ارزیابی عوامل موثر بر توسعه گردشگری نمونه موردی: شهر بجنورد

نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

2 دانشیار گروه جغرافیا ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد، مشهد، ایران

3 دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد، مشهد، ایران

چکیده

رونق گردشگری در هر منطقه تابع شرایط و ویژگی‌های آن منطقه می‌باشد بنابراین شناسایی عوامل موثر بر توسعه گردشگری هر منطقه نخستین گام برای توسعه گردشگری آنجا است. پژوهش حاضر سعی دارد، به ارزیابی عوامل تأثیرگذار بر توسعه گردشگری شهر بجنورد با توجه به بستر طبیعی و انسانی منطقه بپردازد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و جزو تحقیقات توصیفی - تحلیلی می‌باشد. جامعه آماری در پژوهش حاضر دو گروه بودند، گروه اول شامل میزبانان و متولیان واحدهای گردشگری که بعد از شناسایی و تعیین مهمترین اماکن و جاذبه‌های گردشگری شهرستان بجنورد که 75 مورد بودند در مجموع 300 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند و گروه دوم شامل کارشناسان مرتبط با امور گردشگری که در مجموع 50 نفر به عنوان نمونه آماری برای این گروه انتخاب شدند. یافته‌های تحقیق نشان داد در میان عوامل موثر بر توسعه گردشگری از نظر متولیان، از بین 4 شاخص اصلی، یشترین میانگین مربوط به شاخص زیست‌محیطی با میانگین 4.1 و کمترین میانگین مربوط به شاخص اجتماعی - فرهنگی با میانگین 3.08 بوده است. همچنین از نظر کارشناسان، در میان عوامل موثر بر توسعه گردشگری، بیشترین میانگین مربوط به "عوامل زیرساختی" با 3.8 و کمترین میانگین مربوط به "عوامل اجتماعی - فرهنگی" و برابر 3.1 بدست آمده است. نتایج نهایی بدست آمده در پژوهش حاضر مشخص شد، عوامل کلیدی اســتراتژیک حاصــل از پژوهش حاضــر می-تواند در کانون توجه مدیران و برنامه‌ریزان در بجنورد قرارگرفته، امکانی مناسب برای توسعه پایدار منطقه بر پایه گردشگری پدید آورده، موجب دستیابی منطقه به موقعیت مطلوب در زمینه گردشگری در عرصه داخلی و حتی بین‌المللی و تبدیل خراسان شمالی و شهرستان بجنورد به یک مقصد گردشگری بین‌المللی پایدار و رقابتی شوند که، موجب شکوفایی اقتصادی گردیده و در نهایت منجر به اشتغال‌زایی، بهره‌وری صنایع محلی،
افزایش توان اقتصادی شهرستان و به تبع آن افزایش درآمد سازمانهای اداره کننده منطقه گردد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. اقبالی، مرضیه؛ متولی، صدرالدین؛ جانباز قبادی، غلامرضا؛ غلامی، سارا (1400) بررسی تأثیر ابعاد اجتماعی تاب‌آوری شهری بر توسعه پایدار گردشگری مطالعه موردی: شهر محمودآباد، گردشگری شهری، دوره 8، شماره 3، صص. 16-1.
  2. آقاجانی، معصومه و فراهانی فرد، سعید (1394) گردشگری مذهبی و عوامل موثر بر آن (مطالعه موردی ایران)، فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، دوره 3، شماره 9، صص. 66-43.
  3. بذرافشان، مرتضی و سامانی، سحر (1398) عوامل موثر بر توسعه گردشگری کشاورزی مطالعه موردی: شهرستان جهرم، مطالعات مدیریت گردشگری، دوره 14، شماره 47، صص. 220-193.
  4. برنز، پیتر (1390) درآمدی بر مردم‌شناسی گردشگری، ترجمه هاجر هوشمندی، چاپ دوم، تهران: افکار.
