راهبردهای رقابت‌پذیری توسعه گردشگری مذهبی مطالعه موردی: شهرستان رضوان‌شهر

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسنده

استادیار شهرسازی، دانشگاه فنی و حرفه‌ای ملاصدرا، رامسر، ایران

چکیده

گردشگری مذهبی گونه‌ای از گردشگری است که به دلیل شرایط ویژه و ریشه داشتن در فرهنگ دینی نقش مهمی در پایداری فرهنگی و اقتصادی سکونتگاه‌های دارای اماکن مذهبی دارد و همچنین ظرفیت‌های زیادی برای توسعه خدمات گردشگری در مناطق فراهم می‌نماید که برای استفاده از آن نیاز است که شرایط موجود بررسی و برنامه‌ریزی راهبردی با تکیه‌بر نقاط قوت و امکانات مناطق مذکور تدوین شود. مسئله پژوهش حاضر تدوین راهبردهای رقابت‌پذیر و توسعه گردشگری مذهبی در شهرستان رضوانشهر می‌باشد. جهت انجام این پژوهش از روش توصیفی - تحلیلی استفاده شد و برای گردآوری داده‌ها ابتدا از مصاحبه‌ها و مشاهدات و پرسشنامه‌ها بهره گرفته‌شده است و سپس داده‌های به‌دست‌آمده با روش کمی و نرم‌افزار متاسوات مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته‌اند. جامعه آماری تحقیق گروه خبرگان می‌باشند که 20 نفر از خبرگان از مدیران، مسئولان و خبرگان استان که در حوزه گردشگری فعالیت داشته‌اند و با محیط موردمطالعه آشنایی دارند به روش گلوله برفی انتخاب گردیدند. نتایج نشان داد که شهرستان‌های شفت، رشت، صومعه‌سرا، املش و لنگرود رقبای اصلی شهرستان رضوان‌شهر در زمینه گردشگری محسوب می‌شوند در بخش اولویت‌بندی راهبردهای توسعه گردشگری نیز مشخص گردید که راهبردهای عواملی نظیر ایجاد اردوگاه‌ها و دهکده توریستی با امکانات توریستی و تفریحی در حاشیه مکان مذهبی، ایجاد کمپین‌های اقامتی، توریستی در زمین‌های حاشیه رودخانه چافرود و شفارود نزدیک با اماکن مذهبی، ارائه تسهیلات بانکی با کارمزد کم به سرمایه‌گذاران علاقه‌مند جهت ایجاد فضاهای گردشگری در مناطق مذهبی ییلاقی (سلطان برزکوه آق مسجد رینه) و مناطق کوهپایه‌ای (شیخ ابوالمعالی)، اطلاع‌رسانی از طریق تهیه برنامه‌های مستند صداوسیما، نقشه و بروشور، مجلات تخصصی، نشریات و سایت‌های رسمی برای گردشگران علاقه‌مند به بازدید از بناهای مذهبی و تاریخی، مرمت و بازسازی اماکن قدیمی اسپیه مزگت و آق مسجد دارای بیشترین تأثیرگذاری بوده و بیشترین وزن را در بین سایر عوامل دارند.

