الگوی مناسب‌سازی فضاهای گردشگری ویژه معلولین و جانبازان مطالعه موردی: شهر یزد

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

ثبت جهانی شهر یزد و هویت تاریخی فرهنگی آن، نقطه عطفی برای مدیران شهری و متولیان امر گردشگری بوده که با برنامه‌ریزی‌های صحیح و مناسب‌سازی فضاهای گردشگری در راستای گردشگری پایدار، گردشگران را از تمامی اقشار به این شهر جلب کنند. مناسب‌سازی فضاها به‌ویژه فضاهای گردشگری برای افراد دارای محدودیت‌های حرکتی، نمود تأمین عدالت و ایمنی اجتماعی در دسترسی‌هاست. در پژوهش توصیفی- تحلیلی حاضر، هدف ارائه الگوی مناسب‌سازی فضاهای گردشگری جهت دسترسی معلولین و جانبازان است که برای این منظور از رویکرد استراوس و کوربین در نظریه برخاسته از داده استفاده گردید. جامعه آماری متشکل از خبرگان، فعالان و متخصصین حوزه گردشگری بوده است. حجم نمونه در حین فرایند پژوهش مشخص و از نمونه‌گیری تئوریکی استفاده‌شده است. اشباع نظری تا نمونه 15 تا حدودی شکل گرفت اما روند پژوهش تا 24 ادامه یافت. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از نرم‌افزار اطلس‌تی‌آی استفاده شد و مدل پارادایمی آن ارائه گردیده است. نتیجه حاصل از این تحقیق ارائه مدلی است که در آن روابط مؤلفه‌ها و مقوله‌ها با داده‌های فرآیند تحقیق به تصویر کشیده می‌شود و در بسترهای موردنیاز در قالب شرایط زمینه‌ای از قبیل جامعه‌پذیری، نیروی انسانی، دانش فنی و تجارب گردشگری و شرایط مداخله‌گر، راهکارهایی ازجمله مشارکت محوری، عملکردگرایی و ارتباطات بیان می‌گردد. در این بستر چهار دسته از عوامل به ایفای نقش می‌پردازند که عوامل مدیریتی در کنار عوامل ساختاری، فردی و عملکردی در ارتقای وضعیت مناسب‌سازی‌ها تأثیرگذار بوده‌اند. در الگوی مطلوب مناسب‌سازی فضاهای گردشگری بر لزوم توجه جدی‌تر به الگوهای مدیریتی نوین و مشارکتی و لزوم ایفای نقش پررنگ‌تر بخش خصوصی در کنار نقش تسهیلگری دولت تأکید می‌شود. به‌جز نقش حمایتی و نظارتی دولت، باید به عوامل زیرساختی، اقتصادی، آگاهی و شناختی، نگرشی و آموزشی و نیز ویژگی‌های خاص فضاهای گردشگری نیز توجه نمود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. اذانی، مهری؛ کهزادی، اسفندیار؛ رحیمی، علیرضا؛ بابانسب، رسول (1393) ارزیابی میزان تناسب فضاهای شهری با معیارهای دسترسی معلولان و رتبه‌بندی مناطق شهری (موردمطالعه: شهر دو گنبدان)، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، سال 18، شماره 50، صص. 28-1.
  2. اسدی گندمانی، رقیه؛ نسائیان، عباس؛ نصیری، سمانه (1396) تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر تاب‌آوری و سازگاری نوجوانان با معلولیت جسمی، نشریه پرستاری کودکان، دوره 3، شماره 3، صص. 27-20.
  3. اسعدی، میرمحمد و سعیدا اردکانی، سعید (1394) ارائه مدلی پویا جهت توسعه گردشگری تاریخی: موردمطالعه استان یزد، کاوش‌های مدیریت بازرگانی، سال 7، شماره 14، صص. 167-147.
  4. امیری، علیرضا (1395) ارتباط بین موانع محیطی، نگرش‌ها و سیستم‌ها با میزان مشارکت و دسترسی افراد دارای ناتوانی به مکان‌های عمومی، همایش ملی مناسب‌سازی اماکن و معابر جهت تسهیل در تردد و دسترسی آسان، تهران، صص. 29-22.
