تحلیلی بر اولویت‌های اجرایی در ارتقاء کیفیت فضاهای گردشگری شهری مطالعه موردی: شهر یزد

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

شهر یزد پتانسیل‌های بسیاری در زمینه گردشگری دارد. اما شواهد حاکی از آن است که استقبال گردشگران داخلی و خارجی از جاذبه‌های گردشگری شهر مذکور به‌خوبی صورت نمی‌گیرد. مسئله اصلی این است که برای جذب گردشگر باید کیفیت فضاهای گردشگری ارتقاء یابد. لذا این پژوهش باهدف اصلی شناسایی اولویت‌های اجرایی در راستای ارتقاء کیفیت فضاهای گردشگری شهر یزد انجام می‌شود. برای رسیدن به این هدف، 15 جاذبه گردشگری به‌عنوان نمونه انتخاب و بر اساس 34 شاخص در پنج بعد (عملکردی، ادراکی، زیرساختی، محیطی و مدیریتی) با استفاده از تکنیک پرسشنامه و مدل AHP و تحلیل‌های دوبعدی، اولویت‌های اجرایی مشخص شدند. جامعه آماری پژوهش گردشگران داخلی و خارجی در شهر یزد بود. بر اساس فرمول کوکران بیشترین تعداد پرسشنامه (400 پرسشنامه) میان گردشگران داخلی و خارجی در فضاهای گردشگری موردمطالعه توزیع شد. درنهایت تعداد 390 پرسشنامه بدون خطا جمع‌آوری و تحلیل شد. همچنین در بخش دیگری از پرسشنامه‌ها، وزن نسبی شاخص‌ها با استفاده از مدل AHP تعیین شد. درنهایت با تلفیق نتایج دو پرسشنامه، شاخص‌های پژوهش از دو بعد (درجه اهمیت در شرایط فعلی و وزن نسبی) تحلیل شدند. اولویت‌های اجرایی در پژوهش، به‌صورت شاخص‌هایی تعریف‌شده‌اند که در شرایط فعلی وضعیت مناسبی ندارند و درعین‌حال از وزن نسبی بالایی برخوردار هستند. نتایج نشان داد کیفیت فضاهای گردشگری شهر یزد، با نمره میانگین 85/2 پایین‌تر از حد متوسط است. از مجموع 34 شاخص موردمطالعه، 19 شاخص نمره کمتر از حد متوسط را کسب کرده‌اند. نتایج تحلیل دوبعدی نشان داد که 12 شاخص همچون شاخص‌های جذابیت فضا، فعالیت‌های متنوع، مراکز پذیرایی، قابلیت دسترسی به فضا، امکان توقف اتومبیل، جذابیت و تنوع کالبدی، آسایش اقلیمی، فاصله از هتل و اقامتگاه‌ها، تبلیغات و معرفی فضاها، نیروی انسانی آموزش‌دیده، کیفیت علائم راهنمایی و کنترل بر قیمت اجناس، اولویت‌های اجرایی برای ارتقاء کیفیت فضاهای گردشگری شهر یزد هستند.

کلیدواژه‌ها


1)      اسدی، علیرضا و بیات، ناصر (1396) تحلیل محتوای کیفی گفتمان توسعه گردشگری ادبی در ایران، فصلنامه گردشگری شهری، بهار 1396، سال 4، شماره 1، صص. 14-1.
2)      المدرسی، سید علی و علائی، سیده مهشید (1393) سطح‌بندی منابع گردشگری شهر مهریز با رویکرد توسعه پایدار، اولین کنفرانس ملی جغرافیا، گردشگری، منابع طبیعی و توسعه پایدار، 30 بهمن 1393، تهران صص. 24-1.
3)      بجگان، سیما؛ هادی اصل، فاطمه؛ صیقلانی، پانته آ (1393) مکان‌یابی سایت‌های گردشگری شهر بندرعباس جهت ایجاد فضای توریستی، گردشگری شهری، زمستان 1393، دوره 1، شماره 1، صص. 126-113.
