ارزیابی مؤلفه‌های مؤثر بر توسعه گردشگری پزشکی در شهر تبریز

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران

2 دانشیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران

3 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران

چکیده

گردشگری پزشکی به‌عنوان شاخه‌ای گردشگری سلامت است که می‌تواند نقش بسزایی در جهت توسعه گردشگری ایفا کند. این نوع از گردشگری به خاطر افزایش گردشگران در این حوزه، و درآمد بالای آن در مرکز توجه بسیاری از کشورها قرارگرفته است ایران با داشتن نیروی انسانی متخصص در امر پزشکی و امکانات پیشرفته پزشکی و با توجه به ظرفیت‌های بالا در جذب گردشگران پزشکی به‌عنوان مقصد مهمی برای گردشگری پزشکی در جهان و بخصوص در جهان اسلام به شمار می‌آید. با توجه به اهمیت گردشگری پزشکی و دارا بودن پتانسیل موجود در شهر تبریز (بیمارستان‌های دولتی و خصوصی و وجود کادر متخصص و توانمند و ارزانی خدمات پزشکی) و به دلیل موقعیت استراتژیک شهر تبریز به دلیل وجود کشورهای همسایه مثل آذربایجان، ارمنستان و گرجستان و همچنین به لحاظ نزدیکی فرهنگی به‌ویژه زبانی با کشور آذربایجان، شهر تبریز می‌تواند یکی از شهرهای مطرح در خصوص گردشگری پزشکی باشد بر این اساس هدف این پژوهش ارزیابی مؤلفه‌های مؤثر بر توسعه گردشگری پزشکی در شهر تبریز است. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی است. داده‌های پژوهش از طریق منابع کتب، اسناد، مقالات مرتبط و پرسشنامه جمع‌آوری و داده‌های پرسشنامه در نرم‌افزار SPSS با استفاده از ضریب همبستگی اسپیرمن و آزمون رگرسیون مورد تجزیه‌وتحلیل واقع‌شده است. نتایج تحقیق با استفاده از ضریب همبستگی اسپیرمن نشان می‌دهد؛ بین قیمت و توسعه گردشگری پزشکی (98/-) رابطه منفی و بین کیفیت خدمات درمانی و توسعه گردشگری پزشکی (86/)، بین فرهنگ و گردشگری پزشکی (72/)، بین امکانات و تجهیزات پزشکی با گردشگری پزشکی (89/) و درنهایت بین فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات با توسعه گردشگری پزشکی (83/) رابطه مثبت وجود دارد. بنابراین لازم است در جهت توسعه این صنعت به شفاف نمودن قیمت خدمات درمانی، بالا بردن کیفیت خدمات درمانی، افزایش و ارتقا فرهنگ گردشگر پذیری، به‌کارگیری امکانات، تسهیلات و تجهیزات درمانی و گردشگری دارای تکنولوژی بالا و استانداردهای جهانی و به‌کارگیری فن‌آوری اطلاعات در حوزه‌های پزشکی و گردشگری پرداخته شود تا بتوان از منافع سرشار این صنعت در جهت اشتغال‌زایی و ارزآوری بهره‌مند شد.
 