کلیدواژه‌ها


1)     آقاجانی، معصومه و فراهانی­فرد، سعید (1394) گردشگری مذهبی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی ایران)، فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، سال 3، شماره 9، صص 66-43.
2)     امین زاده، بهناز (1389) مسجد و محرم، مجموعه مقالات اولین و دومین دوره همایش معماری مساجد در ایران.
3)     پیرعلی، علیرضا و سیادت، سعیده (1397) راهبردهای توسعه گردشگری مذهبی در کلان‌شهر شیراز، رهیافت فرهنگ دینی، سال 1، شماره 2، صص.130-115.
4)     بدری، سیدعلی؛ رضوانی، محمدرضا؛ ترابی، ذبیح‌الله؛ ملکان، احمد (1394) متاسوات، ابزاری استراتژیک برای برنامه‌ریزی گردشگری پایدار (مورد مطالعه: روستای میغان)، نشریه برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، دوره 4، شماره 13، صص.50-29.
5)     بهرامی، رحمت اله (1389) بررسی قابلیت‌ها و تنگناهای توسعه توریسم روستایی در استان کردستان، با استفاده از تکنیک swot، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام.
6)     تقوایی، مسعود؛ موسوی، سیدعلی؛ غلامی، یونس (1389) تحلیلی بر توسعه گردشگری مذهبی (مطالعه موردی: شهرستان نورآباد ممنسی)، فصلنامه فضای جغرافیایی، دوره 10، شماره 31، صص. 64-39.
7)     پورنگ، علی؛ غیور باغبانی، سید مرتضی؛ پورنگ، ناهید (1399) شناسایی عوامل مؤثر برجذب و ماندگاری گردشگر مذهبی در کلان‌شهر مشهد با رویکرد داده بنیاد، نشریه علمی مدیریت اسلامی، سال 28، شماره 2، صص. 191-151.
8)     حاتمی­نژاد، حسین؛ حبیبیان، بهار؛ امیرشکاری، مریم (1395) اولویت‌بندی راهبردهای توسعه گردشگری مذهبی شهر دزفول، گردشگری شهری، دوره 3، شماره 1، صص. 76-59.
9)     حاجی‌نژاد، علی؛ قدمی، مصطفی؛ صحرایی، احمد؛ فاطمی، جواد (1392) ارزیابی عوامل مؤثر بر گسترش گردشگری در ناحیه ساحلی شهرستان جویبار با استفاده از مدل راهبردی سوات، نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، دوره 5، شماره 2، صص. 128-109.
10)   حسام، مهدی؛ محمدی­یگانه، بهروز؛ چراغی، مهدی (1395) تحلیل اثرات گردشگری مذهبی در توسعه پایدار نواحی روستایی از دیدگاه جامعه میزبان (موردپژوهش: منطقه نمارستاق – شهرستان آمل)، فضای گردشگری، دوره 6، شماره 21، صص. 116-101.
11)   حیدری چیانه، رحیم (1387) مبانی برنامه‌ریزی صنعت گردشگری، تهران: انتشارات سمت.
12)   حیدری، رضا؛ طالب­پور، مهدی، نظری ترشیزی، احمد؛ شجیع، کیانوش؛ جابری، سجاد (1399) تدوین راهبردهای رقابت‌پذیری و توسعه گردشگری ورزشی در شهرها (مطالعه موردی: کلان‌شهر مشهد)، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 7، شماره 1، صص 159-143.
13)   ده‌ده‌جانی، جواد؛ خلیلی، حسین؛ میرزا ابوالقاسمی، محمدصادق (1398) راهبردهای توسعه گردشگری مذهبی مطالعه موردی: حرم حضرت بی‌بی حکیمه (س)، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 6، شماره 4، صص. 71-57.
14)   رحمانی، خلیل؛ پور طاهری، مهدی؛ رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا (1392) برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری مذهبی در مناطق روستایی مطالعه موردی روستاهای دارای مکان‌های مذهبی اورامان تخت، نجار و هجیج، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 17، شماره 1، صص. 64-43.
15)   رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا و مهدوی، داوود (1385) راهکارهای توسعه گردشگری روستایی با استفاده از مدل SWOT: دهستان لواسان کوچک، مدرس علوم انسانی، دوره 10، شماره 2، صص: 30-1.
16)   غلامی، یونس و خلجی، نسترن (1396) تدوین و اولویت‌بندی استراتژی‌های توسعه گردشگری با رویکرد پایداری (نمونه موردی: کاشان)، نشریه گردشگری شهری، دوره 4، شماره 2، صص. 30-17.
