تحلیل عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری بافت‌های باارزش تاریخی مطالعه موردی: منطقه 12 تهران

نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران

2 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران

چکیده

بافت‌های باارزش تاریخی از مهم‌ترین بخش‌های شهری محسوب می‌شوند که نقش کلیدی در هویت یک شهر دارند. به‌علاوه دارای کارکردهای بالقوه اقتصادی و اجتماعی نیز می‌باشند. امروزه، به دلیل رشد سریع شهرنشینی و تغییر کاربری شهرها، این بافت‌ها دچار افول شده‌اند. در این راستا رویکرد گردشگری به‌ویژه گردشگری تاریخی، یکی از رویکردهای مؤثر در جهت حفظ و احیاء بافت‌های باارزش تاریخی می‌باشد. بر همین اساس، هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل اصلی مؤثر بر توسعه گردشگری بافت‌های تاریخی و سپس تحلیل میزان تأثیر هر یک از عوامل بر توسعه گردشگری بافت باارزش تاریخی منطقه 12 تهران می‌باشد. روش تحقیق پژوهش توصیفی – تحلیلی است و برای شناسایی عوامل اصلی ادبیات پژوهش و مبانی نظری موردبررسی قرار گرفت. در نهایت معیارهای اصلی مطابق با نظرات صاحب‌نظران امر استخراج گردید. جامعه آماری پژوهش شامل کارشناسان و متخصصان گردشگری و برنامه‌ریزی شهری با توجه به زمینه تخصصی تحقیق است که با استفاده از نرم‌افزار Sample Power اقدام به برآورد حجم نمونه آماری گردید. سپس برای تحلیل میزان تأثیر هرکدام از عوامل شناسایی‌شده از نرم‌افزار Smart PLS بهره گرفته شد. در نهایت یافته‌های تحقیق نشان‌دهنده آن است که عوامل امنیت، مدیریت منابع مالی و انسانی و تسهیلات رفاهی به ترتیب بیشترین تأثیر را در زمینه توسعه گردشگری بافت باارزش تاریخی منطقه 12 دارا هستند. نکته حائز اهمیتی که در یافته‌ها به چشم می‌خورد جای‌گیری عامل امنیت در رتبه اول و مهم‌ترین عامل در زمینه موفقیت توسعه گردشگری منطقه است. همچنین عامل تصویر ذهنی در رتبه چهارم و بالاتر از عواملی همچون کیفیت جاذبه‌ها و دسترسی قرار دارد که خود دلالت بر اهمیت ادراکات و برداشت ذهنی از مقصد دارد.