4)      بنت‌لی، ای ین؛ الکک، آلن؛ مورین، پال؛ مک‌گلین، سو؛ اسمیت، گراهام (1386) محیط‌های پاسخ‌ده، ترجمه مصطفی بهزادفر، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
5)      تقوایی، مسعود؛ وارثی، حمیدرضا؛ صفرآبادی، اعظم (1391) عوامل مؤثر در توسعه گردشگری شهری کرمانشاه، جغرافیا، فصلنامه انجمن جغرافیای ایران، تابستان 1391، سال 10، شماره 32، صص. 47-27.
6)      تقوایی، مسعود و صفرآبادی، اعظم (1390) مدیریت گردشگری شهری با تأکید بر برنامه‌ریزی فضاهای جاذب گردشگر، برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، زمستان 1390، شماره 9، صص. 210-185.
7)      حاتمی نژاد، حسین؛ اروجی، حسن؛ شکروی، نگین؛ مولائی قلیچی، محمود (1393) بررسی و ارزیابی سایت‌های گردشگری شهری: مطالعه موردی، شهر ارومیه، برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری شهری، بهار 1393، سال 3، شماره 9، صص. 169-152.
8)      حسینی، میرزاحسن و سازور، اعظم (1390) بهبود کیفیات خدمات گردشگری شهر یزد از دیدگاه گردشگران خارجی، مطالعات جهانگردی، پاییز و زمستان 1390، سال 7، شماره 16، صص. 141-117.
9)      خاک‌زند، مهدی و آقابزرگی، کوروش (1393) سنجش مؤلفه‌های کیفیت فضای شهری با مقایسه تطبیقی رویکرد ایرانی ـ اسلامی و غربی، پژوهش‌های معماری اسلامی، بهار 1393، سال اول، شماره دوم، صص. 145-131.
10)   رحیمی، داریوش و رنجبر دستانی، محمود (1391) ارزیابی و اولویت‌بندی جاذبه‌های اکوتوریسم (روستاهای هدف گردشگری استان چهارمحال و بختیاری)، مطالعات و پژوهش‌های شهری منطقه‌ای، پاییز 1391، سال 4، شماره 14، صص. 150-131.
11)   رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ مهدوی، داوود؛ پور طاهری، مهدی (1389) فرایند بومی‌سازی شاخص‌های توسعه پایدار گردشگری روستایی در ایران، پژوهش‌های روستایی، زمستان 1389، شماره 4، صص. 41-1.
12)   رفیعیان، مجتبی؛ تقوایی، علی‌اکبر؛ خادمی، مسعود؛ علی، پور، روجا (1391) بررسی تطبیقی رویکردهای سنجش کیفیت در طراحی فضاهای عمومی شهری، انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، بهار و تابستان 1391، شماره 4، صص: 43-35.
13)   شکویی، حسین؛ مشیری، سیدرحیم؛ خادم‌الحسینی، احمد (1385) بررسی و شناخت توان‌های بازار اصفهان در جذب گردشگر، علوم جغرافیایی، بهار 1385، شماره 1، صص. 36-7.
14)   ضیایی، محمود؛ جاودان، مجتبی؛ کاظمی‌ازغدی، سیمین (1393) ساماندهی فضایی مقصدهای گردشگری شهری و روستایی در مقیاس ناحیه‌ای، مورد: شهرستان طرقبه شاندیز، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، پاییز 1393، سال 3، شماره 3، پیاپی 9، صص. 110-83.
15)   طاهری دمنه، محسن؛ فرمانی، سکنیه؛ مستوفی، رضا (1390) بررسی چالش‌های موجود در صنعت گردشگری شهر شیراز در ارتباط با محدودیت مراکز اقامتی، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، بهار 1390، سال 2، شماره 8، صص. 132-117.