  5. بیضایی، میترا و صداقتی، عاطفه (1398) برنامه‌ریزی توسعه گردشگری پایدار و شناسایی عناصر پایه مطالعه موردی شهرستان بجنورد، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دوره 30، پیاپی 73، شماره 1، صص.126-111.
  6. پلوئی، کیوان؛ فضلی، صفر؛ درویشی سه تلانی، فرهاد؛ بیات، روح‌الله؛ قادری، اسماعیل (1398) اولویت‌بندی عوامل موثر بر توسعه صنعت گردشگری سلامت ایران در افق 1414 با رویکرد مدل‌سازی ساختاری تفسیری، گردشگری و توسعه، دوره 8، شماره 3، صص. 29-1.
  7. جاوید، مجید و اسدی، حسن (1396) نقش رسانه‌های جمعی در توسعه گردشگری ورزشی، پژوهش‌های فیزیولوژی و مدیریت در ورزش، دوره 9، شماره 4، صص. 43-29.
  8. جاوید، مجید؛ نقی پور، بهنام؛ الماسی، حسن (1394) گردشگری ورزشی و اثرات اقتصادی آن بر جوامع میزبان، مطالعات مدیریت ورزشی، دوره 7، شماره 32، صص. 32-13.
  9. چراغعلی خانی، علی؛ رضا علی، عماد؛ خوش‌لهجه، سید علی (1399) رتبه‌بندی عوامل موثر بر انتخاب مکان هدف گردشگری در صنعت گردشگری ایران با استفاده از مدل دیمتل، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 52، شماره 3، صص.1081-1071.
  10. حکمت نیا، حسن (1399) ارزیابی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری شهر میبد، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 7، شماره 2، صص 84-71.
  11. حیدری چیانه، رحیم؛ راحلی، حسین؛ فکری، فاطمه (1396) ارزیابی جاذبه‌های گردشگری شهری با استفاده از مدل ارزش‌گذاری مشروط، مطالعه موردی: جاذبه گردشگری شورابیل اردبیل، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 4، شماره 1، صص 57-70.
  12. دلشاد، علی (1396) تحلیل عوامل موثر بر توسعه و تکامل مقصدهای گردشگری، گردشگری و توسعه، دوره 6، شماره 1، صص. 149-135.
  13. رضایی، محمدرضا؛ تازش، یوسف؛ حیدری، علی‌اکبر (1397) تحلیل عوامل موثر بر توسعه گردشگری شهر یاسوج، فصلنامه اندیشه جغرافیایی، دوره 10، شماره 19، صص. 124-146.
  14. زرآبادی، زهرا سادات سعیده، و عبدالله، بهار (1392) عوامل موثر در توسعه صنعت گردشگری منطقه آزاد چابهار با بهره‌گیری از روش فرایند تحلیل شبکه‌ای ANP، نشریه علمی پژوهشی، انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، دوره 4، شماره 6، صص. 37-48.
  15. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران (1385) طرح جامع توسعه گردشگری استان تهران.
  16. سهرابی پور، شعله و جوادی، مجید (1393) شناسایی عوامل بیرونی و درونی استان هرمزگان در زمینه گردشگری ورزشی و اولویت‌بندی شاخص‌های تأثیرگذار بر آن بر اساس مدل Swot، رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی، دوره 2، شماره 5، صص. 47-37.
  17. شاه‌آبادی، ابوالفضل و سیاح، علی (1392) تأثیر زیرساخت‌های اقتصادی بر گردشگری (رویکرد پنل دیتا)، برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، دوره 2، شماره 7، صص. 43-25.
  18. طالبی، حدیث؛ مدیری، محمود؛ طرهانی، فرزاد (1396) اولویت‌بندی مؤلفه‌های توسعه گردشگری در ایران با رویکرد تصمیم‌گیری چندمعیاره ترکیبی فازی مطالعه موردی: سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ایران، مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، دوره 6، شماره 20، صص. 94-114.
