ارزیابی ساختار گردشگری پزشکی بر اساس مدل الماس پورتر در کلان شهر مشهد

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یزد،یزد،ایران

چکیده

گردشگری پزشکی از ترکیب دو شاخه پردرامد، گردشگری و خدمات درمان به وجود امده و به یک صنعت چند میلیارد دلاری در عرصه جهانی تبدیل شده است. موضوع گردشگری پزشکی با توجه به سیاست‌ ها و برنامه ها هر کشوری متفاوت است و انجام پژوهش های دقیق و جامع در داخل کشور برای مشخص شدن واقعیت مسئله لازم و ضروری است. شهر مشهد دومین کلانشهر و پایتخت معنوی ایران است که توانمندی‌های پزشکی، قدمت دانشگاه علوم پزشکی و زیرساخت های درمانی ازجمله بیمارستان فوق تخصصی رضوی و زیرساخت‌های جذب گردشگری پزشکی در کنار گردشگری مذهبی را داراست. هدف پژوهش حاضر ارزیابی ساختار گردشگری پزشکی براساس مدل الماس پورتر در مشهد از منظر گردشگران داخلی است. تحقیق حاضر از منظر هدف کاربردی و از نوع توصیفی-پیمایشی می باشد. جامعه ی آماری شامل گردشگران داخلی است که حجم نمونه طبق فرمول کوکران 380 نفر به دست امد و با مراجعه به هتل ها، زائرسراها و مراکز درمانی در مشهد، به صورت تصادفی انتخاب و گزینش شدند. جهت تحلیل داده ها از آزمون t تک نمونه استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که متغیرهای الماس مزیت پورتر در شکل گیری ساختار گردشگری پزشکی مشهد تاثیرگذار است. در زمینه سنجش وضع موجود، متغیر رقابت پذیری بهترین عملکرد را داشته و در زمنیه ی تاثیرگذاری، متغیر شرایط عامل از مهم ترین فاکتورها و اولویت اول تلقی شده است. همچنین یافته ها نشان داد، ابعاد شرایط عامل و تقاضای مطلوب، باعث شده تا کلان شهر مشهد از مزایای متعددی برای پیشرو بودن صنعت گردشگری پزشکی در سطح ملی و منطقه ای برخوردار باشد؛ اما در ابعاد راهبردی و رقابتی نیازمند توسعه است. همچنین باید از نظر صنایع وابسته و پشتیبان، تقویت شود.