17)   معصومی مسعود (1391) سابقه برنامه‌ریزی توسعه گردشگری در ایران، چاپ دوم، اصفهان: انتشارات سمیرا.
18)   موسوی، میرنجف و سلطانی، ناصر (1393) تحلیلی بر نقش گردشگری مذهبی در توسعه شـهری (مطالعـه مـوردی: امـامزاده جعفر یزد)، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره 5، شماره 18، صص.94-7.
19)   نوری، محبوبه و سرایی، محمدحسین (1395) برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری مذهبی شهر شیراز، نشریه مطالعات نواحی شهری، سال 3، شماره 4، صص. 168-147.
20)  Kreiner, N. (2010) Researching Pilgrimage Continuity and Transformations, Annals of Tourism Research, Vol.37, No.2, pp.440-456.
21)  Ajit, Kiran, Shinde. (2004) Quest for Good Governance Contribution Find Potential of Religious Institutions Stakeholdersh. Organized by the Monash Governance Reserch Unit & Monash Institute for Study of Global Movement.
22)  Bloomberg. (2012) SWOT, PESTEL, Porter’s 5 Forces and Value Chain, pp.1-16.
23)  Cooper, Chris. & Fletcher, John. & Fyall, Alan. & Gilbert, David. & Wanhill, Stephen. (2006) Tourism: Principles and Practice, 2nd Ed. New York: Longm,
24)  Dann, Graham. (1996) The Language of Tourism: A Sociolinguistic Perspective, UK: CAB International, Ebrahimzadeh, Jesus.
25)  Gugushvili, Temur. & Salukvadze, Gvantsa. & Salukvadze, Joseph. (2017) Fragmented development: Tourism-driven economic changes in Kazbegi, Georgia, Annals of Agrarian Science, Vol.15, No.1, pp.49-54.
26)  ICOMOS. (2002) International cultural tourism charter, Rome: ICOMOS publishing.
27)  Irimias, A. & Michalko, G. (2013) Religious tourism in Hungary–an integrative framework. Hungarian Geographical Bulletin, Vol.62, No.2, pp.175-196.
28)  Jafari, J. (2000) Encyclopedia of tourism, London: Routledge.
29)  Jucan, Mihaela, Sabina. & Jucan, Cornel, Nicolae. (2013) Gender Trends in Tourism Destination, Lumen International Conference Logos Universality Mentality Education Novelty, (LUMEN 2013).
30)  Maneenetr, T. & Tran, T. H. (2014) SWOT Analysis of Religious Tourism in Nong Khai Province, Thailand Proposed Guidelines to Incorporate Temple Stay Program, Mediterranean Journal of Social Sciences, Vol.5, No.23, pp.696-713
31)  Shinde. K. (2018) Governance and Management of Religious Tourism in India, International Journal of Religious Tourism and Pilgrimage, Vol.6, No.1, pp.58–71.
32)  Syamala, G. & Kakoti, S. (2016) A Study on Religious Tourism – Potential and Possibilities with reference to Shirdi A place of Religious Tourism, international Interdisciplinary Research Journal, Vol.5, No.6, pp.115-123.
33)  UNWTO. (2017) Tourism Highlights.
34)  Zhang, M. & Huang, L. & Wang, JH. & Liu, J. & Jie, YG. & Lai, X. )2007) Religious Tourism and Culure Pilgrimage, A Chinese Perspective: CAB International.
35)  Zamani, Farahani, H. & Henderson, J. (2010) Islamic tourism and managing tourism development in Islamic societies: the cases of Iran and Saudi Arabia, International Journal of Tourism Research, Vol.12, No.1, pp.79-89.
36)  Meyer, G. (2004) New Research Network for Islamic Tourism. Islamic Tourism, Vol.11, No.1, pp.42
37)  Shinde, K. A. (2017) Planning for urbanization in religious tourism destinations: insights from Shirdi, India. Planning Practice & Research, Vol.32, No.2, pp.132-151.