موزه های باستان شناختی و نقش آن در توسعه ی گردشگری میراث فرهنگی در شهرهای تاریخی (مطالعه ی موردی: موزه ی خانه ی کلبادی شهر ساری)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 استادیار گردشگری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد گردشگری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

عملکرد موزه‌ها به‌عنوان جاذبه‌های محوری گردشگری میراث، از اهمیت شایانی در جذب گردشگران برخوردار است. مقاله حاضر به بررسی توسعه گردشگری میراث فرهنگی با تأکید بر عملکرد نهاد موزه در شهر تاریخی ساری پرداخته است. داده‌های پژوهش با روش کتابخانه‌ای (مطالعه منابع مکتوب) و میدانی (ابزار پرسشنامه) گردآوری‌شده است. برای پردازش و تحلیل داده‌ها نیز از نرم‌افزار spss و آزمون‌های اتا، پیرسون، تی تک‌نمونه‌ای و رگرسیون خطی استفاده‌شده است. نتایج نشان می‌دهد، میان نگرش زنان و مردان نسبت اهمیت توسعه گردشگری میراث در شهر ساری تفاوتی دیده نمی‌شود. اما نگرش این دو جنس نسبت به اهمیت عملکرد موزه متفاوت است. بعد عملکرد موزه، تأثیر معناداری بر توسعه گردشگری میراث فرهنگی داشته است. بتای محاسبه‌شده برای بعد عملکرد موزه خانه کلبادی، نشانگر سهم بیش از 60 درصدی آن بر توسعه گردشگری میراث فرهنگی و اهمیت عملکرد موزه است. در این خصوص باید اذعان داشت، آنچه مخاطب در موزه با آن مواجه می‌شود، مجموعه‌ای از فعالیت‌های تخصصی است. در حقیقت رابط میان مخاطبان و اشیاء فرهنگی صامت در موزه‌ها، عملکرد موزه است که عمدتاً از طریق نیروی انسانی متخصص طراحی و اجرا می‌شود. همچنین معیار عملکرد فنی موزه با بتای 404/0 بیشترین سهم را در توسعه گردشگری میراث داشته است که نشانگر رعایت دقیق مسائل حفاظتی در موزه است. معیار کیفیت خدمات نیز با بتای 075/0 کمترین سهم را در توسعه گردشگری میراث داشته است، این وضعیت با کمیت و کیفیت ارائه خدمات فرهنگی توسط موزه و کارکنان آن به گردشگران در ارتباط است.

کلیدواژه‌ها


1)      احمدیان، رضا و باقرنیا، آذین (1393) مبانی گردشگری فرهنگی، چاپ اول، تهران: تیسا.
2)      اسحقی، روح‌الله و رشیدفر، محمدرضا (1380) راهنمای برنامه‌ریزی سفر در استان مازندران، چاپ اول، مازندارن: نشر سازمان ایران‌گردی و جهانگردی استان مازندران.
3)      آشفته، امیر (1375) برنامه‌ریزی فرهنگی و توسعه اقتصادی، چاپ اول، تهران: انتشارات کانون پیشرفت و توسعه.
4)      برنز، پیتر. ام (1385) مردم‌شناسی گردشگری، ترجمه هاجر هوشمندی، چاپ اول، تهران: پژوهشکده مردم‌شناسی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
5)      پاپلی یزدی، محمدحسین و سقایی، مهدی (1386) گردشگری (ماهیت و مفاهیم)، چاپ دوم، تهران: انتشارات سمت.
6)      پوراحمد، احمد؛ مهدی، علی؛ مهدیان بهنمیری، معصومه؛ میرزایی کوتنایی، زهرا؛ محمدی، آرزو (1391) بررسی و تحلیل نقش موزه‌ها در توسعه گردشگری فرهنگی (مطالعه موردی: موزه‌های شرق استان مازندران)، فصلنامه برنامه ­ریزی و توسعه گردشگری،  سال 1، شماره 1، صص. 128-105.
