ساماندهی فضاهای گردشگری شهری با رویکرد حضور پذیری معلولین مطالعه موردی: شهر شیراز

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه میبد، میبد، ایران

2 کارشناسی ارشد شهرسازی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

چکیده

فضاهای گردشگری در شهرها بسیار محدودتر و کوچک‌تر از فضاهای شهری بوده و برنامه‌ریزی در این خصوص، نیازمند شناخت صحیح از آن‌ها می‌باشد. این فضاها موردتوجه گردشگران داخلی و خارجی از همه اقشار و همه سنین است که بر اساس تنوع، جذابیت و امکان انتخاب متفاوت، باید حداقل امکانات و خدمات را به‌صورت یکسان در اختیار همگان و به‌ویژه معلولان قرار دهد. شهر شیراز به دلیل برخورداری از انواع جاذبه‌های گردشگری، یکی از مقاصد اصلی جذب توریست بوده که درصدی از آمار گردشگران این شهر را معلولان و سالمندان تشکیل می‌دهند. بر این مبنا این پژوهش به‌منظور افزایش حضور پذیری معلولان گردشگر، فضاهای گردشگری شهر شیراز را موردبررسی قرار داده است. روش تحقیق توصیفی– تحلیلی و با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی انجام‌شده است. جهت تهیه پرسشنامه از تکنیک دلفی از نوع تصمیم‌گیری استفاده‌شده و 50 نفر از معلولان گردشگر و 20 نفر از مسئولان مرتبط با امر گردشگری در شهر شیراز، در تکمیل پرسشنامه‌ها مشارکت داشته و با آزمون تی تک نمونه‌ای و همبستگی پیرسون، متغیرهای تحقیق موردبررسی قرارگرفته‌اند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که در برخی از فضاهای گردشگری شهر شیراز، زیرساخت‌های لازم برای پذیرایی از گردشگران معلول وجود ندارد و عمده‌ترین علت عدم حضور گردشگران معلول در فضاهای گردشگری، ضعف در امکانات و خدمات‌رسانی بهینه است. بر اساس نظرات ذی‌نفعان و تشکیل ماتریس SOAR، مهم‌ترین فرصت‌ها، امکان استفاده بهینه از فضاهای باز و اراضی بایر این شهر و مهم‌ترین قوت‌ها، مهیا بودن ارتباطات ریلی و هوایی فعال با شهرهای مختلف کشور به جهت جذب گردشگران ناتوان است که راهبرد برتر بر اساس مدل QSPM، تعادل‌بخشی بین کلیه مناطق شهری به‌ویژه مناطق گردشگری شیراز جهت استفاده عموم و به‌ویژه معلولین است که راهکارهایی همچون توسعه فضاهای عمومی جمع کننده و انگیزشی، ایجاد امنیت بیشتر و احداث پارکینگ‌ها و امکانات مختص معلولان پیشنهاد می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


