نقش ارزش‌های فرهنگی در اضطراب مسیریابی گردشگران مطالعه موردی: منطقه 8 شهرداری مشهد

نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

2 استادیار شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

3 دانشیار شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

چکیده

اضطراب مسیریابی تأثیرات منفی متعددی بر رفتار مسیریابی گردشگران دارد و تصویر ذهنی نامناسبی از شهر در ذهن گردشگران ایجاد می‌کند. یک اصل اساسی در کاهش اضطراب مسیریابی گردشگران در شهرهای گردشگر پذیر، طراحی کاربر محور و در نظر گرفتن ویژگی‌های فرهنگی گردشگران است. زیرا گردشگری شهری از جابجایی انسان‌ها بافرهنگ‌های مختلف به وجودمی آید و هر یک از گردشگران با توجه به ویژگی‌های فرهنگی خود بر وجوه خاصی از مسیریابی تأکید می‌ورزد. بنابراین هدف اصلی پژوهش تبیین تأثیر ارزش‌های فرهنگی بر اضطراب مسیریابی گردشگران خرده‌فرهنگ‌های آذری و مازنی در منطقه 8 مشهد برای تسهیل مسیریابی این گردشگران می‌باشد. این پژوهش از حیث هدف، کاربردی و ازنظر شیوه گردآوری داده‌ها پیمایشی بوده است. جامعه آماری، گردشگران داخلی مشهد در سال 98 است (30 میلیون نفر) که دو گروه گردشگر موردبررسی (تعداد 97 نفر) در منطقه 8 به‌صورت هدفمند نمونه‌گیری شدند. نتایج تحقیق نشان می­دهد که ارزش‌های فرهنگی «فردگرایی/جمع‌گرایی، مرد طبعی/زن طبعی، اجتناب از عدم اطمینان، جهت‌گیری، سهل گیری/سخت‌گیری» با خرده‌فرهنگ گردشگران ارتباط برقرار کرده و تفاوت معناداری بین گردشگران آذری و مازنی ایجاد نمودند. طبق مقایسه مؤلفه‌های اضطراب مسیریابی، مؤلفه‌های «گُم‌شدن، عدم آشنایی با محیط، پیچیدگی محیط، زمان محدود برای مسیریابی، محیط‌های ناامن، حافظه فضایی، میزان ماجراجویی، استراتژی پیمایشی» تفاوت معناداری بین گردشگران آذری و مازنی داشتند که بر اساس ارزش‌های فرهنگی هر یک از دو گروه گردشگر موردبررسی قابل تبیین هستند. نتایج، حاکی از ارتباط معنادار میان عوامل اضطراب مسیریابی گردشگران و ارزش‌های فرهنگی آنان است. زیرا میزان اضطراب و موقعیت‌های اضطراب‌آور در مسیریابی گردشگران آذری و مازنی و حتی نوع راهکارهای مورداستفاده توسط آن‌ها پس از احساس اضطراب کاملاً متفاوت بوده و برگرفته از ارزش‌های فرهنگی آن‌ها است. بنابراین طراحی فرم‌ها، انتخاب عملکردها و ویژگی‌های معنایی عناصر راهنمای مسیریابی، متناسب باارزش‌های فرهنگی گردشگران، موضوعی مهم در تسهیل مسیریابی گردشگران بافرهنگ‌های مختلف می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


1)     احمدی، یعقوب و قادرزاده، امید (1395) گونه شناسی ارزش‌های فرهنگی مبتنی بر هویت (موردمطالعه: دانشجویان دانشگاه کردستان)، دو فصلنامه پژوهشنامه توسعه فرهنگی اجتماعی، دوره 1، شماره 1، صص. 56-34.
2)     اسدی پیمان، زهرا؛ توکلی‌نیا، جمیله؛ رضویان، محمدتقی؛ قورچی، مرتضی (1399) ارزیابی کیفیت مقصد گردشگری مرکز شهر تهران (مطالعه موردی: بازار بزرگ، منطقه 12 تهران)، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 7، شماره 3، صص. 50-35.
3)     اسحاقیه فیروزآبادی، عماد؛ صالحی، سید مصطفی؛ رشیدی، محمدمهدی (1398) سنجش پتانسیل ظرفیت‌های بازآفرینی فرهنگ مبنا در محله فهادان یزد باهدف توسعه گردشگری در محله، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 6، شماره 3، صص. 74-59.
4)     حبیب، فرح و حنایی، تکتم (1396) چگونگی مسیریابی مردان و زنان در فضای شهری، مجله معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، دوره 10، شماره 19، صص. 105-95.
5)     حنایی، تکتم و جوانشیری، مژده (1398 الف) ویژگی‌های انسانی و رفتار مسیریابی در محیط‌های شهری، چاپ اول، تهران: انتشارات طحان.
6)     حنایی، تکتم و جوانشیری، مژده (1398 ب) کالبد محیط شهری و رفتار هدفمند مسیریابی، چاپ اول، تهران: انتشارات طحان.
7)     خانی، داوود؛ خراسانی‌طرقی، حامد؛ شیرازی، علی (1393) مطالعه تطبیقی فرهنگ اقوام کرد، ترکمن و فارس در خراسان شمالی، فصلنامه مطالعات میان فرهنگی، دوره 9، شماره 22، صص. 33-9.
8)     رضوی‌زاده، ندا و فروغ‌زاده، سیمین (1395) تحلیل رفتار خرید سوغات در میان زائران شهر مشهد، دو فصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری، دوره 4، شماره 8، صص. 49-23.
9)     سازگارا، پروین (1377) نگاهی به جامعه‌شناسی با تأکید بر فرهنگ، چاپ اول، تهران: انتشارات کویر.
10)   شهیدی، شهریار؛ نجاتی، وحید؛ کمری، سامان (1394) شخصیت ایرانی: شواهدی از تفاوت‌های فرهنگی ویژگی‌های شخصیتی، مجله تحقیقات علوم رفتاری، دوره 13، شماره 4، صص. 531-525.
11)   صفرآبادی، اعظم؛ یوسفی، ابراهیم؛ مویدفر، سعیده؛ شاه‌زیدی، سمیه‌سادات (1395) مقاصد نوظهور گردشگری شهری با تأکید بر جاذبه‌های اجتماعی فرهنگی قومیت؛ مطالعه موردی شهر کرمانشاه، مطالعات جامعه‌شناختی شهری، دوره 6، شماره 19، صص. 168-141.
12)   کریمی‌علویجه، محمدرضا؛ کلهر، رامینه؛ احمدی، محمدمهدی (1397) خرده‌فرهنگ‌ها و سبک‌های تصمیم‌گیری مصرف‌کنندگان (پژوهش بین فرهنگی: سنندج و تبریز)، دو فصلنامه کاوش‌های مدیریت بازرگانی، دوره 10، شماره 19، صص. 360-343.
13)   گل‌پرور، محسن و حیدریان، سعید (1396) نقش تعدیل‌کننده ارزش‌های فرهنگی در رابطه عدالت با رفتارهای انحرافی، فصلنامه راهبرد فرهنگ، دوره 10، شماره 40، صص. 210-181.
14)   نجاتی، وحید (1393) طراحی معماهای اجتماعی-شناختی برای سنجش ارزش‌های فرهنگی و بررسی روایی آن، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره 7، شماره 1، صص. 68- 51.
15)  Abdul Khanan M.F. & Xia J. (2010) Individual Differences In The Tourist Wayfinding Decision Making Process, The International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, Vol.38, No.2, pp.319-324.
16)  Abodeeb J.A. (2014) Destination image from an Arab perspective: the influence of culture on perceptions of and motivations for visiting the Gold Coast, Australia, PHD Theses, Southern Cross University.
17)  Bangel, K. (2009) Cultural Differences in Providing Wayfinding Directions. Bachelor thesis.
18)  Bissessar, Charmaine (2018) An Application of Hofstede’s Cultural Dimension among Female Educational Leaders, Education Sciences, Vol.8, No.2, pp.1-15.
19)  Bryden K.J. & Charlton J.L. & Oxley J.A. & Lowndes G.J. (2013) Self-reported wayfinding ability of older drivers, Accident Analysis & Prevention, Vol.59, pp.277-282.
20)  Burns P.C. (1998) Wayfinding errors while driving, Journal of Environmental Psychology, Vol.18, No.2, pp.209-217.
21)  Carpman J.R. & Grant M.A. (2001) Design That Cares: Planning Health Facilities for Patients and Visitors, edition3, Publisher John Wiley & Sons.
22)  Chang H.H. (2013) Wayfinding Strategies and Tourist Anxiety in Unfamiliar Destinations, Tourism Geographies: An International Journal of Tourism Space, Place and Environent, Vol.15, No.3, pp.529–550.
23)  Chiu Y.C. & Algase D. & Whall A. & Liang J. & Liu H.C. & Lin K.N. et al (2004) Getting lost: directed attention and executive functions in early Alzheimer’s disease patients, Dementia and Geriatric Cognitive Disorders, Vol.17, No.3, pp.174–180.
24)  Coluccia E. & Iouse G. (2004) Gender differences in spatial orientation: A review, journal of Environmental Psychology, Vol.24, No.3, pp.329-340.
25)  Eysenck M.W. & Derakshan N. & Santos R. & Calvo M.G. (2007) Anxiety and cognitive performance: attentional control theory, Emotion, Vol.7, No.2, pp.336-353.
26)  Farr A.C. & Kleinschmidt T. & Johnson S. & Yarlagadda PKDV. & Mengersen K. (2014) Investigating effective wayfinding in airports: a Bayesian network approach, Transport, Vol.29, No.1, pp.90-99.
27)  Heart T. & Kalderon E. (2013) Older adults: Are they ready to adopt health-related ICT? International Journal of Medical Informatics, Vol.82, No.11, pp.209–231.
28)  Hofstede G. (1998) Identifying Organizational Subcultures: An Empirical Approach, Journal of Management Studies, Vol.35, No.1, pp.1-12.
29)  Hofstede, G. (2011). Dimensionalizing Cultures: The Hofstede Model in Context. Online Readings in Psychology and Culture, Vol.2, No.1, pp.1-26.
30)  Hund A.M. & Minarik J.L. (2006) Getting from Here to There: Spatial Anxiety, Wayfinding Strategies, Direction Type, and Wayfinding Efficiency, Spatial Cognition and Computation, Vol.6, No.3, pp.179–201.
31)  Hund A.M. & Schmettow M. & Noordzij M.L. (2012) The impact of culture and recipient perspective on direction giving in the service of wayfinding, Journal of Environmental Psychology, Vol.32, No.4, pp.327-336.
32)  Hunter R.H. & Anderson L.A. & Belza B.L. (2016) Introduction to Community Wayfinding. In: Hunter RH, AndersonLA, Belza BL, editors. Community Wayfinding: Pathways to Understanding. Switzerland: Springer; pp.3-16.
33)  Kang M. & Moscardo G. (2006) Exploring Cross-Cultural Differences in Attitudes Towards Responsible Tourist Behaviour: A Comparison of Korean, British and Australian Tourists, Asia Pacific Journal of Tourism Research, Vol.11, No.4, pp.303-320.
34)  Lamont D. & Kenyon S. & Lyons G. (2013) Dyslexia and mobility-related social exclusion: The role of travel information provision, Journal of Transport Geography, Vol.26, pp.147–157.
35)  LawtonC.A. (1996) Strategies for indoor wayfinding: The role of orientation, Journal of Environmental Psychology, Vol.16, No.2, pp.137–145.
36)  Lawton C.A. & Kallai J. (2002) Gender Differences in Wayfinding Strategies and Anxiety About Wayfinding: A Cross-Cultural Comparison, Sex Roles, Vol.47, No.9/10, pp.389-401.
37)  Litirell M.A. & Baizerman S. & Kean R. & Gahring S. & Niemeyer S. & Reilly R. & Stout J. (1994) Souvenirs and tourism styles, Journal of Travel Research, Vol.33, No.1, pp.3-11.
38)  Lyons I.M. & Ramirez G. & Maloney E.A. & Rendina D.N. & Levine S.C. & Beilock S.L. (2018) Spatial Anxiety: A novel questionnaire with subscales for measuring three aspects of spatial anxiety, Journal of Numerical cognition, Vol.4, No.3, pp.526-553.
39)  Makri A. (2015) Indoor Signposting and Wayfinding through an Adaptation of the Dutch cyclist Junction Network System, Master thesis, Delft University of Technology.
40)  Mollerup P. (2005) Wayshowing: A guide to environmental signage: Principles & practices, Baden: Lars Müller Publishers.
41)  Mooij M.d. & Hofstede G. (2010) The Hofstede model Applications to global branding and advertising strategy and research, International Journal of Advertising, Vol.29, No.1, pp.85-110.
42)  Ng S. & Lee J. & Soutar G. (2007) Tourists’ Intention to Visit A Country: The Impact of Cultural Distance, Tourism Management, Vol.28, No.6, pp.1497-1506.
43)  Pazzaglia F. & Cornoldi C. & De Beni R. (2000) Differenz individuali nella rappresentazione dello spazio e nell'abilità di orientamento: presentazione di un Questionario autovalutativo (Individual differences in spatial representation and in orientation ability: Presentation of a self-report questionnaire), Giornale Italiano di Psicologia, Vol.27, No.3, pp.627-650.
44)  Ramirez G. & Gunderson E.A. & Levine S.C. & Beilock S.L. (2012) Spatial anxiety relates to spatial abilities as a function of working memory in children, The Quarterly Journal of Experimental Psychology, Vol.65, No.3, pp.474-487.
45)  Reisinger Y. & Mavondo F. (2005) Travel anxiety and intentions to travel internationally: Implications of travel risk perception, Journal of Travel Research, Vol.43, No.3, pp.212–225.
46)  Sanford J.A. (2016) Design for All Users, In: Hunter R.H, Anderson L.A, Belza B.L, editors. Community Wayfinding: Pathways to Understanding. Switzerland: Springer; pp.81-101.
47)  Saucier D.M. & Green S.M. & Leason J. & MacFadden A. & Bell S. & Elias L.J. (2002) Are sex differences in navigation caused by sexually dimorphic strategies or by differences in the ability to use the strategies? Behavioral Neuroscience, Vol.116, No.3, pp.403–410.
48)  Schmitz S. (1997) Gender-Related strategies in environmental development: effects of anxiety on wayfinding in and representation of a three-dimensional maze, Journal of Environmental Psychology, Vol.17, No.3, pp.215-228.
49)  Schmitz S. (1999) Gender differences in acquisition of environmental knowledge related to wayfinding behavior, spatial anxiety and self-estimated environmental competencies, Sex Roles, Vol.41, No.1/2, pp.71-93.
50)  Suzer O.K. & Olgunturk N. & Guvenc D. (2018) The effects of correlated colour temperature on wayfinding: A study in a virtual airport environment, Displays, Vol.51, pp.9–19.
51)  Swadi G. (2016) Clarifying individual differences in navigational ability: The role of spatial anxiety, verbal and visuospatial working memory, Master Thesis, LeidenUniversity.
52)  Symonds P. (2017) Finding Our Way: A Socio-Cultural Exploration of Wayfinding as an Embodied Experience, PHD Thesis, CardiffMetropolitanUniversity.
53)  Symonds P. & Brown David H.K. & Valeria L.I. (2017) Exploring an Absent Presence: Wayfinding as an Embodied Sociocultural Experience, Sociological Research Online, Vol.22, No.1/5, pp.1-35.
54)  Uc E.Y. & Rizzo M. & Anderson S.W. & Shi Q. & Dawson J.D. (2004) Driver route-following and safety errors in early Alzheimer disease, Neurology, Vol.63, No.5, pp.832–837.
55)  Walkowiak S. & Foulsham T. & Eardley A.F. (2015) Individual differences and personality correlates of navigational performance in the virtual route learning task, Computers in Human Behavior, Vol.45, pp.402-410.
56)  Wei W. & Budakova A. & Bloniewski T. & Matsepuro D. & Kovas Y. (2018) spatial anxiety and spatial performance in university students in Russia and China, International Conference on Psychology and Education.
57)  Yang X. (2015) Wayfinding Behaviour in Unfamiliar Environment during Evacuation an exploratory study based on driving simulator, Master Thesis, Delft University of Technology.