ارزیابی محورهای مطلوب پیاده مداری به‌منظور ارتقای گردشگری شهری مطالعه موردی: بافت مرکزی و تاریخی شهر سقز

نوع مقاله : مقاله مستخرج از پایان نامه

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران

2 استاد شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران

3 دانشیار شهرسازی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

چکیده

سرعت رشد در جهان مدرن امروز در کنار تغییر الگوی ساختار مراکز شهری؛ باعث بروز نابسامانی‌هایی در سازمان ادراکی و فضایی شهرها به‌خصوص در هسته تاریخی آن‌ها شده است. در این راستا خلق فرصت‌های قدم زدن آن‌هم با ایجاد مسیرهای پیاده، رویکرد تازه‌ای است که شهرها در مواجهه با این تغییرات در پیش‌گرفته‌اند. بافت مرکزی و تاریخی شهر سقز نیز در طول سالیان طولانی دستخوش تغییراتی گردیده و میزان جذابیت‌های خود را به حد مطلوب نرسانیده و به مجموعه‌ای از فضاهای با جذب جمعیت پایین بدل گشته است. در چنین شرایطی پاسخ به شکاف میان وضع موجود و آنچه مطلوب می‌نماید ما را به تقویت این بافت از طریق ایجاد محورهای پیاده جهت ارتقای گردشگری شهری رهنمون می‌سازد. در این پژوهش، سعی بر آن است که در محدوده مرکزی و تاریخی شهر سقز، قابلیت ایجاد شبکه پیاده بر مبنای ارتقای گردشگری شهری موردسنجش قرارگرفته و با پیاده مدار سازی محور منتخب جهت بازگرداندن ارتباطات فضایی، حیات اجتماعی و انسانی‌تر نمودن فضاها تلاش گردد. پژوهش حاضر ازلحاظ هدف کاربردی بوده و مبتنی بر روش‌های کمی است. جهت انتخاب محورهای دارای پتانسیل با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی معکوس (IHWP)، میزان مداخله پذیری بافت مرکزی سقز جهت پیشنهاد زمینه‌های لازم پیاده راه موردسنجش قرارگرفته و پهنه‌های ناکارآمد مداخله پذیر تعیین گردید. درنهایت با استفاده از کمی سازی سنجش و استفاده از مدل ماتریس ارزیابی کمی گزینه‌ها (QAM)، اولویت‌بندی محورهای دارای پتانسیل انجام شد. درنتیجه محور امام پس از انجام محاسبات کمی و تحلیل‌های کیفی بالاترین امتیاز (842/2) را جهت ایجاد پیاده راه در هسته مرکزی شهر سقز کسب کرد و با وضعیت نسبتاً مطلوب می‌تواند در آینده موردتوجه مدیریت شهری قرار داشته باشد. محورهای جمهوری (776/2)، ساحلی (678/2)، بهشتی (591/2) و ولی خان (046/2) در رده‌های بعدی قرار گرفتند.

