بررسی نقش گردشگری در کیفیت زندگی شهری مطالعه موردی: شهر تبریز

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 دانشیار علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

هدف این پژوهش، تشریح نقش گردشگری بر کیفیت زندگی ساکنان شهر تبریز بر اساس مدل‌سازی معادلات ساختاری (SEM) بود که نشان‌دهنده ارتباطات مستقیم بین تأثیرات گردشگری، قلمرو زندگی خاص و کیفیت زندگی ساکنان می‌باشد، برای این منظور از نرم‌افزارهای LESREL و SPSS 22 کمک گرفته‌شده است. این تحقیق بر مبنای نوع پژوهش، کاربردی و روش پژوهش توصیفی و تحلیلی است. در این تحقیق جمع‌آوری داده‌ها از طریق توزیع پرسشنامه و مطالعات کتابخانه‌ای انجام‌گرفته است. جامعه آماری این تحقیق، عموم مردم محلی بالای 15 سال شهر تبریز است که برای تعیین حجم نمونه و روش نمونه‌گیری، به ترتیب از روش تعیین حجم نمونه کوکران و نمونه‌گیری تصادفی ساده استفاده‌شده است. یافته‌های تحقیق، نشان از وجود رابطه معنادار و تأیید فرضیه‌های تأثیرات اقتصادی گردشگری روی قلمرو رفاه مادی با ضریب 29/0، تأثیرات اجتماعی گردشگری روی قلمرو اجتماع محلی با ضریب 31/0، تأثیرات فرهنگی گردشگری روی قلمرو رفاه هیجانی با ضریب 26/0، تأثیرات محیطی گردشگری روی قلمرو رفاه سلامت و امنیت با ضریب 46/0 داشت. تأثیر اقتصادی گردشگری روی کیفیت کلی زندگی مثبت 01/0، و همچنین تأثیر فرهنگی گردشگری روی کیفیت کلی زندگی مثبت 30/0 ارزیابی شد. تأثیرات قلمرو رفاه مادی روی کیفیت کلی زندگی مثبت 05/0، تأثیرات قلمرو رفاه هیجانی روی کیفیت کلی زندگی 49/0 و تأثیرات قلمرو رفاه سلامت و امنیت روی کیفیت کلی زندگی 19/0 برآورد شد. همچنین مدل کلی ساختار نظری فرضیه‌های اصلی تحقیق با ضریب مستقیم تأثیرات گردشگری روی کیفیت کلی زندگی 08/0 به دست آمد. یافته‌های کلی نشان داد که رابطه مثبتی بین تأثیرات گردشگری و قلمروهای خاص زندگی وجود دارد. بدان معنی که وقتی درک مثبت ساکنان از آثار اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی گردشگری افزایش می‌یابد و رضایت آن‌ها از رفاه مادی، اجتماع محلی، رفاه هیجانی و سلامت و امنیت نیز افزایش می‌یابد که همین افزایش کیفیت کلی زندگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


1)       استانداری استان آذربایجان شرقی (1392) نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390.
2)       رضوانی، محمدرضا؛ بدری، سید علی؛ سپهوند، فرخنده؛ اکبریان، سعیدرضا (1391) گردشگری خانه‌های دوم و اثرات آن بر بهبود کیفیت زندگی ساکنان روستایی (بخش رودبار قصران، شهرستان شمیرانات)، مجله مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال 4، شماره 13، صص. 40-23.
3)       رضوانی، محمدرضا؛ شکیبا، علیرضا؛ منصوریان، حسین (1387) سنجش کیفیت زندگی: بررسی مفاهیم، شاخص‌ها، مدل‌ها و ارائه مدل پیشنهادی برای نواحی روستایی، مجله رفاه اجتماعی، دوره11، شماره 3، صص. 60-35.
4)        سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی (1391) جاذبه‌های گردشگری استان. www.eachto.org.
5)        غفاری، غلامرضا و امیدی، رضا (1387) کیفیت زندگی در برنامه‌های عمرانی و توسعه ایران، مجله رفاه اجتماعی، دوره11، شماره 3،  صص. 7 تا 34.
6)       قدمی، مصطفی؛ علیقلی زاده فیروزجایی، ناصر؛ رمضان زاده لسبویی، مهدی (1389) بررسی نقش گردشگری در تغییرات کیفیت زندگی مقصد (نمونه موردمطالعه: دهستان کلارآباد، شهرستان تنکابن، مازندران)، مطالعات اجتماعی ایران،  دوره4، شماره 3، صص. 174-152.
