اولویت‌بندی و دسته‌بندی جاذبه‌های توریستی بر اساس ترجیحات گردشگران مطالعه موردی: شهر یزد

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

شهرها با گردشگران مختلف دارای اماکن جاذب گردشگری تاریخی، فرهنگی، تفریحی و ... فراوانی هستند، در شهرها برخی اماکن جاذب غالباً تعداد زیادی از گردشگران را به‌سوی خود جذب می‌نمایند. شناسایی این اماکن و اولویت‌بندی و دسته‌بندی آن‌ها بر اساس رفتار ترجیحی گردشگران به‌منظور مدیریت توسعه گردشگری امری ضروری است. به‌گونه‌ای که، مطالعات ترجیحات رفتاری گردشگران از مکان‌های جاذب به‌نوعی، بخشی از فرآیند برنامه‌ریزی فضایی شهرها است که اخیراً این دسته مطالعات به دلیل ماهیت رفتار-مکانی موردتوجه محققان جغرافیا رفتاری-فضایی قرارگرفته است. به همین منظور در این مقاله با در نظر گرفتن متغیرهای مختلف رفتاری گردشگران به اولویت‌بندی و دسته‌بندی جاذبه‌های گردشگری شهر یزد بر اساس ترجیحات گردشگران پرداخته‌شده است. داده‌ها آماری با روش میدانی و پرسشنامه با توجه به جامعه آماری سالانه گردشگران شهر یزد به‌خصوص در سه سال اخیر از 360 نمونه موردمطالعه با مقیاس امتیازی لیکرت جمع‌آوری‌شده است. در بخش یافته‌های پژوهش ابتدا به بررسی خصوصیات اجتماعی و دموگرافیک گردشگران شهر یزد پرداخته‌شده است در مرحله بعد با پذیرش سه متغیر پژوهش شامل: میزان تجربه و وفاداری گردشگران از جاذبه‌ها، رضایت و استفاده گردشگران از جاذبه‌ها و طول زمان اقامت گردشگران برای بازید از جاذبه‌ها. به دلیل تأثیر متغیرهای رفتاری مختلف گردشگران در شناسایی ترجیحات آنان، برای به دست آوردن اوزان نهایی اولویت‌بندی و دسته‌بندی اماکن جاذب گردشگری؛ از روش تحلیل چند متغیر Co-plot استفاده‌شده است و درنهایت با ترکیب اوزان نهایی به‌دست‌آمده از مدل Co-plot با GIS الگوی فضایی پراکنش جاذبه‌های مورد ترجیح گردشگران در نقشه شهر یزد به نمایش گذاشته‌شده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد که گردشگران شهر یزد شامل افراد با تحصیلات مختلف با سنین بالا و درآمد بالا می‌باشند که باهدف سیاحت میراث فرهنگی از مناطق دور و نزدیک به مقصد شهر یزد سفرکرده‌اند و جاذبه‌های مورد ترجیحات این گردشگران اکثراً شامل جاذبه‌های تاریخی-فرهنگی چون: مجموعه امیر چخماق، مجموعه زندان اسکندر، باغ دولت‌آباد، ... است که این ترجیحات جاذب ازنظر پراکنش فضایی بیشتر در مرکز شهر یزد متمرکزشده‌اند.
 

کلیدواژه‌ها


1)    حاتمی نژاد، دکتر حسین؛ آروین، محمود؛ رازقی، فرزانه؛ محمدی، احد (1397) شناسایی عرصه‌های مداخله در بافت‌های تاریخی بر اساس اصل توسعه میان‌افزار (مورد شناسی: بافت تاریخی شهر یزد)، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری –منطقه‌ای، دوره 8، شماره 28، صص.68-49.
2)    سلطانی، سحر و شاهنوشی، ناصر (1391)، اولویت‌بندی جاذبه‌های گردشگری عمده شهرستان مشهد از منظر گردشگران داخلی، مطالعات گردشگری، دوره 1، شماره 1، صص. 17-5.
3)    ضیایی، محمود و داغستانی، سعید (1388)، تحلیل سلسله مراتبی جاذبه‌های تاریخی فرهنگی شهرستان نیشابور، جغرافیا و توسعه، دوره 8، شماره 17، صص. 113- 138.