کلیدواژه‌ها


1)      ایمان­زاده، علی؛ همراه­زاده، ملیکا؛ جعفریان، وحیده؛ جیاری، کامران (1396) تجربیات زیسته گردشگران پزشکی از درمان در بیمارستان‌های شهر تبریز، فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، سال12، شماره37، صص.46-25.
2)      بدیعی، فرناز؛ ابراهیمی، عبدالحمید؛ دیده خانی، حسین (1395) شناسایی و رتبه‌بندی راهکارهای توسعه گردشگری پزشکی؛ مطالعه موردی استان گلستان، مجله علمی و پژوهشی تحقیقات بازاریابی نوین، سال 6، شماره 4، صص.36-25.
3)      جباری، علیرضا؛ فردوسی، محمد؛ کیوان آرا، محمود؛ آقا رحیمی، زهرا (1391) تحلیل ذینفعان صنعت گردشگری پزشکی: ارائه راهبردهای مؤثر در شهر اصفهان، مدیریت اطلاعات سلامت، سال9، شماره6، صص.9-1.
4)      جعفری، حسن؛ بختیاری، الهام؛ کشتکار، مینا (۱۳۹۰) گردشگری پزشکی و اهمیت آن در نظام سلامت ایران، اولین همایش بین‌المللی مدیریت گردشگری و توسعه پایدار، مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، صص.9-1.
5)      حقیقی کفاش، مهدی؛ ضیایی، محمود؛ جعفری، قاسم (1389) اولویت‌بندی عوامل مربوط به توسعه گردشگری درمانی ایران، مطالعات مدیریت گردشگری (مطالعات جهانگردی)، سال4، شماره11، صص. 35-21.
6)      سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور (1389) گزارش جامع گردشگری در ایران (آمارنامه)
7)      سقایی، مهدی؛ جوانبخت قهفرخی، زهره؛ مافی، عزت‌الله (1391) تحلیل نقش مراکز خرید در رابطه با گردشگری و زیارت در کلان‌شهرها (مطالعه موردی: کلان‌شهر مشهد)، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال 2، شماره 8، صص.101-77.
8)      عربشاهی کریزی، احمد و آریان­فر، مرتضی (1392) گردشگری سلامت و قابلیت‌های گردشگری پزشکی- درمانی در ایران، فصلنامه جغرافیایی فضایی گردشگری، دوره 3، شماره 9، صص.152-133.
9)      عنابستانی، علی‌اکبر و عنابستانی، زهرا (1394) عوامل مؤثر بر انتخاب شهر مشهد به‌عنوان هدف گردشگری پزشکی، مجله گردشگری شهری، دوره 2، شماره 3، صص.289-275.
10)   کاظمی، علی؛ صنایعی، علی؛ رنجبریان، بهرام؛ آذربایجانی، کریم (1389) شناسایی مزیت‌های رقابتی در صنعت گردشگری به‌منظور جذب گردشگران خارجی موردمطالعه استان اصفهان، فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال 2، شماره 5، صص. 93-110.
11)   گل شیری اصفهانی، زهرا؛ رکن‌الدین، عبدالرضا؛ پور طاهری، مهدی (1393) تبیین چرخه الگوی توسعه گردشگری سلامت در مناطق روستایی ایران با تأکید بر چشمه‌های آب گرم، مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال 3، شماره 11، صص. 11-32.
12)   گودرزی، مجید؛ تقوایی، مسعود؛ زنگی‌آبادی، علی (1393) توسعه گردشگری پزشکی داخلی در شهر شیراز، مدیریت اطلاعات سلامت، دوره 11، شماره 4، صص.496-485.
13)   محمدی سلیمانی، علی؛ محمدی سلیمانی، یوسف؛ محمدی رابر، معصومه (1392) اهمیت گردشگری پزشکی در اقتصاد ملی، اولین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط‌زیست پایدار، آبان ماه 1392، دانشکده شهید مفتح همدان، صص.12-1.
14)   ملکی، سعید و توانگر، معصومه (1394) بررسی و تحلیل چالش‌های گردشگری سلامت مشهد از منظر بیماران خارجی، مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، سال 2، شماره 2، صص.165-153.
15)   هرندی، عطا اله و میرزائیان خمسه، پیوند (1396) تبیین مدل جذب گردشگر سلامت: با استفاده از راهبرد تئوری داده بنیاد کلاسیک، مجله گردشگری شهری، دوره 4، شماره 1، صص. 87-98.
16)  Azadi, Fatemeh. & Maleki, Mohammadreza. & Tabibi, Seyed Jamaledin. & Azmal, Mohammad. (2012) A medical tourist perception of Iranian hospital quality: Limited employee foreign language skills negatively impact communication, International Journal of Hospital Research, Vol.1, No.2, pp.85-90.
17)  Harahsheh, Salem Salameh. (2002) Curative tourism in Jordan and its potential development, Bournemouth University, United Kingdom, Vol.3, No.1, pp.45-78.
18)  Jabbari, Alireza. & Delgoshaei, Bahram. & Mardani, Raja. & Tabibi, Seid Jamaledin. (2012) Medical tourism in Iran: Issues and challenges, Journal of education and health promotion, Vol.1, pp. 1-4.
19)  Lunt, Neil. & Smith, Richard. & Exworthy, Mark. & Green, Stephen. & Horsfall, Daniel. & Mannion, Russell. (2011) Medical tourism: treatments, markets and health system implications: a scoping review, Paris: Organisation for Economic Co-operation and Development.
20)  Moghavvemi, Sedigheh. & Ormond, Meghann. & Musa, Ghazali. & Isa, Che Ruhana Mohamed. Thirumoorthi, Thinaranjeney. Mustapha, Mohd Zulkhairi Bin. & Chandy, Jacob John Chiremel. (2017) Connecting with prospective medical tourists online: A cross-sectional analysis of private hospital websites promoting medical tourism in India, Malaysia and Thailand, Tourism Management, Vol.58, pp. 154-163.
21)  Nagarajan, GS. (2004) Medical tourism in India: strategy for its development, [MSc Thesis]. Bangalore, Indian Institute of Management Bangalore.
22)  Piazolo, Marc. & Zanca, Nursen Albayrak. (2011) Medical tourism: A case study for the USA and India, Germany and Hungary, Acta Polytechnica Hungarica, Vol.8, No.1, pp.137-160.
23)  Porter, Michael E. (1998) Clusters and the new economics of competition, Boston: Harvard Business Review, Vol.76, No.6, pp. 77-90.
24)  Porter, Michael E. & De Vera, Manuel. & Huang, Bill. & Khan, Omar. & Qin, Zhongguang Alice. & Tan, Adele. (2008) Medical tourism in the Philippines, pp. 1-30.
25)  Runnels, Vivien. & Carrera, Percivil Melendez. (2012) Why do patients engage in medical tourism?, Maturitas, Vol.73, No.4, pp 300-304.
26)  Smart, Travel. & Watch, Asia. (2006) Travel and hospitality industry set to tap into Asia’s US $4 billion medical tourism market, Travel Smart–Asia Watch, April–May, pp. 1-4.
27)  Suthin, Kanyarat. & Assenov, Ilian. & Tirasatayapitak, Aree. (2007) Medical Tourism: Can supply keep up with the demand, In Proceedings, APac-CHRIE & Asia Pacific Tourism Association Joint Conference, pp. 23-27.