اولویت‌بندی توان توسعه گردشگری در مناطق کویری و بیابانی مطالعه موردی: استان کرمان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 دکتری جغرافیا سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران

2 دکتری جغرافیا سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی، بندر انزلی، ایران

3 دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

استان کرمان از جمعیت بالای جوان، وسعت قابل‌توجه و زمین‌های حاصلخیز به‌ویژه در حوزه جنوبی، منابع زیرزمینی غنی و ارزشمند و قابلیت‌ها و جاذبه‌های متنوع گردشگری (طبیعی و انسانی) برخوردار می‌باشد. بااین‌وجود، معضلات متعدد اجتماعی– فرهنگی، اقتصادی و کالبدی- فضایی و توسعه ناپایدار (به‌خصوص در مناطق کویری و بیابانی) به‌عنوان چالشی اساسی فراروی مدیران و برنامه‌ریزان ملی، منطقه‌ای و محلی می‌باشد. این پژوهش با توجه به ماهیت آن، از نوع کاربردی است. روش پژوهش به‌صورت اکتشافی و توصیفی - تحلیلی است. برای گردآوری داده‌های موردنیاز از روش‌های کتابخانه‌ای و میدانی استفاده‌شده است. در پژوهش حاضر، برای نخستین بار، به‌منظور اولویت‌بندی و پهنه‌بندی منطقه موردمطالعه (استان کرمان) ازنظر توان توریسم، از پیاده‌سازی مدل تصمیم‌گیری چند شاخصه ویکور (Vikor) در محیط GIS استفاده‌شده است. کارایی بسیار بالای مدل ویکور نسبت به مدل‌های پیشین (تاپسیس، و ...) در کسب نتایج با کمترین خطا و درنهایت قابلیت به‌کارگیری این نتایج در تصمیم‌گیری‌های نهایی توسط مدیران باعث انتخاب مدل مزبور گردیده است. نتایج حاصله از بررسی خروجی نهایی مدل ویکور حاصل از تلفیق و تحلیل لایه‌های مختلف اطلاعاتی نشان می‌دهد که شهرستان‌های کرمان، بم، جیرفت، سیرجان و رفسنجان به دلیل داشتن جاذبه‌های انسانی- فرهنگی و طبیعی گوناگون از توان بالاتری نسبت به سایر مناطق استان برخوردار هستند. همچنین، مناطق محروم‌تر و کمتر توسعه‌یافته استان مانند: فهرج، ریگان، رودبار جنوب، قلعه‌گنج، منوجان، کهنوج و ...، که با محدودیت‌های طبیعی و همچنین چالش‌های انسانی مواجه هستند؛ با توجه به وجود جاذبه‌های طبیعی و جاذبه‌های انسانی- فرهنگی مناطق مستعدی جهت توسعه انواع توریسم (طبیعت‌گردی، فرهنگی، قومی، روستایی، ورزشی، سلامت، رویداد، برای دیدار بستگان، کشاورزی، نیاشناسی، فروشگاه کتاب، و ...) می‌باشند.