کلیدواژه‌ها


1)      افخمی، فاطمه (1392) بازآفرینی شهری با رویکرد گردشگری شهری؛ نمونه موردی محدوده ورودی بازار بزرگ تبریز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد طراحی شهری، به راهنمایی محمد سعید ایزدی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
2)      انوری آریا، مینا و نساج، مینا (1386) بررسی و تبیین نقش صنعت گردشگری در توسعه فضاهای شهری، همایش منطقه‌ای جغرافیا، گردشگری و توسعه پایدار.
3)      ایزدی، محمد سعید و صحی زاده، مهشید (1383) حفاظت و توسعه: دو رویکرد مکمل یا مغایر، آبادی، شماره 45، صص. 21-12.
4)      پاپلی یزدی (1385) محمدحسین و سقایی، مهدی، گردشگری (ماهیت و مفاهیم)، تهران: نشر سمت.
5)      پاکزاد، جهانشاه (1393) راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران، چاپ هفتم، تهران: انتشارات شهیدی.
6)      پوراحمد، احمد؛ زیاری، کرامت الله؛ حاتمی‌نژاد، حسین؛ پارسا پشاه‌آبادی، شهرام (1396) تبیین مفهوم و ویژگی‌های شهر هوشمند، مجله معماری و شهرسازی نظر، سال 15، شماره 58، صص. 22-1.
7)      تابان، محسن و پشوتنی زاده، آزاده (1389) محورهای شاخص شهری و دالان‌های بوم شناسانه رودها (ارتقای هویت مکانی با تأکید بر مسیرهای پیاده گردشگری)، نشریه هویت شهر، سال 4، شماره 6، صص. 62-51.
8)      تیبالدز، فرانسیس (1387) شهرهای انسان‌محور بهبود محیط عمومی در شهرهای بزرگ و کوچک، ترجمه حسن علی لقایی و فیروزه جدلی، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
9)      تیموری، راضیه؛ کرمی، فریبا؛ تیموری، زینب؛ صفدری، امین (1393) عوامل مؤثر بر گردشگری مکان‌های تاریخی شهری نمونه موردی: بازار تاریخی کلان‌شهر تبریز، نشریه گردشگری شهری، دوره 1، شماره 1، صص. 78-63.
10)   حاتمی‌نژاد، حسین و شریفی، امیر (1394) بررسی نقش گسترش گردشگری شهری بر توسعه پایدار شهری (نمونه موردی: شهر سنندج)، نشریه گردشگری شهری، دوره 2، شماره 1، صص. 74-61.
11)   حبیبی، کیومرث و صفدر نژاد، مجتبی (1394) برنامه‌ریزی راهبردی گردشگری شهری و اوقات فراغت پایدار، چاپ اول، تهران: نشر انتخاب.
12)   حناچی، پیروز؛ کامل‌نیا، حامد؛ خادم‌زاده، محمدحسن؛ شایان، حمیدرضا؛ مهدی نژاد، جواد (1386) بررسی تطبیقی تجارب مرمت شهری در ایران و جهان با نگاهی ویژه به بافت تاریخی شهر یزد، چاپ اول، تهران: انتشارات سبحان نور.
13)   حیدریان قراملکی، ژیلا (1394) طراحی مسیر گردشگری با اولویت پیاده در بافت تاریخی شهر تبریز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد گرایش طراحی شهری، به راهنمایی سینا رزاقی اصل، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
14)   خاکپور، براتعلی و کمانداری، محسن (1395) مکان‌یابی پهنه‌های مناسب به‌منظور ایجاد مسیر پیاده گردشگری در بافت تاریخی شهر کرمان با استفاده از GIS، نشریه مطالعات نواحی شهری، سال 3، شماره 1، پیاپی 6، صص. 83-63.
15)   زیاری، کرامت الله و جانبابانژاد، محمدحسین (1388) دیدگاه‌ها و نظریات شهر سالم، نشریه اندیشه و پژوهش، سال 9، شماره 95، صص. 23-14.
16)   سرشماری عمومی نفوس و مسکن (1395) مرکز آمار ایران، www.amar.org.ir.
17)   سلیمان مهرنجانی، محمد؛ تولایی، سیمین؛ رفیعیان، مجتبی؛ زنگانه، احمد؛ خزاعی‌نژاد، فروغ (1395) زیست پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص‌ها، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره 4، شماره 1، صص. 50-27.
18)   عظیمی، شراره (1390) بررسی نقش گردشگری شهری در باز زنده سازی فضاهای شهری کهن؛ نمونه موردی: محدوده مرکزی تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، به راهنمایی پروین پرتوی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر.
19)   علیزاده، هوشمند و حبیبی، کیومرث (1394) طرح امکان‌سنجی، برنامه‌ریزی و طراحی مسیر پیاده مدار در هسته مرکزی و تاریخی شهر سنندج، دفتر فنی استانداری استان کردستان.