4)    غفاری گیلانده، عطا؛ ده ده زاده سیلابی، پروین؛ قدیمی، مریم (1396) رتبه‌بندی جاذبه‌های گردشگری بر اساس پتانسیل جذب گردشگر با استفاده از مدل تاکسونومی عددی (موردمطالعه: شهرستان خوی)، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، دوره 5، شماره 4، صص.126-113.
5)    قاسمی، علی؛ نوابخش، مهرداد؛ کردوانی، پرویز (1396) اولویت‌بندی مقاصد گردشگری پیرامونی کلان‌شهرها مورد: حومه‌های ییلاقی شمال تهران، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، دوره 6، شماره 2، صص. 187-173.
6)    قالیباف، محمدباقر و شعبانی فرد، محمد (1390)، ارزیابی و اولویت‌بندی جاذبه‌های گردشگری برای توسعه گردشگری شهری بر اساس مدل‌های تصمیم‌گیری چند متغیره (مطالعه موردی: شهر سنندج)، تحقیقات جغرافیایی، دوره 26، شماره 2، صص. 147 - 172.
7)    قنبری، یوسف؛ کماسی، حسین؛ جمینی، داوود؛ آریان پور، آزاد (1391) شناسایی و اولویت‌بندی جاذبه‌های گردشگری شهرستان روانسر بر اساس پتانسیل جذب گردشگر، جغرافیا و پایداری محیط (پژوهشنامه جغرافیایی)، دوره 2، شماره 3، صص. 65- 86.
8)   Ashworth, G. (1989a) Accommodation and the historic city, Built Environment, Vol.15, No.2, pp.92–100.
9)   Ashworth, G. (1989b) Urban Tourism: An Imbalance in Attention. In: Cooper C.P. (ed.) Progress in Tourism Recreation and Hospitality Management, Vol.1, London: Belhavene press, pp. 33-54.
10) Ashworth, G. & Tunbridge, J.E. (2004) ‘Whose tourist-historic city? Localizing the global and globalizing the local’, In Lew, A.A. et al. (eds.), Oxford: Blackwell Publishing.
11)  Backhaus, K. & Erichson, B. & Plinke, W. & Weiber, R. (2003) Multivariate Analysemethoden, 10th ed, Publisher:Springer-Verlag Berlin Heidelberg
12)  Barros, C.P. & Machado, L.P. (2010) “The length of stay in tourism”, Annals of Tourism Research, Vol.37, No.3, pp. 692-706.
13)  Ben-Dalia, Sharon. & Noga, Collins-Kreiner. & Arza, Churchman. (2013) Evaluation of an Urban Tourism Destination, Tourism Geographies: An International Journal of Tourism Space, Place and Environment, Vol.15, No.2, pp. 233-249.
14)  Berry, L.L. & Carbone, L.P. & Haeckel, S. (2002) "Managing the total customer experience", MIT Sloan Management Review, Vol. 43, No.3, pp. 85-89.
15) Bull, P. (1997) ‘Tourism in London: policy changes and planning problems’, Regional Studies, Vol.31, No.1, pp.6– 82.
16)  Burtenshaw, D. & Bateman, M. & Ashworth, G. J. (1991) The European city: A western perspective, London: David Fulton Publishers.
17) Canter, D. (1977) The psychology of place. London: The Architectural Press.
18) Chang, T.C. (1997) Heritage as a Tourism Commodity: Traversing the Tourist–Local Divide, Singapore Journal of Tropical Geography, Vol.18, No.1, pp. 46-68.
19)  Conforti, Joseph M. (1996) Ghettos as tourism attraction, Annals of Tourism Research, Vol. 23, No.4, pp. 830-842.
20) Emre Aksoz, Ozan. & Dorin Paul, Bac. (2012) The Importance of Urban Tourism for Hotel Marketing Policies: The Case of Eskisehir, Geo Journal of Tourism and Geosites Year,Vol.1, No.9, pp. 7-16.