کلیدواژه‌ها


1)     ابراهیم‌زاده، عیسی؛ سخاور، ناهید؛ تقی زاده، زهرا (1392) بررسی تطبیقی ظرفیت‌های گردشگری سلامت در ایران و هند (با بهره‌گیری از مدل SWOT و فرایند سلسله مراتبی AHP)، نشریه مطالعات شبه‌قاره، دوره 5، شماره 15. صص. 78-51.
2)    اشجع، رضا؛ تبریزی، نازنین؛ میرزایی، روزبه (1398) ارزیابی رضایتمندی گردشگران سلامت بر اساس مدل ACSI (موردمطالعه: منطقه گردشگری سردابه)، فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، دوره 11، شماره 4، صص. 58-39.
3)     امیری، جواد؛ مینایی، مسعود؛ مینایی، فواد (1395) بررسی توانمندی خدمات درمانی و بهداشتی شهر مشهد با رویکرد گردشگری سلامت، نشریه میراث و گردشگری، دوره 1، شماره 4، صص. 137-121.
4)     تیموری، راضیه (1394) بررسی و ارائه استراتژی‌های گردشگری سلامت مطالعه موردی: گردشگری پزشکی خارجی کلان‌شهر تبریز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی محسن احدنژاد روشتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان.
5)     حاجی نژاد، علی؛ عنابستانی، علی‌اکبر؛ صفریان، محمد (1395) تدوین برنامه استراتژیک پزشکی با تأکید بر گردشگری مذهبی در شهر مشهد، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 31، شماره 2، صص. 114-101.
6)     حقیقی‌کفاش، مهدی؛ ضیایی، محمود؛ جعفری، قاسم (1388) اولویت‌بندی عوامل مربوط به توسعه گردشگری درمانی ایران، فصلنامه مطالعات جهانگردی، شماره 11 و 12، صص.104-87.
7)     سرایی، محمدحسین و افشاری­پور، میثم (1397) ارزیابی ساختار گردشگری پزشکی بر اساس مدل الماس پورتر در کلان‌شهر مشهد، نشریه گردشگری شهری، دوره 5، شماره 3، صص. 130-117.
8)     رحمانی، پگاه (1393) بررسی اثرات اقتصادی – اجتماعی توسعه گردشگری پزشکی (مطالعه موردی: شهر اهواز)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی سیروس شفقی، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
9)     رحیم‌نیا، فریبرز؛ پورسلیمی، مجتبی؛ کریمی مزیدی، احمدرضا (1393) تأثیر صادرات نامرئی کالا و خدمات گردشگری بر اشاعه فرهنگ (نقش تعدیل‌گری تصویر ذهنی مقصد گردشگری)، مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال 3، شماره 11، صص 117-96.
10)   رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا و مهدوی، داوود (1385)، راهکارهای توسعه گردشگری روستایی با استفاده از مدل SWOT، فصلنامه مدرس علوم انسانی-برنامه ریزی و آمایش فضا، دوره 10، شماره 2، صص. 30-1.
11)   رمضانی، یوسف؛ عارف، معصومه؛ شاه تقی، مهدیه (1399) حفظ مشتری در صنعت گردشگری پزشکی: تبیین روابط بین کیفیت، رضایت، اعتماد و قیمت منطقی، فصلنامه تصویر سلامت، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دوره 11، شماره 1، صص. 39-31.
12)   رنجبریان، بهرام؛ غفاری، محمد؛ امامی، علیرضا (1392) شناسایی و تجزیه‌وتحلیل انگیزه‌های گردشگران خارجی جهت سفر به شهر اصفهان، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال 5، شماره 17، صص.36-21.
13)   صحرائی، محمد (1394) بررسی وضعیت کیفیت خدمات ارائه‌شده به گردشگران پزشکی با استفاده از مدل سروکوال (موردمطالعه: کلینیک‌های کاشت موی طبیعی در شهر اصفهان)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی حسن الوداری، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.
14)   عربشاهی، احمد؛ آریان فر، مرتضی (1392) گردشگری سلامت و قابلیت‌های گردشگری پزشکی- درمانی در ایران، جغرافیای فضای گردشگری، دوره 3، شماره 9. صص.152-133.
15)   عنابستانی، علی‌اکبر و عنابستانی، زهرا (1394) عوامل مؤثر بر انتخاب شهر مشهد به‌عنوان هدف گردشگری پزشکی، فصلنامه گردشگری شهری، دوره2 ، شماره 3، صص. 289-275.
16)   فردوسی، مسعود؛ جباری، علیرضا؛ کیوان‌آرا، محمود؛ آقارحیمی، زهرا (1390) مرور سیستماتیک بررسی‌های انجام‌شده در زمینه صنعت گردشگری پزشکی، مدیریت اطلاعات سلامت، دوره 8، شماره 8، صص. 1178-1169.
17)   قربانی، علی (1393) وضعیت گردشگری پزشکی در استان آذربایجان شرقی؛ فرصت‌ها و چالش‌ها، نخستین سمینار علمی تخصصی جاذبه‌ها و دافعه‌های گردشگری آذربایجان شرقی، تبریز، خانه مطبوعات آذربایجان شرقی، شرکت ساربانان گردشگری تبریز، تبریز. صص. 125-116.
18)   معبودی، محمدتقی و حکیمی، هادی (1394) عوامل تعیین‌کننده گردشگری پزشکی، نمونه موردی ایران، فصلنامه برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، دوره 4، شماره 15، صص. 106-80.
19)   منتظری، مرجان و براتی، ناصر (1393) برنامه‌ریز راهبردی توسعه گردشگری، رهیافتی کارآمد جهت تحقق گردشگری پایدار (مطالعه موردی: شهر یزد)، هفت شهر، شماره 47-48،. صص. 57-40.
20)   میرفخرالدینی، سید حیدر؛ میرفخرالدینی، فائزه السادات؛ صدر بافقی، سید مهدی (1391) بررسی میزان رضایتمندی گردشگران درمانی شهر یزد و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر آن با روش Topsis، مجله دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، دوره 20، شماره 5، صص. 678-668.
21)   ناصرپور، مهرداد؛ موسوی، نجم الدین؛ سپهوند، رضا (1397) بررسی تأثیر عوامل غیر درمانی بر توسعه گردشگری سلامت، فصلنامه گردشگری و توسعه، سال 7، شماره 3، صص 212-195.
22)  Crooks, VA. & Turner, L. & Snyder, J. & Johnston, R. & Kingsbury, P. (2011) Promoting medical tourism to India: Messages, images, and the marketing of international patient travel, Soc Sci Med; Vol.72, No.5, pp.726-32.
23)  Heng Leng, C. (2010). Medical tourism and the state in Malaysia and Singapore, Global Social Policy, Vol.3, pp,333-345.
24)  Lee, C.A. (2012) Health Create Crossroads: Medical Tourism and the Dismantling of Costa Rican Exceptionalism (Doctoral dissertation), Retrieved from Parquets Dissertations and Theses database.
25)  Miyagi K, Auberson D, Patel AJ, Malata CM. The unwritten price of cosmetic tourism: an observational study and cost analysis, J Plast Reconstr Aesthet Surg, Vol.65, No.1, pp.30-44.
26)  Smith, R. & Martinez Alvarez, M. & Chanda, R. (2011) Medical tourism: A review of the literature and analysis of a role for bilateral trade, Health Policy journal, Vol.103, No.2-3, pp 276- 282.
27)  Wilson, A. (2011) Foreign Bodies and National Scales: Medical Tourism in Thailand. Body & Society, Vol.17, No.2-3, pp121-137.