7)      پورفرج، اکبر و صالح‌پور، محمدرضا (1392) اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر ارزشیابی گردشگران اروپایی دیدارکننده از پایگاه میراث جهانی نقش‌جهان اصفهان، فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، سال 8، شماره 22، صص. 23-1.
8)      پورمنصوری، حسن (۱۳۸۶) رامسر در آینه تاریخ شمال و راهنمای گردشگری، چاپ اول، تهران: انتشارات عطوفت.
9)      دوگلاس، آ. آلن (1363) موزه و وظایف آن، ترجمه عبدالرحمان اعتصامی صدری، چاپ اول، تهران: انتشارات پژوهش و برنامه‌ریزی.
10)   تراسبی، دیوید (1382) اقتصاد و فرهنگ، ترجمه: کاظم فرهادی، چاپ اول، تهران: نشر نی.
11)   حکمت، محمد (1386) درآمدی بر مدیریت موزه و نگارخانه، فصلنامه مرمت، سال 2، شماره 18، صص. 5-4.
12)   رضوانی، علی‌اصغر (1386) جغرافیا و صنعت توریسم، چاپ هفتم، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
13)   رفیع‌زاده بقرآباد، علاءالدین؛ عفتی داریانی، محمدعلی؛ رونق، مریم (1387) مدیریت عملکرد دستگاه‌های اجرایی، چاپ دوم، تهران: انتشارات فرمنش.
14)   رهبری پور، کسری؛ ستاری ساربانقلی، حسن؛ درسخوان، رسول (1393) تحلیل تأثیرات اقتصادی-اجتماعی موزه ملی فرش تبریز بر اقتصاد شهری این کلان‌شهر، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، سال 4، شماره 14، صص: 77-63.
15)   زاهدی، شمس‌السادات (1382) تحلیلی بر انواع توریسم و ارتباط آن‌ها با یکدیگر، فصلنامه مطالعات جهانگردی، سال 1، شماره 1، ص. 11-1.
16)   زاهدی، محمد؛ حاجیها، بهاره؛ خیامباشی، مریم (1388) موزه، موزه‌داری و موزه‌ها، چاپ دوم، اصفهان: انتشارات چهارباغ.
17)   سروقد مقدم، ابوالحسن (1371) انجمن موزه‌های فرانسه، چاپ اول، مشهد: انتشارات آستان قدس.
18)   سقایی، مهدی و علیزاده، سید دانا (1392) امکان‌سنجی محصول گردشگری روستایی در شهرستان پاوه، فصلنامه فضای جغرافیایی، بهار 1392، دوره 13، شماره 41، صص. 20-1.
19)   صادق‌پور فیروزآبادی، ابوالفضل؛ میرعزیزی، سید محمود؛ خلیل‌زاده مقدم، مریم (1393) مدیریت موزه، چاپ اول، تهران: انتشارات مهکامه.
20)   صالحی، صادق و حسن‌پور، محمود (1391) برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری: نگرشی کاربردی به برنامه‌ریزی و بازاریابی گردشگری، چاپ اول، بابلسر: انتشارات دانشگاه مازندران.
21)   ضرغام، حمید (1376) راهکارهایی برای توسعه جهانگردی و جمهوری اسلامی ایران، نخستین همایش جهانگردی و جمهوری اسلامی ایران، اسفند 1376، مشهد پژوهشگاه گردشگری جهاد دانشگاهی، صص. 404-299.
22)   غلامی، علی (1395) مدیریت بازاریابی و روابط عمومی در موزه‌های ایران، چاپ اول، تهران: نشر اشجع.
23)   فرجی‌راد، عبدالرضا و افتخاریان، بهنام (1391) بررسی نقش معماری در صنعت گردشگری (مطالعه موردی: معماری ایران)، فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری، دوره 1، شماره 3، صص. 67-49.
24)   کاظمی، مهدی (1385) مدیریت گردشگری، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
25)   کاووسی، مهناز و کریمی شاپور (1393) اهمیت و نقش موزه‌ها در توسعه گردشگری (مطالعه موردی: شهر اصفهان)، دومین همایش ملی پژوهش‌های کاربردی در جغرافیا و گردشگری، صص. 31-22.