16)   عبوری، مهدی و رضایی راد، مجتبی (1393) نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در گردشگری شهری، رسانه‌های نوین و آموزش، تابستان و پاییز 1393، سال 1، شماره 2، صص. 17-7.
17)   علیمردانی، مسعود؛ مهدی‌نژاد، جمال الدین؛ افهمی، طلیعه (1394) رشد کیفی فضای شهری به‌منظور ارتقاء تعاملات اجتماعی (نمونه موردی: خیابان احمدآباد مشهد)، دو فصلنامه هنرهای کاربردی، پاییز و زمستان 1394، شماره 7، صص. 14-5.
18)   فرجی راد، عبدالرضا و آقاجانی، سمیه (1388) تحلیلی نو پیرامون گردشگری و جدیدترین طبقه‌بندی آن، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، پاییز 1388، سال 6، شماره 23، صص. 72-61.
19)   قالیباف، محمدباقر و شعبانی فرد، محمد (1390) ارزیابی و اولویت‌بندی جاذبه‌های گردشگری برای توسعه گردشگری شهری بر اساس مدل‌های تصمیم‌گیری چند متغیره (مطالعه موردی: شهر سنندج)، تحقیقات جغرافیایی، تابستان 1390، سال 26، شماره 2، شماره پیاپی 101، صص. 172-147.
20)   قاسمی، مسلم؛ شرفی، حجت‌الله؛ جعفری، مرضیه؛ شیخ علی پور، بهزاد (1395) رتبه‌بندی زیرساخت‌های گردشگری شهری با استفاده از تکنیک کوپراس، فصلنامه گردشگری شهری، زمستان 1395، دوره 3، شماره 1، صص: 41-31.
21)   قلعه‌نویی، محمود و بهرامی، مریم (1393) ارزیابی کیفیت‌های مؤثر بر گردشگری شهری در خیابان شریعتی کرمان، انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، بهار و تابستان 1393، شماره 7، صص. 33-23.
22)   کلانتری، محسن و ملک، مرضیه (1393) تحلیل فضایی و سطح‌بندی جاذبه‌های گردشگری و زیرساخت ارتباطی و شبکه راه در مناطق کویری ایران (مطالعه موردی: شهرستان خور و بیابانک)، مطالعه جغرافیایی مناطق خشک، پاییز 1393، سال 5، شماره 17، صص. 70-53.
23)   کاکاوند، الهام؛ براتی، ناصر؛ امین زاده گوهرریزی، بهرام (1392) سنجش تطبیقی تصویر ذهنی شهروند و شهرسازی به مفهوم کیفیت محیط شهری (مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر قزوین)، باغ نظر، تابستان 1392، سال 10، شماره 25، صص. 112-101.
24)   لطفی، صدیقه و باباخانزاده، ادریس (1393) بررسی اثرات گردشگری پایدار شهری بر ساکنان شهر، مطالعه موردی: شهر جوانرود کرمانشاه، برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، تابستان 1393، سال 3، شماره 9، صص. 151-131.
25)   لینچ، کوین (1384) تئوری شکل شهر، ترجمه سید حسین بحرینی، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
26)   مافی، عزت‌الله و سقایی، مهدی (1388) کاربرد مدل MS-SWOT در تحلیل مدیریت گردشگری مطالعه موردی: کلان‌شهر مشهد، مجله جغرافیا و توسعه، تابستان 1388، شماره 14، صص. 50-27.
27)   نقصان محمدی، محمدرضا و دهقان، فاطمه (1393) بوم محوری در طراحی فضاهای شهری فراغتی در ایران، بررسی تطبیقی ابعاد و مؤلفه‌های سرزندگی در خیابان‌های قیام و دهم فروردین شهر یزد، مطالعات شهر ایرانی‌ـ اسلامی، تابستان 1393، شماره 16، صص. 69-55.
