راهبردهای توسعه گردشگری مذهبی مطالعه موردی: حرم حضرت بی‌بی حکیمه (س)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 مربی صنایع دستی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

2 دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران

3 استادیار پژوهش هنر، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

صنعت گردشگری در کشور ما، به‌ویژه در نوع گردشگری مذهبی، به دلیل قابلیت‌ها و مراکز مذهبی زیاد و همچنین موضوع سیر و سیاحت در فرهنگ و تمدن اسلامی که با اندیشه و باور مسلمانان پیوندی محکم دارد نقش تعیین‌کننده‌ای در توسعه‌یافتگی کشور می‌تواند داشته باشد. ازاین‌رو یکی از راه‌های دست‌یابی به چنین امری شناسایی راهبردهای اثرگذار بر روند توسعه گردشگری مذهبی است. بر این اساس، پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و پیمایشی، باهدف شناسایی راهبردهای اثرگذار بر توسعه گردشگری مذهبی در حرم مطهر بی‌بی حکیمه (س) و اولویت‌بندی آن‌ها بر اساس میزان اهمیتشان پرداخته است. برای این منظور، پرسشنامه‌ای محقق ساخته که از تفسیر داده‌های آن بتوان به مهم‌ترین نقاط قوت و فرصت و آرمان‌ها و درنهایت راهبردهای اصلی دست‌یافت تنظیم گردید و در این راستا ازنظرت خبرگان و کارشناسان امر بهره گرفته‌شده است. بدین منظور نیز از چارچوب جامع تدوین استراتژی بر اساس مدل SOAR استفاده‌شده است. سپس نتایج حاصل از این مدل بر اساس نظرات خبرگان و با روش SWARA مورد ارزیابی و قضاوت قرارگرفته است. نتایج پژوهش نشان داد که راهبردهای بهبود و کیفیت زیرساخت‌ها و افزایش مراکز خدمات رستوران و مراکز پذیرایی و برگزاری مراسم‌های مذهبی در حرم به‌عنوان بهترین استراتژی برای محدوده موردمطالعه انتخاب شدند. درنهایت با توجه به نتایج حاصله، راهکارها و تدابیر لازم به‌منظور بهره‌گیری از قوت‌ها و فرصت‌های گردشگری مذهبی در حرم مطهر بی‌بی حکیمه (س) جهت توسعه گردشگری مذهبی بیان‌شده است.