کلیدواژه‌ها


1)      پاپلی یزدی، محمدحسین (1385) گردشگری، ماهیت و مفاهیم، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
2)      پانته‌آ بوتراب، سارا و فتوت رودسری، حسین (1385) اطلس ژئوتوریسم استان کرمان، چاپ اول، تهران: نشر پایگاه داده‌های علوم زمین کشور.
3)      پور طاهری، مهدی (1389) کاربرد روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه در جغرافیا، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
4)      تولایی، سیمین (1386) مروری بر صنعت گردشگری، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت‌معلم.
5)      حیدرآبادیان، شهرام (1391) شناخت صنعت جهانگردی، چاپ اول، تهران: انتشارات سبحان نور.
6)      خادمت‌الرسول، زهرا؛ قضاوی، رضا؛ موسوی، سیدحجت (1395) امکان‌سنجی توسعه پایدار اکوتوریسم بیابان در کویر شیراز، فصلنامه تحقیقات مرتع و بیابان ایران، بهار 1395، سال 23، شماره 1 (پیاپی 62)، صص. 79-70.
7)      صیاد بیدهندی، لیلا و قرخلو، مهدی (1397) تحلیل و سطح‌بندی جاذبه‌های گردشگری استان اردبیل، نشریه گردشگری شهری، بهار 1397، دوره 5، شماره 1، صص. 125-113.
8)      کریم‌پور ریحان، مجید و شریف جاهد، شهرزاد (1396) مدیریت و برنامه‌ریزی راهبردی توسعه پایدار گردشگری استان کرمان با تأکید بر گردشگری کویر شهداد،  فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، پاییز 1396، سال 7، شماره 4، صص. 18-7.
9)      گلاب زاده، سید محمدعلی (1390) کرمان در آینه گردشگری، چاپ پنجم، کرمان: نشر ولی.
10)   راجرداس، ویل. (1378) مدیریت جهانگردی، ترجمه محمد اعرابی و داود یزدی، چاپ اول، تهران: نشر دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
11)   رهنمایی، محمدتقی (1381) توسعه گردشگری فرصتی برای مدیریت شهری، نشریه شهرداری‌ها، پائیز 1381، شماره 43، ص. 32.
12)   رهنمایی، محمدتقی (1387) بررسی ظرفیت حوزه مقصد گردشگری با تأکید بر جامعه میزبان (نمونه موردی: مطالعه شهر کلاردشت) فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، زمستان 1387، دوره40، شماره 66، صص. 33-17.
13)   لی، جان. (1378) گردشگری و توسعه در جهان سوم، ترجمه عبدالرضا رکن‌الدین افتخاری، تهران: نشر شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
14)   محلاتی، صلاح‌الدین (1380) درآمدی بر جهانگردی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
15)   مرکز آمار ایران (1391) گزیده نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390، چاپ اول، تهران: نشر دفتر ریاست، روابط عمومی و همکاری‌های بین‌الملل.
16)   منشی‌زاده، رحمت‌الله (1384) اندر مقوله گردشگری، تهران: نشر منشی.
17)   موسوی، میر نجف؛ ویسیان، محمد؛ محمدی حمیدی، سمیه؛ اکبری، مهناز (1394) بررسی و اولویت‌بندی توان‌ها و زیرساخت‌های توسعه گردشگری با روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره (موردمطالعه: شهرستان‌های استان کردستان)، نشریه گردشگری شهری، بهار 1394، دوره 2، شماره 1، صص 31-17.
18)   مهرابی‌بشرآبادی، حسین؛ جلایی‌اسفندآبادی، سید عبدالمجید؛ شکیبایی، علیرضا؛ جاودان، ابراهیم (1390) بررسی نقش گردشگری در اقتصاد استان کرمان و توسعه کالبدی شهرستان‌های آن، اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران،2 و 3 آذرماه 1390، دانشگاه فردوسی مشهد، صص. 14-1.
19)   مخدوم، مجید (1380) ارزیابی و برنامه‌ریزی محیط‌زیست با سامانه اطلاعات جغرافیایی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
20)   نوربخش، سید مرتضی و اکبرپور سراسکانرود، محمد (1389) نقش گردشگری شهری در توسعه اقتصادی کلان‌شهرها، ویژه‌نامه اقتصاد گردشگری شهری، زمستان 1389، سال 2، شماره 8، صص.34-20.
21)   یاوری، حسین؛ حسین زاده، سپیده؛ رضایی، مریم (1390) شناخت صنعت جهانگردی (و گردشگری)، چاپ دوم، تهران: انتشارات سیمای دانش.
22)  African Development Bank Group. (2017) Sustainable Tourism through Innovation, Entrepreneurship and Technology, Vol4, No.1, pp. 4-7
23)  Briedenhann, Jenny. (2012) The Role of the Public Sector in Rural Tourism: Respondents’ Views, Faculty of Leisure and Tourism, U.K: Buckinghamshire Chilterns University College, High Wycombe.
24)  Ebtekar, Masoumeh. (2009) Iran’s environmental policy in the Reform Period (1997–2006), International Journal of Environmental Studies, Vol.66, No.3, pp.289–296.
25)  Eshraghi, Mahdi, & Ahmad, Habibah. & Ekhwan Toriman, Mohd. (2012) Contribution of Geomorphologic Assessment for Sustainable Geotourism (A Case of Iran's Desert), Journal of Environmental Biology, Vol.6, No.3, pp.1188-1195.
26)  Getz, Donald. (2008) Event Tourism: Definition, evolution and research, Journal of Tourism Management, Vol.29, pp.403-428.
27)  Inskeep, Edward. & Reinhold, Von Nostrand. (1993) Tourism Planning, An Integrated and Sustainable Development Approach, Journal of Travel Research, Vol.31, No.4, pp.1-31
28)  Iravani, Mohammad.Reza. & Pourkhosravani, Mohsen. (2014) Survey of the Geomorphotourism potential, Sirjan Playa using SWOT techniques, Technical Journal of Engineering and Applied Science, Vol.4, No.3, pp.147-155.
29)  Omidvar, Kamal. & Khosravi, Younes. (2010) Geotourism Attractions in Bare Nature of Yazd Province, Journal of WSEAS Transactions on Environment and Development,Vol.6, No.3, pp.225-234.
30)  UNEP. (2006) Tourism and Deserts, Paris:UNEP Press.
31)  WTO. (2017) Discussion Paper on Sustainable Tourism for Development, New York: WTO press.