28)   نصیری‌هنده‌خاله، اسماعیل و گنجی، نسرین (1397) سنجش رضایت‌مندی گردشگران از کیفیت خدمات شهری با استفاده از مدل کائو (مطالعه موردی: بوستان نهج‌البلاغه تهران)، گردشگری شهری، تابستان 1397، دوره 5، شماره 2، صص. 134-121.
29)   وارثی، حمیدرضا و صفرآبادی، اعظم (1393) نقش عوامل اجتماعی گردشگری در توسعه گردشگری شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان) مطالعات جامعه‌شناختی شهری، پاییز 1393، سال چهارم، شماره 12، صص. 128-101.
30)   Ashworth, Gregory. & Page, Stephen J. (2011) urban tourism research: Recent progress & current paradoxes, Tourism Management, Vol 32, No 1, pp. 1-15.
31)   Azizi, Hamid; Biglari, Mahdi, & Joudi, Pouya. (2011) Assessment the feasibility of sustainable tourism in urban environments employing the cumulative linear model, Procedia Engineering, Vol 21, pp. 24-33.
32)   Albalate, Daniel, & Bel, Germa. (2010) Tourism & urban public transport: Holding dem& pressure under supply constraints. Tourism Management, Vol 31, No 3, pp. 425-433.
33)   Boit, Joanne Chebet. (2013). the role of destination attributes & visitor satisfaction on tourist repeat visit intentions to Lake Nakuru National Park, Kenya. Western Illinois University.
34)   Booyens, Irma, & Visser, Gustav. (2010) Tourism SMME development on the urban fringe: the case of Parys, South Africa. In Urban Forum, Springer Netherl&s, Vol 21, No 4, pp. 367-385.
35)   Carlisle, Sheena; Johansen, Aleks&er. & Kunc, Martin. (2016). Strategic foresight for (coastal) urban tourism market complexity: The case of Bournemouth, Tourism Management, Vol 54, pp. 81-95.
36)   Farshidfar, Ramin, & Pourkhiz, Iman. (2014). Architecture of Tourism & its Effect on Attract Tourism in Iran, International Journal of Architecture & Urban Development, Vol 4, No 4, pp. 67-72.
37)   Li, Mimi; Fang, Lei; Huang, Xiaoting & Goh, Carey. (2015). A spatial–temporal analysis of hotels in urban tourism destination, International Journal of Hospitality Management, Vol 45, pp. 34-43.
38)   Laws, E. (2003) Tourism Management, RMIT PRESS, Mel born.
39)   Meng, Fang; Tepanon, Yodmanee, & Uysal, Muzaffer. (2008) measuring tourist satisfaction by attribute & motivation: The case of a nature-based resort. Journal of Vacation Marketing, 14(1), 41-56.
40)   Rabbiosi, Chiara. (2015) renewing a historical legacy: Tourism, leisure shopping & urban br&ing in Paris, Cities, Vol 42, and pp. 195-203.
41)   Rogerson, Christian M. (2006) Creative industries & urban tourism: South African perspectives. In Urban Forum, Springer Netherl&s, Vol 17, No 2, pp. 149-166.
42)   Vareiro, Laurentina; Ribeiro, J. Cadima; & Remoaldo; Paula Cristina Almeida. (2017). Destination attributes & tourist’s satisfaction in a cultural destination.
43)   Wang, Zheng-Xin, & Pei, Lingling. (2014) a systems thinking-based grey model for sustainability evaluation of urban tourism, Kybernetes, Vol 43, No 3/4, pp. 462-479.
44)   Williams, Stephen. (1998) Tourism geography. Psychology Press.
45)   Wise, Nicholas. (2016) Outlining triple bottom line contexts in urban tourism regeneration, Cities, Vol 53, pp. 30-34.
46)   www.pps.org
47)   Yuan, Jianqiong; Deng, Jinyang; Pierskalla, Chad; & King, Brian. (2018). urban tourism attributes & overall satisfaction: An asymmetric impact-performance analysis. Urban Forestry & Urban Greening, 30, pp.169-181.