7)       گروسی، سعیده و نقوی، علی (1387) سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در شهر کرمان، مجله رفاه اجتماعی، دوره11، شماره 3، صص.82-61.
8)       هومن، حیدر علی (1384) مدل یابی معادلات ساختاری با کاربرد نرم‌افزار لیزرل، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
9)       Ahmet, Z. U. & Krohn, F. B. (1992) International tourism, marketing and quality of life in the third world: India, a case in point, in J. Sirgy, M. H. Meadow, D.Rahtz D., & A. C. Samli (Eds.), Development in Quality of Life Studies in marketing, Blacksburg, Virginia: Academy of marketing Science, Vol.4, pp.150-156.
10)   Allen, L. R. & Long, P. T. & Perdue, R. R. & Kieselbach, S. (1988) The impact oftourism development on residents’ perceptions of community life, Journal of Travel Research, Americans’ Perception of Quality of Life. New York: Plenum Press, Vol.27, pp.16-21.
11)    Andereck, K. L. (1995) Environmental Consequences of Tourism: A Review of Recent Research. In Linking Tour-ism, the Environment and Sustainability, Annual Meeting of the National Recreation and Park Association. General Technical Report No. INT-GTR-323, pp.77–81.
12)   Aref, F. (2010) Residents’ attitudes towards tourism impacts: A case study of Shiraz, Iran, Tourism Analysis, Vol.15, No.2, pp.253-261.
13)   Argyle, M. & Lu, L. (1990) Happiness and social skills. Personality and Individual ifferences, Vol. 11, pp.1255-1261.
14)   Backman, K. F. & Backman, S. J. (1997) An examination of the impacts oftourism in a gateway community. In H. L. Meadow (Ed.), Development in Quality of Life Studies, Vol.1. pp.1-6.
15)   Belisle, F. J. & Hoy, D. R. (1980) The perceived impact of tourism by residents, a case studies in Santa Marta, Columbia, Annals of Tourism Research, Vol.7, No.2, pp.99-101.
16)   Bryden. J. (1980) Tourism and Development, New York/London: Cambridge University Press.
17)   Burns, A. C. & Bush, R. F. (1995) Marketing Research, Englewood Cliffs, NewJersey: Prentice Hall.
18)   Butler, R. W. (1980) The concept of tourist area cycle of evolution: Implications for management of resources, Canadian Geographer, Vol.24, pp.5-7.
19)   Chen, J. S. (2000) An investigation of urban residents' loyalty to tourism, Journal of Hospitality & Tourism Research, Vol.24, No.1, pp.5-19.
20)   Crotts, J.C. & Holland, S. M. (1993) Objective Indicators of the Impact of Rural Tourism Development in the State of Florida, Journal of Sustainable Tourism, Vol.1, No.2, pp.112-120.
21)   Cummins, R. A. (1996). Assessing quality of life. In R.I. Brown (Ed.), Quality of Life for Handicapped People, Chapman & Hall: London.
22)   Cummins, R. A. (1997) The domain of life satisfaction: an attempt to orderchaos, Social Indicator Research, Vol.38, No.3, pp.303-328.
23)   Epley, R. Donald. & Menon, mohan. (2008) A Method of Assembling Cross- sectional Indicators into a Community Quality of Life, social Indicators research, Vol.88, I No.2, pp.281–296
24)   Gondos, B. (2014) Realationship between tourism and quality of life-researches at LAKE BALATON, MakeLearn 2014 International Conference - Human Capital without Borders: Knowledge and Learning for Quality of Life,Portoroz,Slovenia, International Conference, June 25-27, pp.879-888.
25)   Jurowski, C. (1994) The interplay of elements affecting host community resident attitudes toward tourism: A path analytic approach, Unpublished doctoral dissertation, Virginia Polytechnic Institute and State University, Blacksburg, Virginia.
26)   Jurowski, C. & Uysal, M. & Williams, D. R. (1997) A theoretical analysis of hostcommunity resident reactions to tourism, Journal of Tourism Research, Vol.36, No.2, pp.3-11.
27)   KIM, K. (2002) The effects of tourism upon quality of life of residents in the community, Unpublished doctoral dissertation, Virginia Polytechnic Institute and State University, Retrieved October 10, 2009 from http://scholar.lib.vt.edu.
28)   Krannich, R. S. & Berry, E. H. & Greider, T. (1989) Fear of crime in rapidlychanging rural communities: A longitudinal analysis, Rural Sociology, Vol.54, pp.195-205.
