واکاوی و تحلیل عوامل موثر بر گردشگری شهر تبریز از منظر گردشگران داخلی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد اکوتوریسم، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

صنعت گردشگری نقش مهمی را در چرخه اقتصادی کشورها بر عهده دارد و با پیش‌بینی‌های صورت گرفته توسط برخی از سازمان‌ها در سطح جهان، صنعت گردشگری باگذشت زمان نقش و اهمیت بیشتری را در اقتصاد شهرها پیدا خواهد کرد. لذا هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل مؤثر بر رشد، توسعه و رونق گردشگری شهر تبریز می‌باشد. پژوهش حاضر به لحاظ ماهیت از نوع کاربردی می‌باشد که جهت جمع‌آوری داده‌های آن از روش پیمایش با ابزار پرسشنامه بهره گرفته شد. از آزمون آلفای کرونباخ، روایی و پایایی برای ابعاد مختلف آن محاسبه گردید. جامعه آماری این پژوهش، یک‌میلیون گردشگر داخلی می‌باشد که در سال 1396 به شهر تبریز سفر کرده‌اند که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه 384 نفر با میزان خطای 05/0 و ضریب اطمینان 95 درصد انتخاب شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های پرسشنامه نیز از روش تحلیل عاملی اکتشافی بر پایه مؤلفه‌های اصلی و آزمون کروسکال والیس در نرم‌افزار SPSS24 استفاده شد. در نهایت تحلیل عاملی متغیرهای پژوهش را در 14 عامل خلاصه کرد که این عوامل به‌صورت تجمعی 26/62 درصد از عوامل مؤثر بر رشد، توسعه و رونق گردشگری شهر تبریز را تبیین می‌کرد. نتایج به‌دست‌آمده نشان داده‌اند که اولین عامل در رونق و یا عدم رونق گردشگری شهر تبریز در ارتباط با تبلیغات و یا عدم تبلیغات جاذبه‌های گردشگری شهر تبریز، مسائل فرهنگی-اجتماعی ازجمله زبان و سبک متفاوت زندگی در شهر تبریز، کیفیت خدمات و مهمان‌نوازی جامعه میزبان، تأثیر زیادی را در ارتقا و رونق گردشگری شهر تبریز دارد. همچنین نتایج به‌دست‌آمده از یافته‌های تحقیق نشان داد که تأثیر شاخص‌های پژوهش برخلاف فرضیه تحقیق بر روی گردشگران با گروه‌های درآمدی و تحصیلی متفاوت، یکسان می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


1)      امین‌رشتی، نارسیس؛ فهیمی‌فر، فاطمه؛ صیامی عراقی، ابراهیم (1388) عوامل مؤثر بر صنعت گردشگری در منطقه مرکز، جنوب و غرب آسیا، فصلنامه علوم اقتصادی، پاییز 1388، دوره 3، شماره 8، صص. 111-97.
2)      امینی‌ورکی، سعید؛ مدیری، مهدی؛ شمسایی زفرقندی، فتحاله؛ قنبری‌نسب، علی (1393) شناسایی دیدگاه‌های حاکم بر آسیب‌پذیری شهرها در برابر مخاطرات محیطی و استخراج مؤلفه‌های تأثیرگذار در آن با استفاده از روش کیو، دو فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت بحران، پاییز و زمستان 1393، دوره 3، شماره 1، صص. 18-5.
3)      تقوی، مهدی و قلی‌پور سلیمانی، علی (1388) عوامل مؤثر بر رشد صنعت گردشگری ایران، پژوهشنامه اقتصادی، پاییز 1388، دوره 9، شماره 34، صص. 172-157.
4)      تیموری، ایرج (1394) وقوع بحران‌های سیاسی- اجتماعی و اثرات آن بر درآمد حاصل از گردشگری نمونه موردی: کشورهای ایران، ترکیه، مصر، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، زمستان 1394، دوره 5، شماره 20، صص. 14-1.
5)      حبیبی، فاتح و عباسی نژاد، حسین (1384) تصریح و برآورد تابع تقاضای گردشگری ایران با استفاده از داده‌های سری زمانی مقطعی، مجله تحقیقات اقتصادی، پاییز 1384، دوره 40، شماره 70، صص. 115-91.
6)      رهنمایی، محمدتقی؛ علی‌اکبری، اسماعیل؛ صفرعلی زاده، اسماعیل (1396) بررسی وضعیت عوامل مؤثر بر توانمندسازی توسعه گردشگری مطالعه موردی: استان آذربایجان غربی، نشریه علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، بهار 1396، دوره 21، شماره 59، صص. 174-153.
7)      زبردست، اسفندیار (1396) کاربرد روش تحلیل عاملی اکتشافی (EFA) در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای مورد پژوهی: سنجش وضعیت پایداری اجتماعی در کلان‌شهر تهران، نشریه هنرهای زیبا، تابستان 1396، دوره 22، شماره 2، صص. 5-18.
8)      سعیدنیا، احمد و مهدیزاده، جواد (1391) گردشگری شهری، چاپ یکم، تهران: سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
9)      شجاع، محسن؛ نبوی، سید حمید؛ کسانی، عزیز؛ باقری یزدی، سید عباس (1390) تحلیل عاملی سرمایه اجتماعی و رابطه آن با سلامت روان سالمندان منطقه 9 شهر تهران، مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، پاییز 1390، دوره 9، شماره 3، صص. 90-81.