کلیدواژه‌ها


1)      اسعدی، میرمحمد و اردکانی، سعید (1394) ارائه مدلی پویا جهت توسعه گردشگری تاریخی (مورد مطالعه: استان یزد)، دو فصلنامه کاوش‌های مدیریت بازرگانی، پاییز و زمستان 1394، سال 7، شماره 14، صص. 167-147.
2)      بیکی، پریسا و تردست، زهرا (1397) ارزیابی کیفیت اجزای مقصد گردشگری شهری از جنبه مدیریت مقصد (مطالعه موردی: آرامگاه فردوسی، شهر توس)، فصلنامه گردشگری شهری، بهار 1397، دوره 5، شماره 1، صص. 68-53.
3)      پژوهان، موسی و پورمقدم، زهرا (1397) برنامه‌ریزی راهبردی گردشگری شهری با رویکرد بازآفرینی فرهنگ مبنا در بافت‌های تاریخی مطالعه موردی: بافت قدیم شهر رشت، فصلنامه مطالعات شهری، تابستان 1397، دوره 7، شماره 27، صص. 66-53.
4)      پوراحمد، احمد و احمدی‌فرد، نرگس (1397) بررسی نقش گردشگری خلاق در بازآفرینی بافت تاریخی (مطالعه موردی: منطقه 12 شهر تهران)، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، بهار 1397، دوره 6، شماره 1، صص. 90-75.
5)      تیموری، راضیه؛ کرمی، فریبا؛ تیموری، زینب؛ صفدری، امین (1393) عوامل مؤثر بر گردشگری مکان‌های تاریخی شهری نمونه موردی: بازار تاریخی کلان‌شهر تبریز، فصلنامه گردشگری شهری، زمستان 1393، دوره 1، شماره 1، صص. 78-63.
6)      خضرنژاد، پخشان و حیدری چیانه، رحیم (1395) تحلیلی بر عوامل مؤثر بر شکل‌گیری تصویر مقصد در گردشگری شهری مطالعه موردی: شهر ارومیه، فصلنامه مطالعات شهری، زمستان 1395، دوره 6، شماره 21، صص. 16-5.
7)      خوشفر، غلامرضا؛ محمدی، راضیه؛ محمدی، آرزو؛ پرورش، عفت؛ سالاری، محبوبه (1392) بررسی نقش امنیت اجتماعی در توسعه گردشگری (موردمطالعه: تفرجگاه‌های استان خراسان جنوبی)، مهرماه 1391، همایش ملی خراسان جنوبی نظم و امنیت (خراسان جنوبی‌شناسی انتظامی، فرصت‌ها و چالش‌ها)، اردیبهشت 1392، دانشگاه بیرجند.
8)      خضرلوی اقدم، علی؛ حسین‌زاده دلیر، کریم؛ سلطانی، علیرضا (1397) ارزیابی عوامل مؤثر بر باززنده سازی بافت تاریخی با رویکرد توسعه گردشگری (نمونه موردی: شهر خوی)، فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، سال 9، شماره 1، صص. 521-507.
9)      دلشاد، علی (1396) تحلیل عوامل مؤثر بر توسعه و تکامل مقصدهای گردشگری، فصلنامه گردشگری و توسعه، سال 6، شماره 10، صص. 149-135.
10)   دیناری، احمد (1384) گردشگری شهری در ایران و جهان، چاپ اول، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
11)   رجبی، آزیتا (1398) شهر گردشگر "شهر گردشگر محور" چاپ اول، تهران: انتشارات مهکامه.
12)   دلبری، علی و رجبی، محمدهادی (1390) مدیریت مقصد توریسم، چاپ اول تهران: انتشارات مهکامه.
13)   شربتیان، محمدحسن (1390) تأملی بر گردشگری شهری در ایران و ارائه راهکارهایی در جهت توسعه پایدار این صنعت شهری،  اولین همایش بین‌المللی مدیریت گردشگری و توسعه پایدار، 7 مهرماه 1390، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت. ص 180.
14)   قربانی، حمید؛ احمدی، سجاد؛ معرفت نیا، سارا (1392) نقش مدیریت شهری در توسعه پایدار گردشگری شهر بوشهر، ماهنامه پیام سبز، آبان و آذر 1392، سال 13، شماره 112، صص 37-33.
15)   قنبری، سیروس؛ علی زاده، محمدرضا؛ اسلام فرد، فاطمه؛ فتوحی اردکانی، محمد (1394) ارزیابی عوامل مؤثر در توسعه گردشگری تاریخی-فرهنگی با استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری  مطالعه موردی: شهر تاریخی فرح‌آباد، فصلنامه فضای جغرافیایی، سال 15، شماره 49، صص 211-189.
16)   کردوانی، پرویز و مورد غفاری، ونوس (1390) توریسم و رویکرد نوسازی در طراحی بافت‌های تاریخی شهری مطالعه موردی: شهر اصفهان، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال 8، شماره 30، صص 31-19.
17)   کیانی سلمی، صدیقه و بیگلری‌نیا، معصومه (1396) شناسایی و اولویت‌بندی ابعاد امنیت و اثر آن بر توسعه گردشگری در مناطق شهری (موردمطالعه: شهر کاشان)، پژوهشنامه جغرافیایی انتظامی، سال 5، شماره 20، ص 65.
18)   گردانی، هلاکو؛ زیاری، کرامت الله؛ دهقانپور، حسین (1395) مشارکت در بهسازی و نوسازی محله درب شانزده (بافت قدیم شیراز) با تأکید بر رویکرد گردشگری، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال 6، شماره 4، صص 182-165.
19)   متقی، سمیرا؛ صادقی، محمد؛ دلالت، مراد (1395) نقش امنیت در توسعه گردشگری بین‌المللی (نمونه موردی: گردشگران خارجی شهر یزد)، فصلنامه گردشگری شهری، زمستان 1395، دوره 3، شماره 1، صص 91-77.
20)  مهجور، فیروز و خالدیان، ستار (1393) بافت تاریخی تهران، تبدیل تهدیدها به فرصت‌ها، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، بهار 1393، دوره 46، شماره 1، صص 124-103.
21)   ویلیامز، استیون. (1394) جغرافیای گردشگری ترجمه محمود ضیایی، چاپ هفتم، تهران: دانشگاه پیام نور.
22)   Brendan, C. (2016) Tourism Culture: Nexus, Characteristics, Context and Sustainability, journal of Tourism Management, Vol. 53, No.3, pp. 229–243.
23)   Elaine, Y. T. C. & Siti, A. J. (2014) Destination image as a mediator between perceived risks and revisit intention: A case of post-disaster Japan, journal of Tourism Management, Vol.40, No.40, pp. 382-393.
24)   Fernandez, Daniel Barrera. & Escampa Marco, Hernández Vázquez. & Antonia, Balbuena. (2016) Tourism management in the historic city. The impact of urban planning policies, International Journal of Scientific Management and Tourism, Vol.2, No.1, pp 379-391.
25)   Timothy, Dallen J. (2005) Shopping Tourism, Retailing and Lesiure.Library Congress Cataloging in Publication Data.
26)   Wetzels, Martin. &Odekerken-Schröder, Gaby. & Van Oppen, Claudia A. M. L. (2009) Using PLS Path Modeling for Assessing Hierarchical Construct Models: Guidelines and Empirical Illustration, MIS Quarterly, Vol.33 No.1, pp.177-195.
27)   Yolal, Medet. & Dogan, Gursoy. & Muzaffer, Uysal. & Hyelin (Lina), Kim. & Sıla, Karacaoğlu. (2016) Impacts of festivals and events on residents “well-being, Annals of Tourism Research, Vol.61, pp 1–18.
28)   Yu, Wenting. & Lui, Jiaming. & Zhang, Shuying. & Li, Tao. (2018) Sustainable Development and Tourist Satisfaction in Historical Districts: Influencing Factors and Mechanisms, Preprint, November 2018.