اولویت‌بندی راهبردهای احیای بافت تاریخی شهر مراغه با تأکید بر رویکرد بازآفرینی فرهنگ مدار

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیای شهری، دانشگاه تبریز

2 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تبریز

3 دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری

چکیده

مراکز تاریخی شهرهای ایران مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری این شهرها هستند و وجوه تمایز و خصوصیات منحصربه‌فرد مکانی، تاریخی و فرهنگی هر شهر را باید در همان بافت تاریخی و آثار کالبدی و معنایی به‌جامانده در آن جستجو کرد. سیستم شهری در بافت‌های تاریخی که یکی از ارکان ارزشمند و هویت‌بخش در شهرها هستند، مشکلات فراوانی دارند؛ بنابراین، در این راستا مدیریت شهری نیاز به شناسایی و تبیین مسائل سیستم شهری دارد و از آنجایی‌که اجرایهرطرح یا برنامه،دردرجۀاول به شناختتنگناهاوامکانات،تعییناهداف،راهبردهاو سیاست‌ها نیازدارد. مقالۀ حاضر بر آن است تا با شناخت فرصت‌ها، تهدیدهای موجود در بافت تاریخی با رویکرد بازآفرینی، فرهنگ‌مبنا به استخراج راهبردها و سیاست‌های احیا دست یابد. بدین­منظور پس از معرفی محدودۀ مرکزی-تاریخی مراغه، مؤلفه‌های اصلی احیای فضاهای تاریخی شهرها در قالب ماتریس سوات در محدودۀ بافت تاریخی ارزیابی شده است. سپس با توجه به اینکه همۀ راهبردها به‌طور یکسان قابلیت اجرایی ندارد، راهبردها را برمبنای اصول و معیارهای مدیریت راهبردی، طی مطالعات پرسشنامه‌ای از مسئولان و متخصصان شهری با استفاده از روش الکتره اولویت‌بندی کرد. از این‌رو راهبردها به‌ترتیب عبارت­اند از: 1. تبدیل بناهای تاریخی به مکان‌های مورد استفادۀ گردشگران (هتل، رستوران و موزه)؛ 2. تغییر ترکیب فعالیتی محدوده و جایگزینی فعالیت‌های گردشگری و پذیرایی؛ 3. ساماندهی فعالیتی بازار و بازسازی بازارچه‌ها، بالاترین اولویت را برای احیای بافت تاریخی دارند.
 