  19. عباسی کارجگان، داوود (1395) طراحی و تدوین الگوی مناسب مدیریت گردشگری در شهر تهران، رساله دکتری رشته مدیریت گردشگری، دانشگاه علامه طباطبایی، استاد راهنما، غلامرضا کاظمین و مهدی کروبی.
  20. عبدالمنافی، طاهره و ازکیا، مصطفی (1390) عوامل موثر بر صنعت گردشگری در منطقه روستایی کلاردشت، پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی، دوره 4، شماره 1، صص. 111-97.
  21. عفت، ضیا، استعلاجی؛ علیرضا، فلاح تبار نصر اله؛ شریعت پناهی، مجیدولی (1398) تحلیل عوامل کلیدی تأثیرگذار بر توسعه پایدار گردشگری (مطالعه موردی: شهرستان صومعه‌سرا)، جغرافیایی فضای گردشگری، دوره 8, شماره 32، صص. 94-79.
  22. فطرس، محمدحسن؛ ایمانی خوشخو، محمدحسین؛ سرلک، احمد؛ حسینی صالحی، سیدمحمد (1400) مطالعه تطبیقی تأثیر عوامل موثر در گردشگری بین‌المللی در کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه منتخب با تأکید بر شاخص نهادی ICRG (شاخص راهنمای بین‌المللی ریسک کشوری)، گردشگری و توسعه، دوره 10، شماره 3، صص. 15-1.
  23. قاسمی، ایرج و اشقانی فراهانی، گلسا (1397) تحلیل شبکه‌ای جاذبه‌ها در برنامه‌ریزی گردشگری (مطالعه موردی: جاذبه‌های شهرستان کاشان)، گردشگری شهری، دوره 5، شماره 1، صص. 21-34.
  24. مروت، حبیب؛ سالم، علی‌اصغر؛ خادم نعمت الهی، محبوبه (1397) شناسایی عوامل موثر بر تقاضای گردشگری خارجی، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، دوره 18، شماره 69، صص. 306-275.
  25. موحد، علی؛ جاودان، مجتبی؛ غنی پور تفرشی، مرضیه (1399) تحلیل ادراک ذینفعان از پایداری اثرات گردشگری در شهر لاهیجان، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 7، شماره 1، صص. 15-1.
  26. موسوی، میرنجف؛ کهکی، فاطمه سادات؛ جلالیان، سید اسحاق (1396) تدوین سناریوهای عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری استان آذربایجان غربی، با استفاده از سناریو ویزارد، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 4، شماره 3، صص 61-49.
  27. موسوی، میرنجف؛ کهکی، فاطمه سادات؛ جلالیان، سید اسحاق (1398) ارزیابی عناصر مؤثر بر توسعه گردشگری شهری مطالعه موردی: شهر ارومیه، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 6، شماره 2، صص. 77-61.
  28. مهندسین مشاور نقش‌جهان پارس (1389) طرح جامع شهر بجنورد، بخش 1-2، وزارت راه و شهرسازی.
  29. میرزایی اهرنجانی، حسن و امیری، مجتبی (1381) ارائه مدل سه‌بعدی تحلیل مبانی فلسفی و زیرساخت‌های بنیادین تئوری‌های مدیریت، دانش مدیریت، دوره 15، شماره 56، صص. 21-3
  30. نادری، کاوه؛ بادکو، بهروز؛ حدیدی، مسلم؛ آزادی، سیامک؛ نجفی، پری؛ حامد، بیتا (1397) اولویت‌بندی راهبردی توسعه گردشگری به‌منظور تعیین جایگاه آن در برنامه‌های توسعه شهری (مطالعه موردی: استان کرمانشاه)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 50، شماره 3 (پیاپی 105)، صص. 589- 573.
  31. الوانی، سید مهدی و پیروزبخت، معصومه (1385) فرآیند مدیریت گردشگری، چاپ اول، تهران: انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
  32. هال، کالین مایکل و جنکینز، جان ام (1392) سیاست‌گذاری جهانگردی، ترجمه سیدمحمد اعرابی و داود ایزدی، چاپ ششم، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
  33. Abbasi Karjegan, Davood. (2016) Designing and compiling an appropriate model of tourism management in Tehran, PhD thesis in Tourism Management, Allameh Tabatabaei University, Supervisor, Alamreza Kazemin and Mehdi Karroubi (in Persian).