  5. اقبالی، سید رحمان (1385) مناسب‌سازی محیط‌های شهری با تأکید بر امکان بهره‌وری پیاده، تهران، همایش ملی مناسب‌سازی محیط شهری.
  6. آهنگران، جعفر؛ موسوی بازرگان، سیدجلال؛ نظری اورکانی، سولماز (1393) تدوین الگوی گردشگری قابل‌دسترس، گردشگری، دوره2، شماره 2، صص. 20-11.
  7. ایمان، محمد تقی (1388) مبانی پارادایمی روش‌های کمی و کیفی تحقیق در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  8. بازرگان، عباس (1387) مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق کیفی و آمیخته: رویکردهای متداول در علوم رفتاری، چاپ اول، تهران: دیدار.
  9. برزیده، فرخ؛ باباجانی، جعفر؛ عبداللهی، احمد (1397) طراحی الگوی هویت در قضاوت حسابرسی با رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد، دانش حسابرسی، سال 18، شماره 71، صص. 36-5.
  10. بهزادی، صدیقه؛ رهنما، محمدرحیم؛ جوان، جعفر؛ عنابستانی، علی‌اکبر (1397) شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر توسعه گردشگری با رویکرد آینده‌نگاری (مطالعه موردی: استان یزد)، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، دوره 9، شماره 33، صص. 52-37.
  11. پوراحمد، احمد؛ زیاری، کرامت الله؛ حاتمی‌نژاد، حسین؛ رضایی‌نیا، حسن (1397) تحلیلی بر ماهیت فضای عمومی در پروژه‌های بزرگ‌مقیاس گردشگری شهری بر اساس نظریه تولید اجتماعی فضا، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 5، شماره 2، صص. 159-135.
  12. حسن‌زاده، مهرنوش و سلطان‌زاده، حسین (1396) تدوین مدل مفهومی تحقق پایداری بافت‌های تاریخی با رویکرد راهبردی برنامه‌ریزی بازآفرینی، باغ نظر، سال 14، شماره 56، صص. 70-55.
  13. دانایی‌فرد، حسن و امامی، سید مجتبی (1386) استراتژی‌های پژوهش کیفی: تأملی بر نظریه‌پردازی داده بنیاد، اندیشه مدیریت، سال 1، شماره 2، صص. 97-69.
  14. زارع اشکذری، سیدمحمد؛ سقایی، محسن؛ موسوی، میرنجف؛ مختاری، رضا (1395) تحلیلی بر نقش جاذبه‌های میراث فرهنگی در توسعه و جذب گردشگری شهری در ایران مرکزی (شهر یزد)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 48، شماره 3، صص. 427-407.
  15. صباغ کرمانی، مجید و امیریان، سعید (1379) بررسی اثرات اقتصادی توریسم در جمهوری اسلامی ایران با استفاده از تحلیل داده و ستاده، پژوهش‌های بازرگانی، دوره 4، شماره 16، صص. 83-57.
  16. صرامی، حسین؛ اذانی، مهری؛ مومن‌زاده، فرزانه (1390) ارزیابی فضاهای گردشگری شهر اصفهان با معیار دسترسی معلولین با استفاده از مدل SWOT، همایش گردشگری و توسعه پایدار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان.
  17. ظهیری‌نیا، مصطفی (1390) بررسی پیامدهای فردی و اجتماعی معلولیت، پژوهش‌نامه فرهنگی هرمزگان، شماره پیاپی 2-1، صص. 184-162.
  18. فردیان، مهدی (1395) مطالعه علل و پیامدهای اجتماعی ضعف مناسب‌سازی شهری برای معلولان در ایران، همایش ملی مناسب‌سازی اماکن و معابر، سازمان بهزیستی، صص. 264-255.
  19. کردی سرجاز، نادر؛ محمودزاده، سیدمجتبی؛ فرخ‌منش، کامران (1393) الگوی سفر افراد دارای معلولیت، جانبازان و سالمندان به‌عنوان بخشی از بازار گردشگری، دومین همایش ملی پژوهش‌های کاربردی در جغرافیا و گردشگری، تهران، دانشگاه جامع علمی و کاربردی.
  20. فرهادی‌خواه، حسین؛ زیاری، کرامت‌الله؛ آروین، محمود؛ ظفری، مسعود (1397) برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری مطالعه موردی: باغات سنتی شهر قزوین، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 5، شماره 4، صص. 170-153.