کلیدواژه‌ها


1)      آقاجانی، معصومه و فراهانی فرد، سعید (1394) گردشگری مذهبی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی ایران)، فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، دوره 3، شماره 9، صص.66-43.
2)      انصاری، جابر (1383) هنر ایرانی و تأثیر تشیع بر گونه‌های آن، فصلنامه شیعه شناسی، دوره 2، شماره 8، صص.114-85.
3)      حاتمی نژاد، حسین؛ حبیبیان، بهار؛ امیرشکاری، مریم (1395) به اولویت‌بندی راهبردهای توسعه گردشگری مذهبی شهر دزفول، گردشگری شهری، دوره 3، شماره 1، صص.76- 59.
4)      خاوریان گرمسیر، امیرضا؛ ژاکلین استاورس؛ علیان، مهدی (1392) برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری شهری با استفاده از مدل استراتژیک soar (نمونه موردی: شهر تفت)، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 17، شماره 3، صص. 143-127.
5)      دایره المعارف بزرگ اسلامی (فارسی) ، (1367) نشر مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
6)      دیناری احمد (1385) "مذهب و گردشگری"، مجله زائر، شماره 120، صص.60-54.
7)      رضوانی، علی‌اصغر (1390) جغرافیا و صنعت توریسم، چاپ ششم،  تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
8)      ضرغام بروجنی، حمید (1389) برنامه‌ریزی توسعه جهانگردی رویکردی هم پیوند، چاپ اول، تهران: انتشارات مهکامه.
9)      ضرغام بروجنی، حمید و ترکمان، نسرین (1392) تحلیلی بر توسعه گردشگری مذهبی در استان همدان، فصلنامه علوم مدیریت ایران، دوره 8، شماره 30، صص.81- 57.
10)   عالی پور، یونس؛ ملکی، محمدحسن، فتحی، محمدرضا (1396) تعیین و اولویت‌بندی استراتژی‌های گردشگری مذهبی استان قم، جغرافیایی فضای گردشگری، دوره 6، شماره 22، صص. 108-87.
11)   گزارشِ اداره کل اوقاف و امور خیریه استان: http://boyerahmad.awqaf.ir/news/view-8384.aspx.
12)   معصومی مسعود (1391) سابقه برنامه‌ریزی توسعه گردشگری در ایران، چاپ دوم، اصفهان: انتشارات سمیرا.
13)   منشی‌زاده رحمت‌الله (1384) اندر مقوله گردشگری،  تهران: نشر منشی.
14)   موسایی میثم (1386)، اقتصاد توریسم، چاپ اول، تهران: انتشارات نور علم.
15)   موسایی میثم (1394). اقتصاد رسانه‌ها، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
16)   موسوی، میرنجف و سلطانی، ناصر (1393) تحلیلی بر نقش گردشگری مذهبی در توسعه شهری (مطالعه موردی: امام‌زاده جعفر یزد)، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره 5، شماره 18، صص.94-77.
17)   نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی حرم بی‌بی‌حکیمه (س): http://bibihakimeh.org.
18)   الوانی، مهدی (1391) مدیریت عمومی، تهران، نشر نی.
19)   Ajit, K. (2004)"Quest for Good Governance, Contribution Find Potential of Religious Institutions as Stakeholdersh", Organized by the Monash Governance Reserch Unit & Monash Institute for Study of Global Movement 27 August.
20)  Amber. G.R. (2018) Religious tourism – a review of the literature, journal of Hospitality and Tourism Insights, Vol.1, No.2, pp.150- 167.
21)  Egresi, I. & Bayram, B. & Kara, F. & Kesik, O. (2012) Unlocking the potential of religious tourism in Turkey, Geo Journal of Tourism and Geosites, Vol.9, No.1, pp.123-132.
22)  Eraqi, M.I. (2006) “Tourism services quality (TourServQual) in Egypt: the viewpoints of external and internal customers”, Benchmarking: An International Journal, Vol.13 No.4, pp. 469-492.
23)  Hall, P.  & Stephan, F. (1994) Witt and Luie Management Handbook, Publisher: Prentice Hall, Second Edition.
24)  Hudson, S. (2010) “Wooing zoomers: marketing to the mature traveler”, Marketing Intelligence & Planning, Vol.28, No.4, pp. 444-461.
25)  ICOMOS., International cultural tourism charter, Rome: ICOMOS publishing, (2002).
26)  Jafari, J. (2000) Encyclopedia of tourism, London: Routledge.
27)  Keršulienė, V. & Turskis, Z. (2011) Integrated fuzzy multiple criteria decision making model for architect selection. Technological and Economic Development of Economy, Vol.17, No.4, pp.645-666.
28)  Keršuliene, V. & Zavadskas, E. K. & Turskis, Z. (2010) Selection of rational dispute resolution method by applying new step‐wise weight assessment ratio analysis (SWARA). Journal of Business Economics and Management,11, No.2, pp.243-258.
29)  Mashhadigholam rojo, D. (2007) Religious tourism: the way to Santiago, Thesis of MA European Tourism Management,Bournemouth University.
30)  Olsen, D.H. (2010) Pilgrim Tourist and Max Weber’s " Ideal Types", Elsevier science Ltd.
31)  Shackley. M. (2001) Managing Sacred Sites: Service Provision and Visitor Experience, London: Continuum.
32)  Shinde. K, (2018) Governance and Management of Religious Tourism in India, International Journal of Religious Tourism and Pilgrimage, Vol.6, No.1, pp.58–71.
33)  Stausberg. M, (2011) Religion and Tourism: crossroads, destinations and encounters, London: Routledge.
34)  Stavros, J. & Saint, G. (2010) SOAR: Linking Strategy and OD to Sustainable Performance. in W.J. Rothwell, J.M. Stavros, R. Sullivan & A. Sullivan (Eds.), Practicing Organization Development: A Guide for Leading, San Francisco, CA: Jossey-Bass Change, pp. 377-394.
35)  Syamala, G.  & Kakoti, S. (2016) A Study on Religious Tourism – Potential and Possibilities with reference to Shirdi A place of Religious Tourism, international Interdisciplinary Research Journal, Vol.5, No.6, pp.115-123.
36)  Terzidou, M. (2010) Religion as a motivation to travel: The case of Tinos island in Greece, Science direct.
37)  Timothy, D. N. & Gyan, P. (2009) Cultural heritage and tourism in the developing world: A regional perspective, London: Routledge.
38)  Timothy, D. J. & Olsen, D.H. (2006) Tourism, Religion and Religion Journeys, London: Routledge.
39)  UNWTO,. Tourism Highlights, Available in: www.unwto.com, (2007).
40)  Zamani-Farahani, H. & Henderson, J. (2010) “Islamic tourism and managing tourism development in Islamic societies: the cases of Iran and Saudi Arabia”, International Journal of Tourism Research, Vol.12, No.1, pp.79-89.