10)   شهرداری منطقه دو و میراث فرهنگی شهر تبریز، m2.tabriz.ir.
11)   صیدائی، سید اسکندر و هدایتی مقدم، زهرا (1389) نقش امنیت در توسعه گردشگری، فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی– واحد شوشتر، بهار 1398، دوره 4، شماره 8، صص. 110-97.
12)   طیبی، سید کمیل؛ جباری، امیر؛ بابکی، روح‌الله (1387) بررسی رابطه علی بین گردشگری و رشد اقتصادی مطالعه موردی: ایران، کشورهای OECD به‌علاوه کشورهای منتخب، مجله دانش و توسعه، پاییز 1387، دوره 15، شماره 24، صص. 87-65.
13)   عظیمی گهراز، سیده سمیه و تیموری، ایرج (1394) ارزیابی فعالیت‌های گردشگری در شهرستان انزلی و ارائه راهبردهای بهینه در راستای برنامه‌ریزی گردشگری پایدار منطقه با استفاده از ANP و SWOT، نشریه گردشگری شهری، تابستان 1394، دوره 2، شماره 2، صص. 152-137.
14)   فاخر، حسنعلی و حسینی گل‌افشانی، سید احمد (1396) بررسی رابطه بین شاخص‌های ذهنی مبتنی بر درک جامعه محلی و بهبود کیفیت صنعت گردشگری مطالعه موردی: استان البرز، نشریه گردشگری شهری، زمستان 1396، دوره 4، شماره 4، صص. 106- 91.
15)   فلیحی، نعمت و جعفرزاده، بهروز (1390) بررسی عوامل مؤثر بر توریسم؛ تلفیق روش‌های اقتصادسنجی و سیستم دینامیکی، فصلنامه علوم اقتصادی، بهار 1390، دوره 5، شماره 14، صص. 90-53.
16)   لطفی، حیدر و سلطانی، ناصر (1387) گردشگری، دولت و اقتصاد سیاسی در ایران، فصلنامه چشم‌انداز جغرافیائی، زمستان 1387، دوره 3، شماره 7، صص. 111-87.
17)   لطیفی، سمیه؛ سعدی، حشمت اله؛ شعبانعلی‌قمی، حسین (1392) تحلیل عاملی مشکلات زنان قالیباف روستایی، فصلنامه علمی- پژوهشی زن و جامعه، بهار 1392، سال 4، شماره 1، صص. 51-29.
18)   محمد زاده، پرویز؛ بهبودی، داوود؛ فشاری، مجید؛ منی‌پور، سیاب (1389) تخمین تقاضای گردشگری ایران به تفکیک چند کشور منتخب با استفاده از رهیافت TVP، فصلنامه اقتصاد مقداری، تابستان 1389، دوره 7، شماره 2، صص. 149-171.
19)   مرکز آمار ایران (1395) سرشماری عمومی نفوس و مسکن، amar.org.ir.
20)   مؤمنی وصالیان، هوشنگ و غلامی‌پور، لیلا (1390) تخمین تابع تقاضای گردشگری در استان‌های منتخب، فصلنامه علوم اقتصادی، بهار 1390، دوره 3، شماره 14، صص. 184-166.
21)   هزارجریبی، جعفر و نجفی، ملک‌محمد. (1391) بررسی جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری در ایران، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، پاییز 1391، دوره 23، شماره 3، صص. 133- 146.
22)   یعقوب زاده، رحیم؛ زندی، ابتهال و جانعلی زاده چوبدستی، حیدر (1391) تحلیل بازار گردشگری خارجی ورودی به ایران مطالعه موردی: سه کلان‌شهر تهران، شیراز و اصفهان، راهبرد اجتماعی فرهنگی، تابستان 1391، دوره 1، شماره 3، صص. 120-97.
23)   Ali Raza, Syed. & Jawaid, Syed Tehseen. (2013) Terrorism and Tourism: A Conjunction and Ramification in Pakistan, Economic Modelling, Vol.33, No.3, pp. 65-70.
24)   Earthexplorer.sugs.gov
25)   Gaspari, Alda. & Çela, Mirësi. (2015) Barriers And Success Factors To Albanian Tourism Development, International Journal of Economics, Commerce and Management, Vol.3, No.11, pp. 456-463.
26)   Marais, Milandrie. & Plessis, Engelina du. & Saayman, Melville. (2017) A Review On Critical Success Factors In Tourism. Journal of Hospitality and Tourism Management, Vol.31, No.2, pp.1-12.
27)   Mayers, Andrew. (2013) Introduction to Statistics and SPSS in Psychology, Pearson Education Limited.
28)   Seyidov, Javid. & Adomaitienė, Roma. (2016) Factors Influencing Local Tourists’ Decision-Making On Choosing A Destination: A Case Of Azerbaijan, EKONOMIKA, Vol.95, No.3, pp.112-127.
29)   UNWTO. (2017) Tourism Highlights.
30)   World Travel and Tourism Council. (2017) Travel & Tourism Global Economic Impact & Issues 2017.
31)   Yong, An Gie. & Pearce, Sean. (2013) A Beginner’s Guide to Factor Analysis: Focusing on Exploratory Factor Analysis, Tutorials in Quantitative Methods for Psychology, Vol.9, No.2, pp.79-94.