29)   Kyungmi, Kim. & Uysal, Muzaffer. & Sirgy, Joseph. (2013) How does tourism in a community impact the quality of life of community residents?, Journal of Tourism Management, Vol.36, pp. 527-540.
30)   Lankford, S. V. & Howard, D. R. (1994) Developing a tourism impact attitude scale, Annals of Tourism Research, Vol.21, No.1, pp.121-139.
31)   Liu, J. C. & Var, T. (1986) Resident attitudes toward tourism impacts in Hawaii, Annals of Tourism research, Vol.13, No.2, pp.193-214.
32)   Liu, J. C. & Sheldon, P. J. & Var, T. (1987) Resident perceptions of the environment impacts of tourism, Annals of Tourism Research, Vol.13, No.2, pp.193-214.
33)   McCool, S. F. & Martin, S. R. (1994) Community attachment and attitudes toward tourism development. Journal of Travel research, Vol.32, No.3, pp. 29-34.
34)   Milman, A. & Pizam, A. (1988) Social impact of tourism on Central Florida, Annals of Tourism Research, Vol.15, No.2, pp.191-204.
35)   Murphy, P. E. (1983) Perceptions and attitudes of decision-making groups in tourism centers. Journal of Travel Research, Vol.21, No.3, pp.8-12.
36)   Norman, W. C. & Harwell, R. & Allen, L. R. (1997) The role of recreation on the quality of life of residents in rural communities in South Carolina. In H. Lee Meadow (Ed.) Development in Quality-of-Life Studies in Marketing), Blacksburg, Virginia: International Society for Quality-of-Life Studies, Vol.1, pp.1-65.
37)   Pepplenbosch, P. & Templeman, G. (1989) The pros and cons of internationaltourism to the third world, In T. Singh, H. Vir, L. Theuns & F. M. Go (Eds.).Frandfurtam Main: Peterlang, pp. 201-209.
38)   Perdue, R. R., Long, P. T., & Allen, L. (1987) Rural resident perceptions andattitudes, Annals of Tourism research Vol.14, No.3, pp.420-429.
39)   Perdue, R. R. & Long, P. T. & Kang, Y. S. (1999) Boomtown tourism and resident quality of life: The marketing of gaming to host community residents, Journal of Business Research, Vol.44, No.3, pp.165-177.
40)   Pizam, A. (1978) Tourism impacts: The social costs to the destination communityas perceived by its residents, Journal of Travel Research, Vol.16, No.4, pp.5-12.
41)   Przeclawski, Krzysztof (1986) Humanistic Foundation of Tourism, Warsaw, Poland: Institute of Tourism.
42)   Raphael, D. & Renwick, R. & Brown, I. & Rootman, I. (1996) Quality of life indicators and health: current status and emerging conceptions, Social IndicatorsResearch, Vol.39, pp.65-88.
43)   Ritchie, J. R. B. (1988) Consensus policy formulation in tourism, Tourismmanagement, Vol.9, No.3, pp.199-216.
44)   Ross, G. F. (1992) Resident perceptions of impact of tourism on an Australiancity, Journal of travel research, Vol.30, No.3, pp.13-17.
45)   Sheldon, P. J. & Var, T. (1984) Resident attitudes to tourism in North Wales,Tourism Management, Vol.5, No.1, pp. 40-47.
46)   Staats, S. & Heaphy, K. & Miller, D. & Partlo, C. & Romine, N. & Stubbs, K. (1993) Subjective age and health perceptions of older reasons: maintaining the youthfulness bias in sickness and in health, International Journal of Aging and Human Developments, Vol.37, No.3, pp.191-203.
47)   Thomason, P. S. & Crompton, J. L. & Kamp, B. D. (1979) A study of the attitudes of impacted groups within a host community toward prolonged stay tourist visitors, Journal of Travel Research, Vol.17, No.3, pp.2-6.
48)   Tosun, C. (2002) Host perceptions of impacts: A comparative tourism study, Annals of Tourism Research, Vol.29, No.1, pp.231-253.
49)   Tyrrel, T. & Spauling, P. (1984) A survey of attitudes toward tourism growth in Rhode Island, Hospitality Education and Research Journal, Vol.8, No.1, pp.22-23.
50)   Weaver, D. & Lawton, L. (2001) Resident perceptions in the urban-rural fringe, Annals of Tourism research, Vol.28, No.2, pp.349-458.
51)   Yingzhi, G. & Seongseop, K. & Yong, Chen. (2014) Shanghai Residents’ Perceptions of Tourism Impacts and Quality of Life, Journal of China Tourism Research, Vol.10, No.2, pp.142-164.