) ایرانشاهی، ایوب و قلعه‌نویی، محمود (1395) ارزیابی میزان مطابقت فضاهای شهری با شاخص‌های شهر دوستدار سالمند (نمونه موردی: خیابان چهارباغ عباسی اصفهان)، مجله هویت شهر، سال 11، شماره 30، صص. 82-69.
2) بحرینی،  سید حسین و طبیبیان،  منوچهر (1377) مدل ارزیابی کیفیت محیط زیست شهری، مجله محیط شناسی، دوره 24، شماره 21، صص. 56-41.
3) بمانیان، محمدرضا؛ دباغی خامنه، مرضیه؛ احمدی، فریال (1393) تدقیق انگاره‌های مؤثر بر طراحی مناسب پارک‌های شهری جهت استفاده نابینایان، دو فصلنامه پژوهش‌های منظر شهر، سال 1، شماره 2، صص. 38-29.
4) پاکزاد، جهانشاه (1376) طراحی شهری چیست؟، فصلنامه آبادی، سال 7، شماره 25، صص. 36-30.
5) خاوریان گرمسیری، امیررضا؛ استاورس، ژاکلین ام؛ علیان، مهدی (1392) برنامه ریزی راهبردی توسعه گردشگری شهری با استفاده از مدل استراتژیک  SOAR (نمونه موردی شهر تفت)، نشریه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، شماره 3، پیاپی 83، صص. 140-125.
6) داوری نژاد مقدم، مسعود و رهنما، میثم (1393) مناسب‌سازی فضاهای شهری با تأکید بر نیازهای افراد کم‌توان (مطالعه موردی: پیاده راه خیابان زند شیراز)، فصلنامه مدیریت شهری نوین، سال 2، شماره 5، صص. 66-47.
7) زیاری، کرامت الله؛ اشنویی، امیر؛ مولایی قلیچی، محمد (1393) سنجش رضایت گردشگران از کیفیت خدمات هتلداری با استفاده از شاخص CSM مطالعه موردی: کلان‌شهر شیراز، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 1، شماره 1، صص 15-1.
8) صادقی، علی‌رضا؛ دهقانی، محمدامین؛ دادگر، مسعود (1398) رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر میزان رضایتمندی گردشگری شهری با استفاده از مدل کانو مطالعه موردی: شهر شیراز، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 6، شماره 3، صص. 151-139.
9) ضرغام، حمید (1392) برنامه‌ریزی استراتژیک جهانگردی ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت و جهانگردی، دانشگاه تهران.
10) طیبی، امیر و ذکاوت، کامران (1387) تصویر ذهنی گردشگران داخلی از فضاهای شهری اصفهان با رویکرد نظریه زمینه‌ای، نشریه صفه، دوره 27، شماره 2، صص. 78-63.
11) عبدالله‌زاده فرد، علیرضا؛ سرورزاده، سید کوروش؛ اژدری، نرگس (1395) مناسب‌سازی پیاده راه‌ها و تجهیزات شهری برای جانبازان و معلولان، فصل‌نامه علمی پژوهشی طب جانباز، دوره 8، شماره 4، صص. 224-217.
12) عرفانی، گوران و دیزانی، احسان (1389) ساماندهی از واژه تا عمل، قرائت واژه ساماندهی در مداخلات شهری، مجله باغ نظر، سال 7، شماره 13، صص. 60-46.
13) فیروزی، محمدعلی و زاد ولی خواجه، شاهرخ (1395) مدل استراتژیک SOAR گامی به‌سوی برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری شهری (نمونه موردی: کلان‌شهر تبریز)، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال 7، شماره 25، صص. 40-29.
14) قبادیان، بهمن (1396) میزان سازگاری تأسیسات اقامتگاهی گردشگری ایران با نیازهای معلولین حرکتی (مطالعه موردی: هتل‌های استان زنجان)، دوماهنامه مطالعات کاربردی در علوم مدیریت و توسعه، سال 2، شماره 5 (پیاپی 7)، صص. 92-78.
15) مهندسین مشاور برنامه‌ریز، شهر ساز و معمار شهر و خانه (1386) بازنگری طرح تفصیلی شهر شیراز، معاونت شهرسازی و معماری، شهرداری شیراز.
16) مؤیدفر، سعیده (1397)، ارزیابی فضاهای گردشگری شهر یزد با تأکید بر بحران‌های گردشگری، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 5، شماره 4، صص. 72-51.
17) ندوشن، محمدرضا (1385) روان‌سازی حرکت معلولین در فضاهای شهری، همایش ملی مناسب‌سازی محیط شهری، تهران.
18) نهیبی، سارا؛ صدقی، نیلوفر؛ اسلاملو، محمد صابر (1393) مناسب‌سازی پیاده‌روها برای معلولین جسمی- حرکتی با رویکرد ایمنی. نمونه موردی: خیابان شهرداری واقع در محله تجریش تهران، اولین کنفرانس ملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه پایدار، تهران، صص. 75-60.
19) یاوری، محمدکاظم؛ یزدانی، سعید؛ شیخ‌الاسلامی، علیرضا (1397) بررسی اهمیت برنامه‌های ارتقا کیفیت فضای شهری با تأکید بر توسعه گردشگری (مطالعه موردی: شهر اراک)، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، سال 10، شماره 35، صص. 57-43.
20) Calvo-Mora, Arturo. & Navaro-Garcia, Antonio. & Perianez- Cristobal, Rafael. (2015) Tourism for All and Performance: An Analysis of Accessibility Management in Hotels. Springer International Publishing Switzerland.
21) Darcy, Simon. (2006) Setting a Research Agenda for Accessible Tourism. Gold Coast, Queensland, Cooperative Research Centre for Sustainable Tourism.
22) Darcy, Simon. (2010) Accessible Tourism: A Question of Trust, Strategic Knowledge Management and a Commitment to Sustainability. 12th International Conference on Mobility and Transport for Elderly and Disabled Persons, 2-4 June, Hong Kong, pp.56-82.
23) Darcy, Simon. & Pegg, Shane. (2011) Towards Strategic Intent: Perceptions of Disability Service Provision Amongst Hotel Accommodation Sector Managers. International Journal of Hospitality Management, Vol.30, No.2, pp. 468-476.
24) DFID. (2000) Disability, Poverty and Development. London.
25) Dominguez Vila, Trinidad. & Darcy, Simon. & Alén González, Elisa. (2015). Competing for the Disability Tourism Market- A Comparative Exploration of the Factors of Accessible Tourism Competitiveness in Spain and Australia. Tourism Management, Vol.47, pp. 261-272.
26) Gassiot, Ariadna. & Prats, Lluís. & Coromina, Lluís. (2015) Analysing Accessible Tourism in Religious Destinations: The Case of Lourdes, France. International Journal of Religious Tourism and Pilgrimage, Vol.3, No.6, pp.48-56.
27) Gehl, Jan. (1987) life Between Building: Using Public Space, New York: Van nor strand Reinhold.
28) Hall, Colin Michael. & Page, Stephen J. (1995) The Geography of Tourism and Recreation, London: Routledge.
29) HassKlau, Carmen. (1990) The Pedestrian and City Traffic, London: Belhaven Press.
30) Inter – American Development Bank. (2001) Social Development, Newsletter.
31) Shaw, Gareth. & Coles, Tim. (2004) Disability, Holiday Making and Tourism Industry in the UK: A Preliminary Survey. Tourism Management, Vol.25, No.3, pp.397-403.
32) Stanbury, Jun. & Hugo J. Su. (2000) Formulation of policy for transportation of Special Needs Passengers. Mexico City, Proceedings: CODATUIX.
33) UNWTO. (2013) Recommendations on Accessible Tourism. Published by the World Tourism Organization (UNWTO) Updated for the 5th T.20 Ministers' Meeting in November 2013. http://www.unwto.org.
34) Weaver, David. & Oppermann, Martin. (2012) Tourism Management, Ltd. 3rd ed, Australia, John Wiley & Sons.