  34. Abdolmanafi, Tahereh.& Ezkia, Mostafa. (2011) Factors Affecting the Tourism Industry in the Rural Area of Kelardasht, Agricultural Extension and Education Research, Vol. 4, No. 1, pp. 111-97 (in Persian).
  35. Aghajani, Masoumeh. & Farahanifard, Saeid. (2015) Religious Tourism and Effective factors on it (Case Study Iran), Quarterly Journal of The Macro and Strategic Policies, Vol. 3, No. 9, pp. 43-66 (in Persian).
  36. Alvani, Seyed Mehdi. & Piroozbakht, Masoumeh. (2006) Tourism Management Process, First Edition, Tehran: Cultural Research Office Publications (in Persian).
  37. Bazrafshan, Morteza. & Samani, Sahar. (2019) Factors Influencing the Development of Agritourism (Case study: Jahrom City), Tourism Management Studies, Vol. 14, No. 47, pp. 193-220 (in Persian).
  38. beyzaie, mitra. & sedaghati, atefeh. (2019) Sustainable Tourism Development Planning: Identifying Basic Elements and Assessing Status (Case Study: Bojnord County), Geography and Environmental Planning, Vol. 30, No. 1, pp. 111-226 (in Persian).
  39. Burns, Peter. (2011) An Introduction to the Anthropology of Tourism, translated by Hajar Hooshmandi, Second Edition, Tehran: Afkar.
  40. Cheraghali khani, Ali. & Rezaali, Emad. & khoshlahje minoo, seyed ali. (2020) Ranking factors affecting the selection of tourist target location using the Dimatel model: A case study of tourism industry in Iran, Human Geography Research Quarterly, Vol. 52, No. 3, pp. 1071-1081 (in Persian).
  41. Chris, R. (2012) Assisting the poor in China through tourism development: An eview of research, Tourism Management, Vol. 33, 239-248.
  42. Delshad, Ali. (2017) The Analysis of Influential factors on Tourism Destination Development, Journal of Tourism and Development, Vol. 6, No. 1, pp. 135-149 (in Persian).
  43. Eghbali, Marzieh. & Motavi, Sadruddin. & Janbaz Ghobadi, Gholamreza. & Gholami, Sara. (2021) Investigating the Effect of Social Dimensions of Urban Resilience on Sustainable Tourism Development Case Study: Mahmudabad City, Journal of Urban Tourism, Vol. 8, No. 3, pp. 16-11(in Persian).
  44. Fotros, Mohammad Hassan. & Imani Khoshkhoo, Mohammad Hussein. & Sarlak, Ahmad. & Hosseini Salehi. (2021) A Comparativ Study the Impact of Effective Factors on International tourism in selected developed and developing countries (Dynamic Panel Data Approach) with emphasis on ICRG characteristic index (International country risk guide), Journal of Tourism and Development, Vol. 10, No. 3, pp. 1-15 (in Persian).
  45. ghasemi, Iraj. & Vashaqani Farahani, Glasa. (2018) Grid Analysis of Attractions in Tourism Planning (Case Study: Attractions in Kashan), Journal of Urban Tourism, Vol. 5, No. 1, pp. 21-34 (in Persian).
  46. Gibson, T.A. (2005) Selling city living: Urban branding campaigns, class power and the civic good, International Journal of Cultural Studies, Vol. 8, No. 3, pp. 259-280
  47. Hall, Colin Michael. & Jenkins, John M. (2013) Tourism Policy, translated by Seyed Mohammad Arabi and Davood Izadi, sixth edition, Tehran: Cultural Research Office (in Persian).