کلیدواژه‌ها


1)      ابراهیمی نژاد، مهدی، 1379، مدیریت استراتژیک در بازرگانی و صنایع، چاپ اول، سمت، تهران.
2)      امین‌زاده, بهناز و راحله دادرس، 1391، بازآفرینی فرهنگ‌مبنا در بافت تاریخی شهر قزوین با تأکید بر گردشگری شهری، مطالعات معماری ایران, دورۀ 1، شمارۀ 2، صص 99- 108.‌
3)      بحرینی، حسین، ایزدی، محمد سعید و مهرانوش مفیدی، 1392، رویکردها و سیاست‌های نوسازی شهری (از بازسازی تا بازآفرینی شهری پایدار). فصلنامۀ مطالعات شهری، دورۀ 3، شمارۀ 9، صص 17- 30.
4)      رهنما، محمدرحیم، خاکپور، برات­علی و مجتبی صادقی، 1391، تحلیل مدیریت استراتژیک در کلان‌شهر مشهد با مدل SWOT، نشریۀ علمی پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، دورۀ 16، شمارۀ 42، صص 173- 198.
5)      شبانی, امیرحسین و محمد سعید ایزدی، 1393، رویکردی نوین به بازآفرینی شهر خلاق، نقش جهان-مطالعات نظری و فناوری‌های نوین معماری و شهرسازی، دورۀ 4، شمارۀ 2، صص 54- 63.
6)      صفدری، سیما، پورجعفر، محمدرضا و احسان جعفری، 1393، بازآفرینی فرهنگ­مبنا زمینه‌ساز ارتقای تعاملات فرهنگی (نمونة موردی: بافت تاریخی شهر مشهد)، نشریۀ هفت، دورۀ 4، شمارۀ 47 و 48، صص 25- 39.
7)      فرجی ملائی، امین، 1389، انواع روش‌های مداخله در بهسازی و نوسازی شهری، محورهای اصلی بهسازی نوسازی بافت فرسوده، دورۀ 1، شمارۀ 55، صص 10- 17.
8)      کزازی، ابوالفضل، امیری، مقصود و فاطمه رهبر یعقوبی، 1390، ارزیابی و اولویت‌بندی استراتژی‌ها با استفاده از تکنیک الکترۀ 3 در محیط فازی (مطالعۀ موردی: شرکت تماد)، فصلنامۀ علمی پژوهشی مطالعات مدیریت صنعتی، دورۀ 8، شمارۀ 20، صص 49- 80.
9)      لطفی، سهند، 1390، بازآفرینی شهری فرهنگ مبنا: تأملی بر بن‌مایه‌های فرهنگی و کُنش بازآفرینی، نشریۀ هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، دورۀ 3، شمارۀ 45، صص 49- 62.
10)    مالکی، جواد، محمدمهدی، مزده و سرور رحیم، 1389، مدل یکپارچه برنامه‌ریزی استراتژیک شهرها و شهرداری‌های ایران (با تأکید بر شهر و شهرداری تهران)، فصلنامۀ علمی پژوهشی انجمن جغرافیا ایران، دورۀ 8، شمارۀ 26، صص 61- 81.‌
11)    مهندسین مشاور منظرسازان، 1390، سند تدوین برنامه راهبردی حفظ، احیا و باززنده­سازی بافت تاریخی شهر مراغه.
12)    مهندسین مشاور نقش محیط، 1384، طرح جامعۀ شهر مراغه.
13)    Amin, A., Massey, D., and Thrift, N., 2000, Cities for the Many not the Few, Bristol: The Policy Press.
14)    Amin, A., and Thrift, N., 2002, Cities: Re-imagining the Urban, Cambridge: The Polity Press.
15)    Binns, L., 2005, Capitalising on Culture: an Evaluation of Culture-Led Urban Regeneration Policy, Dublin: Institute of Technology Futures Academy.
16)    Bojković, N., Anić, I., and Pejčić-Tarle, S., 2010, One Solution for Cross-Country Transport-Sustainability Evaluation Using a Modified ELECTRE Method. Ecological Economics, vol. 69, No. 5, PP. 1176-1186.
17)    Comunian, R. and Mould, O., 2014, The Weakest Link: Creative Industries, Flagship Cultural Projects and Regeneration. City, Culture and Society, vol. 5, No. 2, PP. 65-74.
18)    Crawford, L., 2001, Bilboa Thrives from the ‘Guggenheim Effect, 2nd Edition, Bilboa: Financial Times Weekend.
19)    DCMS., 2004, Culture at the Heart of Regeneration, London: Department of Culture, Media and Sport/ Stationery Office.
20)    Evans, G., 2001, Cultural Planning: An Urban Rennaisance, London: Londo Routledge.
21)    Evans, G. and Shaw, Ph., 2004, The Contribution of Culture to Regeneration in the UK: (A report to the DCMS), 4th Edition, London: London Metropolitan University.
22)    Keating, M. and Frantz, M., 2004, Culture-led Strategies for Urban Regeneration: a Comparative Perspective on Bilbao. International Journal of Iberian Studies, vol. 16, No. 3, PP.187-194.
23)    Lazarević, E., Koružnjak, A. and Devetaković, M., 2016, Culture Design-led Regeneration as a Tool Used to Regenerate Deprived Areas Belgrade—The Savamala quarter; Reflections on an Unplanned Cultural Zone, Energy and Buildings, vol. 1, No. 115, PP. 3-10.
24)    Lorange, P. and Richard F, V., 1977, Strategic Planning Systems, Englewood Cliffs New Jersey: NJ Prentice-Hall.
25)    Middleton, Ch. and Freestone, Ph., 2008, The Impact of Culture-Led Regeneration on Regional Identity in North East England, Prague: In Paper Prepared for the Regional Studies Association International Conference.
26)    Naylor, T. and Thomas, C., 1984, Optimization Models For Strategic Planning, North Holland: Elsevire Science.
27)    Roberts, P., 2000, The Evalution, Definition and Purpose of Urban Regeneration, 2nd Edition, London: Urban Regeneration Handbook.
28)    Rumelt, R., Dan, S. and David, J., 1991, Strategic Management and Economics, Strategic Management Journal, vol. 12, No. 2, PP. 5-29.
Vickery, J., 2007, The Emergence of Culture-led Regeneration: A Policy Concept and its Discontentscentre for Cultural Policy, Coventry: University of Warwick.