21)  Eugenio-Martin, J. L. (2008) Modelling Determinants of Tourism Demand as a 5-Stage Process: A Discrete Choice Methodological Approach. Universidad de Las Palmas de Gran Canaria, Departamento de Analisis Economico Aplicado. Technical Paper.
22)  Gokovali, U. & Bahar, O. & Kozak, M. (2006) Determinants of length of stay: A practical use of survival analysis, Tourism Management, Vol 28, No.1, pp. 736–746.
23)  Gunn, C.A. (1988) Tourism Planning, Taylor and Francis, NewYork.
24)  Kastenholz, Elisabeth. & Eusébio, Celeste. & João Carneiro, Maria. (2016) Purchase of local products within the rural tourist experience context, Tourism Economics, Vol.22, No.4, pp. 729-748.
25)  Kurek W. (2008) Turystyka, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
26) Lapko (2014) Urban Tourism in Szczecin and its Impact on the Functioning of the Urban Transport System, Procedia - Social and Behavioral Sciences, Vol. 151, pp. 207-214.
27) LaMondia, J. & Snell, T. & Bhat, C. (2009) Traveler behavior and values analysis in the context of vacation destination and travel mode choices: European Union case study, Transportation Research Record: Journal of the Transportation Research Board, Vol.2156, No.1, pp.140-149.
28) Law, C.M. (2002) Urban Tourism: the Visitor Economy and the Growth of Large Cities, London: Continuum.
29) Levy, Barbara Abramoff; Lloyd, Sandra Mackenzie; Schreiber, Susan Porter (2002) Great Tours!: Thematic Tours and Guide Training for Historic Sites, Rowman & Littlefield Publishers.
30)  Light, D. & Prentice, R. C. (1994) Who consumes the heritage product?: Implications for European heritage tourism. In G. J. Ashworth, & P. J. Larkham (Eds.), Building a new heritage: Tourism, culture, and identity in the new Europe. London, New York: Routledge.
31)  Leiper, N. (1990) Tourist Attraction Systems, In Annals of Tourism Research, Vol.17, No.3, pp. 367–384.
32) Li, D. & Zhou, X. & Wang, M. (2018) Analyzing and visualizing the spatial interactions between tourists and locals: A Flickr study in ten US cities. Cities, Vol.74, pp.249-258.
33) Lipshitz, G. & Raveh, A. (1998) “Socio-economic differences among localities: a new method of multivariate analysis,” Regional Studies, Vol. 32, No.8, pp. 747-757.
34)  Lu, L. & Ge, J.B. (2006) Re flection on the research progress of tourism urbanization, Geographical Research, Vol.25, No.4, pp.741-750.
35) MacCannell, Dean. (1976) The Tourist: A New Theory of the Leisure Class. New York: Schocken Books. Xlachlis. G. E., D. D. Field, and M. E. Van Every. 277 p. ISBN 0520218922.
36) McKercher, B. & Lau, G. (2008) Movement patterns of tourists within a destination, Tourism Geographies, Vol.10, No.3, pp.355–374.
37) Nekooee, Zahra. & Mehrdad, Karami. & Allameh Tabatabaee, Iman Fakhari. (2011) Assessment and Prioritization of Urban Tourist Attractions Based on Analytical Hierarchy Process (AHP) (A Case Study of Birjand, Iran), Journal of Applied Business and Economics, Vol.12, No.4, pp.121-134.
38)  Mowforth, M. & Munt, I. (2015) Tourism and Sustainability: Development and Tourism in the Third World, Edition: 4, London: Routledge.
39) Nowacki, Marek (2013) the determinants of satisfaction of tourist attractions' visitors, ACTIVE, Zdzisławy 11a, 61-054 Poznań.
40)  Pappalepore, I. & Maitland, R. & Smith, A. (2014) Prosuming creative urban areas. Evidence from East London. Annals of Tourism Research, Vol.44, pp. 227–240.
41)  Parker, R.E. (1999) ‘Las Vegas: casino gambling and local culture’, in Judd, D.R. and Fainstein, S.S. (eds) (1999), pp107–23.
42) Pearce, D.G. (1987) Tourism Today: A Geographical Analysis, Harlow: Longman.
