مدنی پور، علی (1379) طراحی فضای شهری، نگرشی به فرآیندی اجتماعی - مکانی، ترجمه فرهاد مرتضایی، چاپ اول، تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
10) موحد، علی (1382) بررسی و تحلیل الگوی فضایی توریسم شهری، مطالعه موردی: شهر اصفهان، پایان‌نامه دکتری جغرافیا، به راهنمایی دکتر حسین شکویی، دانشگاه تربیت مدرس.
11) مؤیدفر، سعیده (1393) تحلیل فضاهای گردشگری شهر یزد با رویکرد مدیریت بحران، پایان‌نامه دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، به راهنمایی دکتر مسعود تقوایی، دانشکده علوم جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه اصفهان.
12) مؤیدفر، سعیده و تقوایی، مسعود (1394) بررسی رابطه مدیریت بحران و سازمان‌دهی فضایی و امنیت در گردشگری (مطالعه موردی: شهر یزد)، مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، تابستان 1394، سال 4، شماره 13، صص. 146-120.
13)   Booth, Simon. (1993) Crisis management strategy, Competition and Change in modern enterprises, London: Routledge Press.
14)   Faulkner, Bill. & Russell, Roslyn. (2001) Turbulence, chaos and complexity in tourism systems: A research direction for the new millennium. In B. Faulkner, G.Moscardo & E. Laws (Eds.), Tourism in the 21st Century: Lessons from Experience (pp. 328-349).London: Continuum.
15)   Geary, W. Sikich. (2001) All hazard crisis management Planning, Logical management systems, Vol.2, No.1, pp.76.
16)   Hall, C. Michael. (2002) Travel safety, terrorism and the media: The significance of the issue-attention cycle. Current Issues in Tourism, Vol.5, No.5, pp.458–466.
17)   Law, Ch. (1996) Urban Tourism Attraction Visitors to Large Cities, London: Mansell.
18)   Liu, Anyu & Pratt, Stephen. (2017) Tourism's vulnerability and resilience to terrorism, Tourism Management, No.60, pp.404-417.
19)   Pforr, Christof. & Hosie, Peter.J. (2007) Crisis management in tourism: Preparing for recovery. Journal of Travel & Tourism Marketing, Vol.23, No.(2/4), pp.249–264.
20)   Ren, C.H. (2000) Understanding and managing the dynamics of linked crisis events. Disaster Prevention and Management, Vol.9, No.1, pp.12–17.
21)   Saaty, Thomas. (1980) The Analytic Hierarchy Process, New York, NY: Mc Graw-Hill.
22)   Santana, G. (2008) Crisis management and tourism. Beyond the rhetoric. In C. M. Hall, D.J. Timothy & D.T. Duval (Eds.) Safety and Security in ourism. Relationships, Management and Marketing (pp.299-322). New York: Haworth Press.
23)   Sausmarez, Nicolette de. (2009) Crisis Management, Tourism and Sustainability: The Role of Indicators, Journal of Sustainable Tourism, Vol.15, No.6, pp.700-714.
24)   Sonnenberg, C. & Wöhler, K. (2004) Was bewirkt Sicherheit bzw. Unsicherheit? Prädiktoren der Reisesicherheit. In W. Freyer & S. CroB (Eds.), Sicherheit in Tourismus: Schutz vor Risiken und Gefahren. Dresden: FIT-Verlag.
25)   Hui, Su. (2009) Study on Fuzzy Artificial Neural Networks in Tourism Crisis Evaluation, International Joint Conference on Artificial Intelligence, Hainan Island, China.
26)   Tsai, Chung-Hung & Chen, Cheng-Wu. (2011) The establishment of a rapid natural disaster risk assessment model for thetourism industry, Tourism Management, Vol. 32, No.5, pp.158-171.
27)   UNWTO. (2011) Tourism toward 2030/global overview.
28)   Zhang, Xiu-hua. & HE  Zhi-yong. & XUE, Lu-qi. (2011) Tourism Destination Crisis Management Study, Based on the Crisis Life-cycle, International Conference on Information Systems for Crisis Response and Management, China.