  48. Hekmatnia, Hasan. (2020) Evaluation of Effective Factors on tourism development of Meybod, Journal of Urban Tourism, Vol. 7, No. 2, pp. 71-84 (in Persian).
  49. Heydari Chianeh, Rahim. & Raheli, Hussein. & Fikri, Fatima. (2017) Evaluation of Urban Tourism Attractions Through Contingent Valuation Method (CVM), Shorabil Attractions Case Study in Ardabil, Journal of Urban Tourism, Vol. 4, No. 1, pp. 57-70 (in Persian).
  50. Huang, J. & Peng, K. (2012) Fuzzy Rasch model in TOPSIS: A new approach for generating fuzzy numbers to assess the competitiveness of the tourism industries in Asian countries, Tourism Management, No. 33, PP. 456-465.
  51. Inskeep, E. (1991) Tourism planning: anintegrated and sustainabl development approach, Van Nostand Reinhold, New York.
  52. Javid, Majid. & Asadi, Hasan (2018) The Role of Mass Media in Sports Tourism Development, Sport Physiology & Management Investigations, Vol. 9, No. 4, pp. 29-43 (in Persian).
  53. Javid, Majid. & naghipoor, Behnam. & Almasi, Hassan (2015) Sport Tourism and the Economic Impacts on Host Communities, Sport Management Studies, Vol. 7, No. 32, pp. 13-32 (in Persian).
  54. Kilipivis, F. & Zardava, T. (2012) Developing sustainable tourism in a changing environment: issues for the tourism enterprises (travel agencies and hospitality
    enterprises), Procedia-Social and Behavioral Sciences, No.44, pp. 44-52.
  55. Kozhokulov, S. & Chen, X. & Yang, D. & Issanova, G. & Samarkhanov, K. & Aliyeva, S. (2019) Assessment of Tourism Impact on the Socio-Economic Spheres of the Issyk-Kul Region (Kyrgyzstan), Journal of Sustainability, Vol.17, No.11, pp.1-14.
  56. Mason, P. (2015) Tourism Impacts, Planning and Management, Butterworth
    Heinman, Routledge, London.
  57. Mirzaei Ahranjani, Hassan.& Amiri, Mojtaba. (2002) Presenting a three-dimensional model of analysis of philosophical foundations and basic infrastructures of management theories, management knowledge, Vol.15, No. 56, pp. 21-3 (in Persian).
  58. Morovat, Habib. & Salem, Ali Asghar. & khadem, mahboobeh. (2018) Identifying Effective Factors on Foreign Tourism Demand, Economics Research, Vol. 18, No. 69, pp. 275-306 (in Persian).
  59. Mousavi, Mirnajaf. & Jalalian, Is-haq. & kahaki, FatemehSadat (2017) Developing Scenarios of the Factors Affecting the Development of Tourism in West Azerbaijan Province Using the Scenario Wizard, Journal of Urban Tourism, Vol. 4, No. 3, pp. 49-61 (in Persian).
  60. mousavi, Mirnajaf. & kahaki, FatemehSadat. & Jalalian, Eshagh. ()Evaluation of Elements Affecting Urban Tourism Case Study: Urmia City, Journal of Urban Tourism, Vol. 6, No. 2, pp. 61-77 (in Persian).
  61. Movahed, Ali. & Javdan, Mojtaba. & Ghanipour, Marzieh. (2020) Analysis of Stakeholders’ Perceptions of Tourism Impacts Sustainability in Lahijan, Journal of Urban Tourism, Vol. 7, No. 1, pp. 1-15 (in Persian).
  62. Naderi, Kaveh. & Badkou, Behroz. & Hadidi, Moslem. & Azadi, Siamak. & Najafi, Pari. & Hamed, Bita. (2018) Prioritization of Tourism Development Strategies to Determine its Role in Urban Development Plan (Case Study: Kermanshah Province), Human Geography Research Quarterly, Vol. 50, No. 3, pp. 573-589 (in Persian).
  63. Naghsh Jahan Pars Consulting Engineers (2010) Bojnourd City Master Plan, Section 1-2, Ministry of Roads and Urban Development (in Persian).
  64. Poloie, Keyvan. & Fazli, Safar. & Darvish, Farhad. & Baiat, Roholah. & Ghaderi, Esmaeil. (2019) Prioritizing factors affecting the development of health tourism industry in Iran in the 1414 horizons with the approach of interpretive structural modeling, Journal of Tourism and Development, Vol. 8, No. 3, pp. 1-29 (in Persian).
  65. Qin, D. & Xu, H. & Chung, Y. (2019) Perceived impacts of the poverty alleviation tourism policy on the poor in China, Journal of Hospitality and Tourism Management, Vol.41, No. 1, pp.41–50.
  66. Raina A. K. (2005) Ecology, Wildlife and Tourism Development: Principles, Practices and Strategies, Available at: https://books.google.com
  67. rezaei, mohamadreza. & tazesh, Yousef. & hidari, aliakbar (2018) Analysis of Factors Affecting the Development of Tourism in Yasuj, the Capital of Nature of Iran, Journal of Geographical Notion, Vol. 10, No. 19, pp. 124-146 (in Persian).
  68. SHahabadi, Abolfazl. & Sayyah, Ali. (2014) An Investigation on the Effects of Economic Infrastructure on Tourism:Panel Data Approach, Tourism Planning and Development, Vol. 2, No. 7, pp. 25-43 (in Persian).
  69. Sholeh, Sohrabipour. & Majid, Javadi. (2014) Identification of External and Internal Factors of Sport Tourism in Hormozgan Province and Prioritization of Its Effective Indices Based on SWOT Model, New Trends inSport Management, Vol. 2, No. 4, pp. 37-47 (in Persian).
  70. Stecker, B. & Hartmann, R. (2019) Case Study: Balancing the Sustainability of Tourism in City Destinations—the Case of In: Lund-Durlacher, Springer, Cham.
  71. talebi, hadis. & Modiri, Mahmood. & tarhani, farzad. (2017) Prioritize Components of Tourism Development in Iran with Fuzzy Hybrid MCDM Approach Case Study: Iran Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization, Tourism Planning and Development, Vol. 6, No. 20, pp. 94-114 (in Persian).
  72. Tao, T,C, H. & Wall, G. (2009) Tourism as a Sustainable Livelihood Strategy, Tourism Management Journal, Vol 30, No.1, pp. 90-98
  73. Tehran Cultural Heritage and Tourism Organization. (2006) Comprehensive Tourism Development Plan of Tehran Province (in Persian).
  74. Timothy, Dallen, J. (2005) Aspect of Tourism Shopping Tourism, Retailing and Leisure, Channel View Publications, Toronto.
  75. Tsai, Y-H. (2005) quantifying urban form: compactness’ versus Sprawl, Urban Studies, Vol.42, Nol, PP.141 -16
  76. Tuohy P. (2004) Sustainable Housing, Msc Thesis. ESRU, University of Strathclyde.
  77. Wu, Y. F. & Xu, H. G. & Lew, A. A. (2015) Consumption-led mobilized urbanism: Socio-spatial separation in the second-home city of Sanya, Mobilities, Vol.10, No.1, pp.136–154.
  78. Zarabadi, Zahra Sadat Saeedeh. & Abdollah, Bahar. (2014) Factors Affecting the Development of Tourism Industry in Chabahar Free Zone Using ANP Network Analysis Process Method, Journal of Iranian Architecture & Urbanism (jiau), Vol. 4, No. 6, pp. 37-48 (in Persian).
  79. ziya, effat. & Estelaji, Alireza. & Fallahtabar, Nasrollah. & shareeatpanahi, majid. (2019) Identify and analyze key factors affecting the sustainable development of tourism (Case study: Some Sara County), Geographical Journal of Torism Space, Vol. 8, No. 32, pp. 79-94 (in Persian).
نشریه گردشگری شهری
دوره 9، شماره 3
آبان 1401
صفحه 31-46

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار