ارزیابی نقش احیا و باززنده‌سازی روددره‌ها در توسعۀ گردشگری شهری (مطالعۀ موردی: روددرۀ فرحزاد)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مدیریت شهری دانشگاه تهران

3 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه تهران

چکیده

روددره‌های شهری جزیی از پیکرۀ طبیعی شهر و بستر پیوند زندگی شهری با طبیعت است. احداث تأسیسات در حریم و حتی بستر این روددره‌ها، روند طبیعی را در آن‌هادچار اختلال کرده است. در این میان، برنامه‌ریزی این دره‌ها به‌عنوان سبز راه و محل گذران اوقات فراغت و فعالیت‌های گردشگری می‌تواند در بهبود وضعیت زیست‌محیطی این نواحی در کنار ایجاد پتانسیل‌های تفریحی برای ساکنان شهر و گردشگران مؤثر باشد. این پژوهش با تکیه‌بر مطالعه در روددره فرحزاد شهر تهران، در پی ارزیابی نقش احیا و باززنده‌سازی روددره‌ها در توسعۀ گردشگری شهری است. نوع پژوهش کاربردی و به روش توصیفی- تحلیلی و همبستگی است. جامعۀ آماری این پژوهش، گردشگرانی هستند که برای گذران اوقات فراغت به روددرۀ فرحزاد مراجعه می‌کنند. به­دلیل نداشتن تعداد دقیق آمار، تعداد نمونه با مشورت با اساتید، 350 نفر تعیین شد. روش گردآوری اطلاعات به دو صورت کتابخانه‌ای و میدانی است. تمرکز اصلی پژوهش در بخش مطالعۀ میدانی بر پرسشنامه است. داده‌های جمع‌آوری‌شده از طریق پرسشنامه پس از کدگذاری و انتقال به نرم­افزار رایانه‌ای SPSS، تجزیه و تحلیل شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آماره‌های ضریب همبستگی و رگرسیون خطی ساده استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که احیا و باززنده‌سازی روددرۀ فرحزاد در رونق گردشگری شهری تأثیر زیادی داشته و موجب توسعۀ گردشگری شهری شده است. البته مشاهدات میدانی و مصاحبه با افراد مطلع نشان می‌دهد که هنوز اهداف توسعۀ پایدار گردشگری شهری محقق نشده است.

کلیدواژه‌ها


1)      ایرانی بهبهانی، هما، فریادی، شهرزاد و گلنار محبعلی، 1391، حفاظت و باززنده­سازی منظر رود درة دربند براساس الگوهای رفتاری، محیط‌شناسی، سال 38، شمارة ۶۲، صص 127- 134.
2)      بمانیان، محمدرضا و سحر سماواتی، 1392، ساماندهی نقاط گردشگری در حاشیۀ روددره­ها (نمونۀ موردی: روددرۀ مرادبیگ، همدان)، اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعۀ پایدار، تهران.
3)      پاسبان حضرت، غلامرضا، 1380، روددره‌های شهرهای ایران: بستر پیوند انسان، شهر و طبیعت، مجلۀ معماری و شهرسازی، سال 9، شمارة 58- 59، صص 58- 59.
4)      پورجعفر، محمدرضا و امین رستنده، 1388، الگوهای طراحی منظر در امتداد مسیل‌های درون‌شهری، نشریۀ هویت شهر، سال سوم، شمارۀ 5، صص 15- 28.
5)      تقوایی، مسعود و محمود اکبری، 1388، مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی و مدیریت گردشگری شهری، انتشارات پیام علوی، اصفهان.
6)      دانشپور، سید عبدالهادی و دیگران، 1390، اهمیت طراحی و بهسازی روددره‌ها در محیط شهری با رویکرد توسعۀ پایدار، مطالعۀ موردی: طراحی حاشیۀ روددرۀ فرحزاد، حد واسط بزرگراه نیایش-بزرگراه همت، ماهنامۀ شهر و منظر، سال سوم، شمارۀ 18، صص 30- 42.
7)      رفیعیان، مجتبی، محمودی، مهران و سیاوش شایان، 1392، برنامه‌ریزی کاربری اراضی در مناطق حساس شهری: مطالعۀ موردی روددرۀ فرحزاد-تهران، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال چهارم، شمارۀ 16، صص 47- 64.
8)      رهنمایی، محمدتقی، 1387، درسنامۀ شهر و توریسم (دورۀ دکتری)، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران.
9)      شربتیان، محمدحسن، 1390، تأملی بر گردشگری شهری در ایران و ارائۀ راهکارهایی در جهت توسعۀ پایدار این صنعت شهری، اولین همایش بین­المللی مدیریت گردشگری و توسعۀ پایدار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
10)    صالحی، مهرنوش، 1386، طراحی اکولوژیکی پارک‌های حاشیۀ رودخانه، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ محیط‌زیست دانشگاه تهران.
11)    فراهانی، بنفشه و دیگران، 1391، ارزیابی اثرات زیست‌محیطی روددرۀ فرحزاد با تأکید بر اهمیت آن در برنامه‌ریزی شهری، همایش ملی حفاظت و برنامه‌ریزی محیط‌زیست، تهران.
12)    فرزاد بهتاش، محمدرضا، آقابابایی، محمدتقی و مروارید محمدامینی، 1389، بررسی وضعیت روددرۀ فرحزاد (قبل و بعد از ساماندهی)، انتشارات مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، تهران.
13)    قدمی، مصطفی، 1390، ارزیابی و تدوین استراتژی مقصد در چارچوب توسعۀ پایدار گردشگری نمونۀ مورد مطالعه: کلان‌شهر مشهد، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال سوم، شمارۀ 9، صص 59- 82.
14)    قنبری، ابوالفضل، آدمی، معصومه و سمیرا هاشمی امین، 1394، سنجش پایداری گردشگری از نگاه جامعۀ محلی (مطالعۀ موردی: شهر تبریز)، گردشگری شهری، سال 2، دورۀ 2، شمارۀ 2، صص 205- 218.
15)    قهرودی تالی، منیژه، 1390، ارزیابی موقعیت مکانی شبکۀ مسیل‌های تهران، فصل‌نامۀ جغرافیای طبیعی لار، سال 4، شمارۀ 13، صص 59- 70.
16)    کوکبی، لیلا و بهناز امین‌زاده، 1387، کاربرد اکولوژی سیمای سرزمین در حفاظت و بهسازی رودخانه‌های درون‌شهری: مطالعۀ رودخانۀ خشک شیراز، علوم محیطی، سال ششم، شمارۀ 2، صص 105- 120.
17)    مثنوی، محمدرضا و دیگران، 1392، حفاظت و باززنده‌سازی منظر روددرۀ دربند براساس الگوهای رفتاری، محیط‌شناسی، سال سی و نهم، شمارۀ ۱، صص 133- 144.
18)    مدنی­پور، علی، 1379، طراحی فضای شهری (نگرشی بر فرآیندهای اجتماعی و مکانی)، ترجمۀ فرهاد مرتضایی، شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری، تهران.
19)    مرکز اطلاعات سازمان ملل­متحد، 1393، شهرنشینی بیش از نیمی از جمعیت جهان، قابل‌دسترس آنلاین در http://www.unic- rg/index.php?option=com_content&view=article&id=541
20)    مهذب طلاب، محمد، 1385، بازیابی فضاهای پنهان شهری (2- مسیل‌ها)، شهرداری مشهد، ناشر www.civilca.ir.
21)    مهندسین مشاور سراوند، 1385، طرح تفصیلی منطقۀ دو تهران، شهرداری تهران.
22)    نوربخش، سیدمرتضی و محمد اکبرپور سراسکاندرود، 1389، نقش گردشگری شهری در توسعۀ اقتصادی کلان‌شهرها، اقتصاد شهر، ویژه‌نامۀ اقتصاد گردشگری شهری، صص 34-21.
23)    یزدگرد، فاطمه، 1390، بازآفرینی پایداری با تأکید بر نقش طبیعت در ساختار کالبدی شهرهای ایرانی-اسلامی (بررسی موردی: روددرۀ مقصودبیک تهران)، فصل‌نامۀ شهر ایرانی-اسلامی، سال 2، شمارۀ 5، صص 79- 94.
24)    Asian Disaster preparedness center, 2008, Flood Disaster Mitigation and River Rehabilitation by Marikina City, Philippines, adpc.
25)    Betsy Otto, B., McCormick, K., and Leccese, M., 2005, Ecological Riverfront Design: Restoring Rivers Connecting Communities, American Planning Association, Planning Advisory Service Report, Vol. 28, No. 4, PP. 477-488.
26)    Hawkes, S., and Williams, P., 1993, The Greening of Tourism, from Principles to Practice: a Casebook of Best Environmental Practice in Tourism, Burnaby, B. C.: Centre for Tourism Policy and Research, Simon Fraser University.
27)    Holt, Alison, R., Moug, P., and Lerne, David, N., 2012, The Network Governance of Urban River Corridors, Ecology and Society 17(4): 25, http://www.ecologyandsociety.org/vol17/iss4/art25/.
28)    Prokop, S., 2014, Life at the Water’s Edge, Urban Riverfront Revival, the degree of Bachelors of Science in Landscape Architecture, the University of California.
29)    Sherman, D., 2004, A River for Los Angeles: The Story of the Los Angeles River Greenway, Downtown Professor Robert Fogelson.
30)    Wei, T., Wen-Hoi, Zh., and Yan, H., 2005, Urban Tourism Research Methodology-a case Study of Guangdong Hong Kong-Macao Area, Chinese Geography Science, Vol. 15, No. 2, PP. 173-178.