  21. محمدی، محمود و چنگلوایی، یونس (1392) ارزیابی مؤلفه‌های کیفیت فضای شهری بر میزان مطلوبیت مسیرهای پیاده گردشگری (مورد پژوهی اولویت‌بندی مسیرهای گردشگری پیاده در شهر اصفهان)، نشریه معماری و شهرسازی ایران، شماره 5، صص. 32-15.
  22. معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران (1390) ضوابط و دستورالعمل‌های مناسب‌سازی فضاهای شهری و سامانه‌های حمل‌ونقل برای افراد معلول جسمی و حرکتی.
  23. مقامی، امیر و امیرشاکرمی، مریم‌سادات (1397) حق تفریح و فراغت معلولین در پرتو اسناد بین‌المللی، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره 10، شماره 1، صص 344-305.
  24. منتظری، مرجان و براتی، ناصر (1393) برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری، رهیافتی کارآمد جهت تحقق گردشگری پایدار (مطالعه موردی: شهر یزد)، هفت شهر، دوره 4، شماره 47 و 48، صص. 57-40.
  25. نوروزی، قدرت‌الله؛ دهقانی، حمید؛ عباسی، علی (1399) حقوق شهروندی افراد دارای معلولیت در گردشگری قابل‌دسترس مقایسه تطبیقی بارسلونا و اصفهان، حقوق پزشکی، سال 14، شماره 52، صص 189-165.
  26. هرندی، عطاءالله و میرزاییان، پیوند (1396) تبیین مدل جذب گردشگر سلامت: با استفاده از راهبرد تئوری داده بنیاد کلاسیک، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 4، شماره 1، صص 91-87.
  27. Barzideh, Farrokh. & Babajani, Jafar. & Abdollahi, Ahmad. (2015) Designing an Identity Model in Auditing Judgment with an Approach Based on Data Foundation Theory, Auditing Knowledge, Vol.18, No.71, pp. 5-36. [In Persian].
  28. Agovino, M. & Casaccia, M. & Garofalo, A. & Marchesano, K. (2017) Tourism and disability in Italy. Limits and opportunities, Tourism Management Perspectives, 23, pp. 58-67.
  29. Ahangaran, Jafar. & Mousavi Bazargan, Seyed Jalal. & Nazari Orkani, Solmaz. (2014) Developing an Accessible Tourism Model, Tourism, Vol.2, No.2, pp.11-20. [In Persian].
  30. Amiri, Alireza. (2016) The relationship between environmental barriers, attitudes and systems with the level of participation and access of people with disabilities to public places, National Conference on Adaptation of Places and Passages to facilitate traffic and easy access, Tehran, pp.29-22. [In Persian].
  31. Asadi Gandmani, Roghayeh. & Nesaian, Abbas. & Nasiri, Samaneh. (2017) The effect of life skills training on resilience and adaptation of adolescents with physical disabilities, Journal of Pediatric Nursing, Vol.3, No.3, pp. 20-27. [In Persian].
  32. Asadi, Mir Mohammad. & Saeeda Ardakani, Saeed. (2015) Presenting a Dynamic Model for the Development of Historical Tourism: A Case Study of Yazd Province, Business Management Explorations, Vol.7, No.14, pp.147-167. [In Persian].
  33. Azani, Mehri. & Kohzadi, Esfandiar. & Rahimi, Alireza. & Babansab, Rasoul. (2014) Assessing the appropriateness of urban spaces with accessibility criteria for the disabled and ranking of urban areas (Case study: Shahr Do Gonbadan), Geography and Urban Planning, Vol.18, No.50, pp. 1-28. [In Persian].
  34. Bazargan, Abbas. (2008) Introduction to Qualitative and Mixed Research Methods: Common Approaches in Behavioral Sciences, First Edition, Tehran: Didar. [In Persian].
  35. Behzadi, Sedigheh. & Rahnama, Mohammad Rahim. & Young, Jafar. & Anabestani, Ali Akbar. (2018) Identification of key factors affecting tourism development with a futuristic approach (Case study: Yazd province), Geographical studies of arid regions, Vol.9, No.33, pp. 37-52. [In Persian].
