اولویت‌بندی جاذبه‌های گردشگری شهر یزد بر مبنای تحلیل امکان‌سنجی توسعه

نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

2 استادیار شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 دانشیار شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

شهر یزد، با دارا بودن جاذبه‌های گردشگری گوناگون، هرساله میزبان تعداد بسیار زیادی از گردشگران داخلی و خارجی است. برنامه‌ریزی گردشگری بلندمدت، نیازمند تحلیل امکان‌سنجی توسعه این جاذبه‌ها است. هدف از این پژوهش، اولویت‌بندی جاذبه‌های گردشگری شهر یزد به‌عنوان یکی از مقاصد کلاسیک گردشگری در ایران، بر مبنای تکنیک ارزیابی ماتریس کمی اینسکیپ شامل عوامل دسترسی‌پذیری، امکان‌پذیری توسعه اقتصادی، اثرات زیست‌محیطی توسعه، اثرات اجتماعی-فرهنگی توسعه، اهمیت ملی/منطقه‌ای و اهمیت بین‌المللی است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی-تحلیلی است و ابزارهای مطالعات کتابخانه‌ای، مصاحبه و پرسشنامه برای گردآوری اطلاعات استفاده شد. برای این منظور پس از شناسایی جاذبه‌های گردشگری شهر یزد، پرسشنامه‌ای مبتنی بر شش عامل فوق با مقیاس 1 تا 10 تهیه شد و در اختیار 17 نفر از خبرگان حوزه‌های مختلف گردشگری شهر یزد قرار گرفت که به روش هدفمند گلوله برفی انتخاب شدند. به‌منظور اولویت‌بندی جاذبه‌ها از مدل کمی شاخص انتخاب ارجحیت (PSI) که یکی از روش‌های نوین تصمیم‌گیری چند معیاره است، در بستر نرم‌افزار Microsoft Excel استفاده شد. بنا به یافته‌های تحلیلی تحقیق، اهمیت ملی/منطقه‌ای و امکان‌پذیری توسعه اقتصادی، مهم‌ترین عوامل در تحلیل امکان‌سنجی توسعه جاذبه‌های گردشگری شهر یزد بودند. نتایج نهایی نشان داد اولویت توسعه به ترتیب با جاذبه‌های میراث معماری؛ صنایع‌دستی و تولیدات محلی؛ برگزاری مراسم خاص مذهبی؛ و فرهنگ و آداب‌ورسوم محلی است که همگی بر ابعاد ملموس و ناملموس میراثی شهر یزد دلالت دارند. درمجموع می‌توان استنباط نمود که باوجود گذشت 3 سال از ثبت شهر تاریخی یزد به‌عنوان اولین شهر از ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو هیچ برنامه مدونی برای بهره‌گیری از این فرصت کم‌نظیر جهت جذب گردشگران خارجی وجود ندارند، درحالی‌که تمرکز بر این پتانسیل می‌تواند منجر به توسعه متوازن سایر جاذبه‌ها گردد که این امر نیازمند برنامه‌ریزی یکپارچه و بلندمدت است.

کلیدواژه‌ها


1)    الله یاری ولندانی، مرضیه؛ احمدی، مرضیه؛ پیرنیا، محمدرضا (1394) الگوها و جاذبه‌ها در گردشگری مذهبی، مورد پژوهی: زرتشتیان یزد، اولین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط‌زیست پاک، شرکت سپیدار طبیعت الوند، همدان.
2)    اینسکیپ، ادوارد (1392) برنامه‌ریزی گردشگری: رویکردی یکپارچه و پایدار به برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، ترجمه محمود حسن‌پور، تهران: نشر مهکامه.
3)    حیدری چیانه، رحیم؛ راحلی، حسین؛ فکر، فاطمه (1396) ارزیابی جاذبه‌های گردشگری شهری با روش ارزش‌گذاری مشروط (CVM) مطالعه موردی جاذبه شورابیل اردبیل. گردشگری شهری، دوره 4، شماره 1، صص. 57-70.
4)    تاج علی، معصومه (1385) بررسی اثرات اقتصادی گردشگران در جمهوری اسلامی ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم اقتصادی، به راهنمایی فاطمه بزازان، دانشگاه الزهراء.
5)    زارع اشکذری، سیدمحمد؛ سقایی، محسن؛ موسوی، میرنجف؛ مختاری ملک‌آبادی، رضا (1394) عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری فرهنگی با رویکرد جذب گردشگران خارجی در ایران مرکزی مورد شناسی: شهر یزد، جغرافیا و آمایش شهری - منطقه‌ای، دوره 5، شماره 17، صص. 189-207.
6)    زنگی‌آبادی، علی؛ جمال محمدی، دیبا (1385) تحلیل بازار گردشگری داخلی شهر اصفهان، جغرافیا و توسعه، دوره 3، شماره 4، صص. 5-23.
7)    زیاری، کرامت اله؛ رخساری، حمید (1398) اولویت‌بندی و دسته‌بندی جاذبه‌های توریستی بر اساس ترجیحات گردشگران مطالعه موردی: شهر یزد. گردشگری شهری، دوره 6، شماره 3، صص. 17-31.
8)    سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان یزد (1395) پلان مدیریت گردشگری استان یزد، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری.
9)    ضرغام بروجنی، حمید (1391) برنامه‌ریزی توسعه جهانگردی رویکردی هم پیوند و پایدار، تهران: نشر مهکامه.
10) عزیزی، فاطمه و زاهدی، شمس السادات (1394) شناسایی و ارزیابی موانع توسعه گردشگری سلامت در استان یزد. مدیریت اطلاعات سلامت، دوره 12، شماره 6 (پیاپی 46)، صص.799-806.
11) غفاری، محمد؛ کنجکاو منفرد، امیررضا؛ عسگر نژاد نوری، باقر (1398) واکاوی نقش تصویر ذهنی گردشگران از برند بر شهرت مقصد گردشگری مطالعه موردی: شهر یزد. گردشگری شهری، دوره 6، شماره 2، صص. 45-59.
12) غفاری گیلانده، عطا؛ ده‌ده‌زاده سیلابی، پروین؛ قدیمی، مریم (۱۳۹۶) رتبه‌بندی جاذبه‌های گردشگری بر اساس پتانسیل جذب گردشگر با استفاده از مدل تاکسونومی عددی (موردمطالعه: شهرستان خوی). اقتصاد و مدیریت شهری، جلد ۵، شماره ۲۰، صص. ۱۱۳-۱۲۶.
13) محمودزاده، سید مجتبی؛ ضیائی، محمود؛ حکیمیان، علی (1394) اولویت‌بندی جاذبه‌های گردشگری شهرستان یزد از دیدگاه گردشگران آسیایی و اروپایی. مطالعات اجتماعی گردشگری، دوره 3، شماره 6، صص. 164-191.
14) مرکز آمار ایران (1395)، سرشماری عمومی نفس و مسکن کل کشور، ریاست جمهوری.
15) مهندسین مشاور آرمانشهر (1387) طرح تفصیلی شهر یزد، جلد دوم؛ بررسی ویژگی‌های جغرافیایی و طبیعی، شهرداری یزد.
16)  Ariani, Vitria. (2018) Integrated city as a model for a new wave urban tourism, In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, IOP Publishing, Vol.126, No.1, pp. 1-8.
17)  Azarmi, Solmaz. & Vaziri, Roozbeh. & Kole, Ayman. & Oladipo, Akeem, A., & Göksel, Ahmed, B. (2019) Environmental impact of the ugly face of tourism: Pollution and management perspectives, The Routledge Handbook of Tourism Impacts. Gursoy, D. & Nunkoo, R. (Ed.), pp. 312-326, Routledge.
18)  Baltar, Fabiola. & Brunet, Ignasi. (2012) Social research 2.0: virtual snowball sampling method using Facebook, Internet research, Vol. 22, No.1, pp.57-74.
19)  Bennett, Alf, J. & Strydom, Johan, W. (Eds.). (2001) Introduction to travel and tourism marketing, Juta and Company Ltd.
20)  Cave, Jenny. & Jolliffe, ‌Lee. (2012) Urban Tourism. Tourism: The Key Concepts. Robinson, P. (Ed.), pp. 268-270, Routledge.
21)  Edelheim, Johan, R. (2015) Tourist attractions: From object to narrative, Channel View Publications.
22)  Emir, Oktay. & Bayer, Ramazan, U. & Erdoğan, Namık, K. & Karamaşa, Çağlar. (2016) Evaluating the destination attractions from the point of experts' view: An application in eskişehir, Turizam, Vol.20, No.2, pp.92-104.
23)  Gartner, William, C. (1996) Tourism Development: Principles, Processes, and Policies, Van Nostrand Reinhold.
24)  Ghafari Gilandeh, Ata. & Dadazade Silabi, Parvin. & Ghadimi, Maryam. (2017) Ranking Tourism Attractions Based on Potential to Attract Tourists by Using Numerical Taxonomy Model (Case: City of Khoy). Journal of Urban Economics and Management, Vol.5, No.20, pp.113-126.
25)  Goeldner, Charles, R. & Ritchie, J.R. Brent. & McIntosh, Robert, W. (2000) Tourism: Principles, Practices, Philosophies, Edition 8, John Wiley & Sons.
26)  Godfrey, Kerry. & Clarke, Jackie. (2000) The tourism development handbook: a practical approach to planning and marketing, Burns & Oates.
27)  Göksu, Ali. & Kaya, Seniy, E. (2014) Ranking of tourist destinations with multi-criteria decision making methods in Bosnia and Herzegovina, Economic Review: Journal of Economics and Business, Vol.12, No.2, pp.91-103.
28)  Gunn, Clare, A. (1994) Tourism Planning, Taylor & Francis.
29)  Hanrahan, James. (2008) Host communities’ participation in planning for sustainable tourism in Ireland: A local authority perspective, PhD Thesis, Institute of Technology, Sligo.
30)  Hu, Wei. & Wall, Geoffrey. (2005) Environmental Management, Environmental Image and the Competitive Tourist Attraction, Journal of Sustainable Tourism, Vol.13, No.6, pp.617-635.
31)  Inskeep, Edward. (1991) Tourism planning: an integrated and sustainable development approach, Van Nostrand Reinhold.
32)  Kozak, Metin. (2002) Comparative analysis of tourist motivations by nationality and destinations, Tourism management, Vol.23, No.3, pp. 221-232.
33)  Lasten, Earney, F. (2010) A Blueprint for Planning And Designing Staged-authentic Heritage Attractions In Small Island Nations, Doctoral Dissertation, College of Education, University of Central Florida.
34)  Leiper, Neil. (1979) The framework of tourism: Towards a definition of tourism, tourist, and the tourist industry. Annals of tourism research, Vol.6, No.4, pp.390-407.
35)  Leiper, Neil. (1990) Tourist attraction systems, Annals of Tourism Research, Vol.17, No.3, pp.367-84.
36)  Maniya, Kalpesh, D. & Bhatt, Mudra, G. (2010) A selection of material using a novel type decision-making method: Preference selection index method, Materials & Design, Vol.31, No.4, pp.1785-1789.
37)  Metelka, Charles, J. (1990) The dictionary of hospitality, travel, and tourism, Delmar Pub.
38)  Pasquinelli, Cecilia. & Bellini, Nicola. (2017) Global context, policies and practices in urban tourism: an introduction. In Tourism in the City, Springer, pp.1-25.
39)  Pearce, Douglas, G. (2001) An integrative framework for urban tourism research. Annals of Tourism Research, Vol.28, No.4, pp.926-946.
40)  Seifolddini, Faranak. & Shabani Fard, Mohammad. & Hosseini, Ali. (2009) Distribution and determining of tourist attractions and modeling of tourist cities for the city of Isfahan-Iran, American Journal of Economics and Business Administration, Vol.1, No.2, pp.160-166.
41)  Shaw, Gareth. & Williams, Allan, M. (1994) Critical issues in tourism: a geographical perspective, Blackwell Publishers.
42)  Singh, Tej. & Patnaik, Amar. & Gangil, Brijesh. & Chauhan, Ranchan. (2015) Optimization of tribo-performance of brake friction materials: effect of nano filler, Wear,  Vol.324–325, pp.10-16.
43)  UNESCO. (2017) Historic City of Yazd: Nomination Text, UNESCO.
44)  Vahdani, Behnam. & Zandieh, Mostafa. & Tavakkoli-Moghaddam, Reza. (2011) Two novel FMCDM methods for alternative-fuel buses selection, Applied Mathematical Modelling, Vol.35, No.3, pp.1396-1412.
45)  Walsh-Heron, John. & Stevens, Terry. (1990) The management of visitor attractions and events, Prentice Hall.
46)  World Tourism Organization. (2011) Tourism towards 2030: Global Overview, UNWTO.
47)  World Tourism Organization. (2012) Global Report on City Tourism – Cities 2012 Project, Vol 6 UNWTO.
48)  Zikmund, William. G. & Zikmund, W. G. & Babin, B. J. & Carr, J. C. & Griffin, M. (2003) Sample designs and sampling procedures CA: Thompson learning, Business research methods. (Ed.), 7, pp.368-400.