26)   محسنی، علیرضا (1388) گردشگری پایدار در ایران: کارکردها، چالش‌ها، راهکارها، فصلنامه فضای جغرافیایی، سال 9، شماره 28، صص. 171-149.
27)   نفیسی، نوشین دخت (1387) موزه‌داری، چاپ چهارم، تهران: انتشارات سمت.
28)   یاوری، حسین و رجبی، زینب (1389) آشنایی با موزه‌های ایران، چاپ اول، تهران: مهکامه.
29)  Bigne, J. Enrique. & Mattila, Anna S. & Andreu, Luisa. (2008) the impact of experiential consumption cognitions and emotions on behavioral intentions, The Journal of Services Marketing, Vol.22, No.4, pp.313–315.
30)  Halewood, Chris. & Hannam, Kevin. (2001) Viking heritage tourism: Authenticity and Commodification. Annals of Tourism Research, Vol.28, No.3, pp.565–580.
31)  Howard, Peter. (2003) Heritage: Management, Monuments, and Museums: The Past in the Present, Melbourne: Melbourne University Press.
32)  Kerstetter, Deborah L. & Confer, John J. & Graefe, Alan R. & Alan, R. (2001) “An Exploration of the Specialization Concept within the Context of Heritage Tourism”, Journal of Travel Research, Vol.39, No.3, pp.267-274.
33)  Kelly, Lynda. (2009) Cultural Tourism and Museums. International Symposium on Art Museum Education: Innovation in the Art Museum, Taipei Fine Arts Museum, October 17-18, Pp.1-13.
34)  Li, M. & Wu, B. & Cal L. (2008) Tourism development of World Heritage Sites in China: A geographic perspective, Tourism Management, Vol.29, No.2, pp.308-319.
35)  McKercher, Bob. & du Cros, Hilary. (2002) Cultural Tourism: The Partnership between Tourism and Cultural Heritage Management, New York: Haworth.
36)  McLean, Fiona. (1995) A Marketing Revolution in Museums? Journal of Marketing Management, Vol.11, No.6, pp.601–616.
37)  Orbasli, A. (2000) Tourists in Historic Towns, London UK: Taylor & Francis Group.
38)  Perera, Kamani. (2002) the Role of Museums in Cultural and Heritage Tourism for Sustainable Economy in Developing Countries, Librarian Regional Centre for Strategic Studies, Vol.68, No.1, pp.1-6.
39)  Pinna, G. (2013) Intangible heritage and museums, ICOM News, Vol.56, No.4, pp. 1-12.
40)  Silberberg, Ted. (1995) Cultural tourism and business opportunities for museums and heritage sites, Tourism Management, Vol.16, No.5, pp.361–365.
41)  Sperdin, Alexandra Brunner. & Peters, Mike. & Strobl, Andreas. (2012) it is all about the emotional state: Managing tourists’ experiences, International Journal of Hospitality Management, Vol.31, No.1, pp.23-30.
42)  Subhiksu, Ida Bagus Kade. & Ardika, I Wayan. & Putra. Nyoman Darma. & Madiun, I Nyoman. (2015) Museums as Cultural Tourism Attractions in Ubud Bali Indonesia, International Journal of Scientific & Engineering Research, Vol.6, No.2, pp.278-285.
43)  Timothy, Dallen J. & Boyd, Stephen W. (2003) Heritage Tourism, New York: Prentice Hall.
44)  UNESCO. (2012) Role of Museums in Education and Cultural Tourism Development, Moscow Office and the Intergovernmental Foundation for Educational, Scientific and Cultural Cooperation for CIS countries (IFESCCO), Moscow 2012.
45)  UNWTO. (1991) How to source Japan – A major Market for the Silk Road, Kyoto, Japan on 21 February 1991.
46)  UNWTO. (2013) Internet sources: http://media.unwto.org/regions.