  36. Buhalis, D. & Michopoulou, E. & Eichhorn, V. & Miller, G. (2005) Accessibility Market and Stakeholder Analysis- one-stop-shop for Accessible Tourism in Europe (OSSATE) Surrey, United Kingdom: University of Surrey.
  37. Danaeifard, Hassan. & Emami, Seyed Mojtaba. (2007) Qualitative Research Strategies: A Reflection on Data Foundation Theory, Management Thought, Vol.1, No.2, pp.69-97. [In Persian].
  38. Darcy, S. & McKercher, B. & Schweinsberg, S. (2020) From tourism and disability to accessible tourism: a perspective article, Tourism Review, Vol. 75, No.1, pp.140-144.
  39. Deputy of Urban Planning and Architecture of Tehran Municipality (2011) Criteria and instructions for the adaptation of urban spaces and transportation systems for people with physical and mobility disabilities. [In Persian].
  40. Eghbali, Seyed Rahman. (2006) Adaptation of urban environments with emphasis on the possibility of pedestrian productivity, Tehran, National Conference on Urban Adaptation. [In Persian].
  41. Fardian, Mehdi. (2016) Study of social causes and consequences of poor urban adaptation for the disabled in Iran, National Conference on Adaptation of Places and Passages, Welfare Organization, pp. 264-255. [In Persian].
  42. Farhadikhah, Hussein. & Ziari, Keramatullah. & Arvin, Mahmoud. & Zafari, Massoud (2015) Strategic Planning for Tourism Development Case Study: Traditional Gardens of Qazvin, Journal Urban Tourism, Vol.5, No.4, pp.153-170. [In Persian].
  43. Gobster, A. (2002) Managing Urban Parks for a Racially and Ethnically Diverse Clientele, USDA Forest ServiceNorth Central Research Station Chicago, Illinois, USA Leisure Sciences, No.24, pp.143–159.
  44. Hannaford S. (2011) Living outside inside: A disabled woman’s experience: Towards a social and political perspective, Berkeley, CA: CanterburyPress, pp.1-118.
  45. Harandi, Ataollah. & Mirzaeian, Payvand. (2017) Explaining the model of health tourist attraction: Using the data theory strategy of the Classical Foundation, Journal Urban Tourism, Vol.4, No.1, pp. 87-91. [In Persian].
  46. Hassanzadeh, Mehrnoosh. & Soltanzadeh, Hossein. (2017) Development of a conceptual model for achieving the stability of historical contexts with a strategic approach to regeneration planning, Bagh-e Nazar, Vol. 14, No. 56, p. 55-70. [In Persian].
  47. IITTM (2010) A Report on Problems and Prospects of Accessible Tourism in India. Indian Institute of Tourism and Travel Management. http//www.iittm.org
  48. Iman, Mohammad Taghi. (2009) Paradigmatic foundations of quantitative and qualitative research methods in the humanities, Qom: Research Institute and University. [In Persian].
  49. Johnson, B. & Christensen, L. (2008) Educational research: Quantitative, qualitative and mixed approaches, 3rd Edition, Los Angeles: Sage Publicatio.
  50. Kurdi Sarjaz, Nader. & Mahmoudzadeh, Seyed Mojtaba. & Farkhomanesh, Kamran. (2014) Travel model of people with disabilities, veterans and the elderly as part of the tourism market, the second national conference on applied research in geography and tourism, Tehran, Comprehensive University of Science and Technology. [In Persian].
  51. Maghami, Amir. & Amir Shakermi, Maryam Sadat. (2018) The right of recreation and leisure of the disabled in the light of international documents, Journal of Legal Studies, Shiraz University, Vol.10, No.1, pp. 305-344. [In Persian].
  52. Mohammadi, Mahmoud. & Changlouai, Younes. (2013) Evaluation of urban space quality components on the desirability of tourist sidewalks (case study of prioritization of sidewalks in Isfahan), Iranian Journal of Architecture and Urban Planning, No.5, pp.15-32. [In Persian].
  53. Montazeri, Marjan. & Barati, Nasser. (2014) Strategic planning of tourism development, an efficient approach to achieving sustainable tourism (Case study: Yazd city), Haftshahr, Vol.4, No.47/48, pp.40-57. [In Persian].