20)   قریب، فریدون (1383) امکان‌سنجی ایجاد مسیرهای پیاده و دوچرخه در محدوده تهران قدیم، مجله هنرهای زیبا، شماره 19، صص. 28-17.
21)   کاشانی جو، خشایار (1393) پیاده راه‌ها؛ از مبانی طراحی تا ویژگی‌های کارکردی، چاپ دوم، تهران: انتشارات آذرخش.
22)   گل، یان (1392) شهر انسانی، مترجمان: علی غفاری و لیلا غفاری، چاپ اول، تهران: انتشارات علم معمار.
23)   معینی، سید مهدی (1394) شهرهای پیاده مدار، چاپ چهارم، تهران: انتشارات آذرخش.
24)   موحد، علی (1386) گردشگری شهری، اهواز: انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز.
25)   مهندسین مشاور نقش پیراوش (1385) طرح تفصیلی شهر سقز، سازمان مسکن و شهرسازی استان کردستان.
26)   مهندسین مشاور نقش پیراوش (1390) طرح تفصیلی شهر سقز، سازمان مسکن و شهرسازی استان کردستان.
27) Ariani V. (2018) Integrated city as a model for a new wave urban tourism, IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, Vol.126, pp.1-8.
28) Ashworth, Gregory. & Page, J. (2011) Stephen, Urban tourism research: Recent progress and current paradoxes, Tourism Management, Vol.32, pp.1–15.
29) Brambilla, R. & Longo, G. (2003) Pedestrian zones: a design guide, Edit by Watson et al,Time-Saver Standards for Urban Design, The McGraw-Hill Companies, USA.
30) Cowan, Robert. (2008) the dictionary of urbanism, Streetwise press.
31) Elena BLAGA, O. (2013) Pedestrian Zones as Important Urban Strategies in Redeveloping the Community – Case Study: ALBA IULIA BOROUGH PARK, Transylvanian Review of Administrative Sciences, No.38, pp.5-22.
32) Gilderbloom, I. & John, Riggs. & William, W. & Meares, L, Wesley. (2014) Does walkability matter? An examination of walkability’s impact on housing values, Cities, Vol.42, pp. 13-24.
33) Gonzalez-Urango, Hannia. & Le Pira, Michela. & Inturri, Giuseppe. & Ignaccolo, Matteo. & García-Melón, Mónica. (2020) Designing walkable streets in congested touristic cities: the case of Cartagena de Indias, Colombia, Transportation Research Procedia, Vol.45, pp.309–316.
34) Harvey, D. (1998) The condition of post modernity, Rutledge.
35) Hussein, Najmaldin. (2018) The Pedestrianisation and Its Relation with Enhancing Walkability in Urban Spaces, Contemporary Urban Affairs, Vol.2, No.1, pp.102– 112.
36) Irvin, J. (2016) Creating Walking Cities (A Blueprint for Change by Living Streets), A Guide for City Leaders and People Working to Improve Places for Walking.
37) Low, Christopher. (1996) Urban Tourism Attraction Visitors to Large Cities. London: Mansell Publishing Limited.
38) Melia, Steve & Shergold, lan. (2017) Pedestrianisation and politics: a case study, Proceedings of the Institution of Civil Engineers, Vol.17, No.1, pp.1–12.
39) Memarzadeh, M & Memarzadeh, H. (2019) Evaluating Urban Maps Efficiency in Historical Pedestrian routes; Case Study: Isfahan Historical Bazaar. Socio-Spatial studies, Vol.3, No.7, pp.1–12.
40) Nakamura, K. (2010) The effect of area-wide Pedestrianisation linking town centre attractions. Doctoral thesis, UCL (University College London).
41) O’Campo, P. (2003) Invited commentary: advancing theory and methods for multilevel models of residential neighborhoods and health, American Journal of Epidemiology, Vol.157, No.1, pp.157:9-13.
42) Ozdemir, Dilek. & Selcuk, Irem. (2017) From pedestrianisation to commercial gentrification: The case of Kadikoy in Istanbul, Cities, Vol.65, pp.10–23.
43)  Ramati, Raquel. (1981) How to save your own street. Carden city, Dolfin Book, NewYork.