43)  Popescu, I. (2008) Promoting the urban touring destinations by implementing the total quality management, in Transylvanian Magazine of Administrative Sciences, Vol. 21 No.1, pp.105-124.
44)  Raveh, A. (2000) Theory and Methodology. Co-plot: A graphic display method for geometrical representations of MCDM, European Journal of Operational Research, Vol.125, No.3. pp. 670-678.
45)  Richards, G. (2002) Tourism Attraction Systems. Exploring Cultural Behavior, In Annals of Tourism Research, Vol.29, No.4, pp. 1048–1064.
46) Seifolddini-Faranak, M. & Shabani, Fard. & Hosseini, Ali. (2009) Distribution and Determining of Tourist Attractions and Modeling of Tourist Cities for the City of  Isfahan-Iran, American Journal of Economics and Business Administration, Vol.1, No.2, pp.160-166.
47)  Shackley, M. (2002) “Space, sanctity and service: the English cathedral as heterotopia,” International Journal of Tourism Research Vol.4, No.5, pp.345–352.
48)  Shoval, N. & Raveh, A. (2004) Categorization of Tourist Attractions and the Modeling of Tourist Cities: Based on the Co-Plot Method of Multivariate Analysis, Tourism Management, Vol.25, No.6, pp.741-750.
49)  Shoval, N. & Isaacson, Michal. (2007) Tracking tourists in the digital age, Annals of Tourism Research, Vol.34, No.1, pp.141-159.
50)  Shoval, N. (2002) Spatial Activity of Tourists in Cities: What are the underlying factors, City tourism: Proceedings of European Cities Tourism's International Conference in Vienna, Austria, pp. 18-33.
51) Shoval, N. & Issacson, M. (2009) Tourist mobility and advanced tracking technologies, London: Routledge.
52)  Smith, V.L. (1977) Hosts and Guests: The Anthropology of Tourism, Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
53)  Suh, Yong Kun. & Gartner, William C. (2004) Preferences and trip expenditures-a conjoint analysis of visitors to Seoul, Korea, Tourism Management, Vol.25, No.1, pp.127–137.
54)  Swarbrooke, J. (1995) The Development and Management of Visitor Attractions. Oxford: Butterworth-Heinemann Ltd.
55)  Taheri, Babak. & Jafari, Aliakbar. & O'Gorman, Kevin. (2013) "Keeping your audience: Presenting a visitor engagement scale", Tourism Management, Vol.42, No.3, pp.321–329.
56)  Talby, D. & Feitelson, D.G. & Raveh, A. (1999) “Comparing logs and models of parallel workloads using the Co-Plot method,” in Feitelson, D.G. & Rudolph, L. (Eds.): Lecture notes in computer sciences 1659, Heidelberg, Germany, Vol. -, No. -, pp. 43-66.
57)  Timothy, D.J. and Boyd, S.W. (2003) Heritage Tourism, Harlow: Prentice Hall.
58)  Vittersù, Joar,Vorkinn, Marit,Vistad, Odd Inge, Vaagland, Jorid (2000) TOURIST Experienes and Attractions, Annals of Tourism Research, Vol. 27, No.2, pp.432-450.
59)  Verbeke, M. Jansen. (1986) “Inner-city tourism: resources, tourists and promoters”, Annals of Tourism Research, Vol.13, No.1, pp.79-100.
60) Wang, Tinz. & Wang, Lu. & Ning ,Zhong Ning. (2018) Spatial pattern of tourist attractions and its influencing factors in China, Journal of Spatial Science,Vol.15, No.2, pp. 1-18.
61)  Weber, Y. & Shenkar, O. & Raveh, A. (1996) “National and corporate culture fit in mergers/acquisitions: an exploratory study,” Management Science, Vol.42, No.8, pp.1215-1227.
62) Xia, W. & Jie, Z. & Chaolin, G. & Feng, Z. (2009) Examining antecedents and consequences of tourist satisfaction: A structural modelling approach. Tsinghua Science and Technology, Vol.14, No.3, pp. 397-406.
63) Yokeno, N. (1968) La localisation de l’industrie touristique: Application de l’analyse de Thunen-Weber Cahiers du Tourisme C-9-13. CHET Aix-en-Provence.