  54. Nowruzi, Godrat. & Dehghani, Hamid. & Abbasi, Ali. (2020) Citizenship rights of people with disabilities in accessible tourism Comparative comparison of Barcelona and Isfahan, Medical Law, Vol.14, No.52, pp.165-189. [In Persian].
  55. Polat, N. & Hermans, E. (2016) A model proposed for sustainable accessible tourism (SAT), Journal of Tekhne, 14, No.2, pp.125-133.
  56. Poorahmad, Ahmad. & Ziari, Keramatullah. & Hatami Nejad, Hussein. & Rezaeinia, Hassan (2018) An Analysis of the Nature of Public Space in Large-Scale Urban Tourism Projects Based on the Theory of Social Production of Space, Journal Urban Tourism, Vol.5, No.2, pp. 135-159. [In Persian].
  57. Sabbagh Kermani, Majid. & Amirian, Saeed. (2000) Investigating the Economic Impact of Tourism in the Islamic Republic of Iran Using Data and Output Analysis, Business Research, Vol.4, No.16, pp. 57-83. [In Persian].
  58. Sarami, Hussein; Azani, Mehri; Momenzadeh, Farzaneh (2011) Evaluation of tourism spaces in Isfahan with accessibility criteria for the disabled using the SWOT model, Conference on Tourism and Sustainable Development, Islamic Azad University, Hamadan Branch. [In Persian].
  59. Simona, A. & Foris, D. (2019) Responsible Tourism- Integrating Families with Disabled Children in Tourist Destinations, Sustainability, No.11, pp.1-18.
  60. Strauss, A. & Corbin, J. (1990) Basics of Qualitative research: Grounded Theory Procedures and techniques, Newbury Park, CA: Sage Publications.
  61. Strauss, A. & Corbin, J. (2008) Basics of Qualitative research: techniques and procedures for developing grounded Theory (3nd ed) Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
  62. Sukma Lestari, N. & Dyah Wiastuti, R. (2019) Fostering the Shopping Malls Accessibility to Encourage the Sustainable Tourism. The 2nd International Conference on Inclusive Business in the Changing World. Hotel Management Department, Faculty of Economics & Communication, Bina Nusantara University, Jakarta, Indonesia, pp. 613- 621.
  63. United Nations. (2016) Disability in SDGs Indicators. Retrieved from http://www.un.org
  64. (2013) Recommendations on Accessible Tourism. Published by the World Tourism Organization (UNWTO) Updated for the 5th T.20 Ministers' Meeting in November 2013. http://www.unwto.org
  65. (2016) Tourism for All-Promoting Universal Accessibility. Good Practices in the Accessible Tourism Supply Chain. Published by the World Tourism Organization (UNWTO). http://www.unwto.org
  66. Var, T. & Yesiltas, M. & Yayli, A. & Ozturk, Y. (2011) A Study on the Travel Pattern of Physically Disabled People. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 16, No.6, pp. 599-617.
  67. Vila, T. D. & Darcy, S. & Gonzalez, E. A. (2015) Competing for the disability tourism market-a comparative exploration of the factors of accessible tourism competitiveness in Spain and Australia, Journal of Tourism Management, 47, pp.261-272.
  68. Zahirinia, Mostafa. (2011) A Study of Individual and Social Consequences of Disability, Hormozgan Cultural Research Journal, No.2-1, pp.162-184. [In Persian].
  69. Zajadacz, A. & Szmal, P. (2017) Accessible tourism for deaf people in Poland: the SITur and SITex programs as proposals for accessible urban information, International conference on universal access in human-computer interaction, pp.348-359.
  70. Zare Ashkazari, Seyed Mohammad. & Saghaei, Mohsen. & Mousavi, Mir Najaf. & Mokhtari, Reza. (2016) An Analysis of the Role of Cultural Heritage Attractions in the Development and Attraction of Urban Tourism in Central Iran (Yazd), Human Geography Research, Vol.48, No.3, pp. 407-427. [In Persian].
  71. Zsarnoczky, M. (2018) The Future Challenge of Accessible Tourism in the European Vadyba, Journal of Management, Vol. 33, No. 2, pp.39–43.
نشریه گردشگری شهری
دوره 8، شماره 2
مرداد 1400
صفحه 17-33

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار