ارزیابی توزیع فضایی زیر ساخت های اولیه گردشگری با تأکید بر تحرک محورگردشگری_تاریخی در محدوده بافت تاریخی –فرهنگی شهر ارومیه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 استادیار معماری، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

2 کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

گردشگری پدیده مهم قرن بیستم است که در چارچوب الگوهای فضایی خاصی عمل می‌کند. یکی از این الگوهای فضایی گردشگری شهری است. چگونگی پراکنش و توزیع فضایی زیرساخت‌های گردشگری در شهر، موجب تقویت تحرک گردشگر در این الگوی فضایی می‌شود. به صورتی که تحرک گردشگری، نقشی اساسی در پیش‌بینی مسیر احتمالی تحرکات گردشگران، مدیریت و طراحی مقصد، برنامه‌ریزی سفر و بازاریابی جاذبه‌ها دارد. هدف پژوهش حاضر سنجش و ارزیابی توزیع فضایی زیرساخت‌های اولیه با توجه به تحرک محور گردشگری تاریخی می‌باشد. این پژوهش با کاربست روش توصیفی-تحلیلی بر آن است که با استفاده از روش مبتنی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS و تحلیل تصمیم‌گیری چند معیارِ فازی FUZZY به تجزیه‌وتحلیل تحرک گردشگران در بافت تاریخی ارومیه پرداخته و اهمیت اثرات فضایی زیرساخت‌های گردشگری را جهت تقویت تحرک گردشگران، برجسته نماید. شاخص‌های کمی نشان‌دهنده وضعیت متعادل و مطلوب الگوی پراکنش زیرساخت‌ها در هسته تاریخی شهر می‌باشند، چراکه زیرساخت‌های گردشگری در محدوده خیابان امام که مرکز اصلی محور گردشگری-تاریخی شهر است، متمرکزشده‌اند. همچنین با استفاده از اطلاعات موجود می‌توان نتیجه گرفت که اماکن تاریخی، مراکز تجاری_ خدماتی و هتل‌ها، بیشترین تأثیر را در تحقق تحرک پذیری گردشگران در این محور داشته‌اند. طی این تحقیق، فرضیه پژوهش، مبنی بر توزیع مناسب و متوازن زیرساخت‌های گردشگری در بافت مرکزی شهر ارومیه، مورد اثبات و تأیید قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


1)      حسینی، علی و زیتونی، حسین (1396) مکان‌یابی بهینه مجتمع‌های تجاری با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (مورد: مجتمع تجاری شهر رامسر)، فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، سال 4، شماره 13، صص. 43-24.
2)      حسنوند، سمیه و خدا پناه، مسعود (1393) تأثیر گردشگری بر رشد اقتصادی در کشورهای درحال‌توسعه: دو رویکرد پانل ایستا و پانل پویا، فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، سال 2، شماره 6، صص. 102-87.
3)      شکویی، حسین (1385) دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، جلد دوم، تهران: انتشارات سمت.
4)      شکویی، حسین و موحد، علی (1381) شناخت الگوی فضای توریستی شهر اصفهان با استفاده از سیستم GIS، دوره 6، شماره 4، صص. 94-71.
5)      زنگ‌آبادی، علی و بختیاری، نرگس (1390) بررسی پراکنش خدمات گردشگری محور تاریخی شهر اصفهان، اولین همایش بین‌المللی مدیریت و گردش پایدار، دانشگاه آزاد تهران.
6)      شهاب زاده، مرجان؛ پیوسته­گر، یعقوب؛ حیدری، علی‌اکبر (1395) تحلیل توزیع فضایی مراکز تجاری نوین شهری و مکان‌یابی بهینه آن‌ها با استفاده از GIS و AHP (مورد پژوهی: کلان‌شهر شیراز)، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال 6، شماره پیاپی 23، صص. 99-112.
7)      طهماسبی پاشا، جمعلی و روفیا، مجیدی (۱۳۸۴) چشم‌انداز گردشگری سواحل جنوبی دریای خزر و آثار آن بر توسعه شهرها و روستاهای منطقه (مطالعه موردی: شهرستان تنکابن)، مجموعه مقالات اولین همایش سراسری نقش صنعت گردشگری در توسعه استان مازندران. تهران، ناشر رنسانس.
8)      عباس زاده، مظفر؛ محمد مرادی، اصغر؛ سلطان احمدی، الناز (1394) نقش ارزش‌های میراث معماری و شهری در توسعه گردشگری فرهنگی (نمونه موردی: بافت تاریخی ارومیه)، فصلنامه مطالعات شهری، بهار و تابستان 1394، دوره 4، شماره 14، صص. 90-77.
9)      عیسوی، وحید؛ کرمی، جلال؛ علی محمدی، عباس؛ نیک نژاد سیدعلی (1391) مقایسه دو روش تصمیم‌گیری AHP و Fuzzy-AHP در مکان‌یابی اولیه سدهای زیرزمینی در منطقه طالقان، نشریه علوم زمین، دوره 22, شماره 85، صص. 34-27.
10)   غفاری گیلانده، عطا؛ کاملی­فر، زهرا؛ یزدانی، محمدحسن (1393) اولویت‌بندی تناسب اراضی در فرآیند مکان گزینی فضای سبز شهری با استفاده از فنون تحلیل چند معیاری مطالعه موردی: منطقه یک شهرداری تبریز، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 14، شماره 32، صص. 270-251.
11)   11-قاسمی، فروغ؛ زیاری، کرامت الله؛ صادقی، محمد (1393) تحلیل کیفی و مکانی مراکز اقامتی شهر شیراز جهت توسعه گردشگری، جغرافیا و آمایش منطقه‌ای، دوره4، شماره 11، صص.11-1.
12)   قربانی، رسول؛ پروین، نادر؛ قیصریان، جمال (1392) مکان‌یابی مراکز تجاری نوین شهری در نواحی شهری با استفاده از تحلیل سلسله‌مراتب AHP (نمونه موردی، نواحی سه‌گانه شهر سقز)، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 17، شماره 45، صص. 181-136.
13)   محمدی جمال؛ کیومرثی حسین؛ نصیری، یوسف (1392) مکان‌یابی بهینه پارکینگ‌های شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و فرایند تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهر آباده)، نشریه فضای جغرافیایی, دوره 13، شماره 44، صص. 109-91.
14)   مطالعات راهبردی بافت فرسوده ارومیه، استان آذربایجان غربی (1390) آرشیو اطلاعات.
15)   موحد، علی (1386) گردشگری شهری، انتشارات سمت، تهران، ص 35.
16)   موحد، علی (1387) توزیع فضای مراکز اقامتی در شهر تاریخی اصفهان، پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، دوره 65، شماره 65، صص. 116- 105.
17)   موسی‌وند، جعفر و ساسان‌پور، جعفر (1390) ارزیابی نقش زیرساخت‌های شهری جهت تعیین قطب گردشگری با استفاده از مدل‌های TOPSIS و AHP در استان مازندران) ، فصلنامه فضای گردشگری، سال 1، شماره 1، صص. 82-63.
18)   مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (1385) آیین کار ضوابط مکان‌یابی ایستگاه‌های اتوبوس شهری، چاپ اول.
19)   وارثی، حمیدرضا و رضایی، میثم (1391) تحلیل فضایی و مکان‌یابی مراکز اقامتگاهی در شهرهای تاریخی مطالعه موردی: هتل‌های شهر شیراز، آمایش محیط, دوره ، شماره 19، صص. 26-1.
20)   وارثی، حمیدرضا؛ تقوایی، مسعود؛ شاهیوند، احمد (1390) تحلیلی بر وضعیت زیرساخت‌های گردشگری در شهر اصفهان، اصفهان، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 22، دوره 22، شماره پیاپی 44، شمار 4، صص. 112-91.
21)   وارثی حمیدرضا؛ شیران، غلامرضا؛ عزیزی حسنوند، حدیث (1393) مکان‌یابی ایستگاه‌های اتوبوس با مدل ANP و منطق فازی در GIS (نمونه موردی: شهر خرم‌آباد)، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره 6، شماره 23، صص. 76-55.
22) Alan Lew, Bob McKerche. (2006) Modeling Tourist Movements: A Local Destination Analysis, Annals of Tourism Research, Vol.33, No.2, pp.403-423.
23)  Amir, S. & Mohamed Osman, M. & Bachok, S. & Ibrahim, M. (2015) sustaining local community economy through tourism: Melaka UNESCO world heritage city, Procedia Environmental Sciences, Vol.28, pp.443-452.
24)  Babawale Akin, Adeyemi. (2013) Mapping the Locational Pattern of Hotels in Akure, Ondo State, IOSR Journal Of Humanities And Social Science (IOSR-JHSS) Vol.14, No.3, pp. 95-99.
25)  Bagheri, M. & Shojaei, P. & Tayebi Khorami, M. (2018) A comparative survey of the condition of tourism infrastructure in Iranian provinces using VIKOR and TOPSIS, Decision Science Letters, Vol.7, No.1, pp.87-102.
26)  Bahaire, T. & Elliott-White, M. (1999) The application of geographical information systems (GIS) in sustainable tourism planning: A review, Journal of Sustainable Tourism, Vol.7, No.2, pp.159-174.
27)  Bulai, M. & Iaţu, C. (2013) Accesibilitate şi turism: studiu de caz-regiunea Moldovei, Publisher: Editura Universităţii Alexandru Ioan Cuza” din Iași, România.
28)  Charles Chancellor, H. (2012) Applying travel pattern data to destination development and marketing decisions, Tourism Planning & Development, Vol.9, No.3, pp. 321–332.
29)  Chang, Jieh-Ren. & Chang, Betty. (2015) The Development of a Tourism Attraction Model by Using Fuzzy Theory, Mathematical Problems in Engineering journal, Vol.2015, pp.1-10.
30)  Chua, A. & Servillo, L. & Marcheggiani, E. & Moere, A. V. (2016) Mapping cilento: Using geotagged social media data to characterize tourist flows in southern Italy, Tourism Management, Vol.57, pp.295–310.
31)  Cohen, S.A. & Higham, J.E. & Peeters, P. & Gössling, S. (2014) Why tourism mobility behaviours must change, Understanding and governing sustainable tourism mobility: Psychological and behavioural approaches, Routledge, London
32) Marzouq, Ayed Al qeed.&  Ibrahim, Bazazo. & Abdelbaset, Hasoneh. (2010) Using Geographic Information System to Visualize Travel Patterns and Market Potentials of Petra City in Jordan, International Journal of Marketing Studies, Vol.2, No.2, pp.144-159.
33)  D’Mello, Carmelita. & Kamat, Kaustubh. & Weiermair, Klaus & Scaglione, Miriam. (2016) Tourists Assessment of infrastructure Availability in GOA for Promoting Tourism: a Gap analysis, 65th AIEST Conference on “Advances in Tourism Research: Perspectives of Actors, Institutions, and Systems, Lijiang, Peoples Republic of China, Vol. 6, PP.42-57.
34)  Ebrahimzadeh, Issa. & Daraei, Marziye. (2014) Analysis of tourism facilities’ distribution and its optimization based upon Ashworth-Tunbridge and Getz Models using GIS; case study: Semnan in historical silk route, Humanities and Social Sciences journal, Vol.2, No.3, pp.47-56.
35)  Chang, Jieh-Ren. & Chang, Betty. (2015) The Development of a Tourism Attraction Model by Using Fuzzy Theory, Mathematical Problems in Engineering journal, Vol.2, pp.1-10.
36)  Fennell, D. A. (1996) A tourist space-time budget in the Shetland Islands. Annals ofTourism Research, Vol.23, No.4, pp.81 l-829.
37)  Flogenfeldt, T. (1999) Traveler Geographic Origin and Market Segmentation: The multi trips destination case. Journal of Travel and Tourism Marketing, Vol.8, No.1, pp.111-118.
38)  Iatu, C. & Bulai, M. (2011) New approach in evaluating tourism attractiveness in the region of Moldavia (Romania). International Journal of Energy and Environment, Vol.5, No.2, pp.165–174.
39)  Jafari, Jafar. & Xiao, Honggen. (2016) Encyclopedia of Tourism, Publisher: Springer International Publishing.
40)   Jianhong, (Cecilia) Xia. & Panlop, Zeephongsekul. & David, Packer. (2010) Spatial and temporal modelling of tourist movements usingSemi-Markov processes, Tourism Management, Vol.32, No.4, pp.844-851.
41)  Kim, J.-H. & Ritchie, J. R. B. & McCormick, B. (2010) Development of a scale to measure memorable tourism experiences, Journal of Travel Research, Vol.51, No.1, pp.12-25.
42)  Li, X. & Meng, F. & Uysal, M. (2008) Spatial pattern of tourist flows among the asia-pacific countries: An examination over a decade, Asia Pacific Journal of Tourism Research, Vol.13, No.3, pp.229–243.
43)  Mannell, R. C. & Iso-Ahola, S. E. (1987) Psychological nature of leisure and tourism experience, Annals of Tourism Research, Vol.14, pp. 314-331.
44)  Morgan, M. & Lugosi, P. & Ritchie, J. R. B. (2010) The tourism and leisure experience: Consumer and managerial perspectives. Bristol: Channel View Publications.
45)  Nancy, Odendaa, (2011) Planning education in the African urban century, School of Architecture, University of Cape Town, Rondebosch, Cape Town, South Africa, Vol.29, No.3, pp.174-182
46)  Pedro, Longart. Eugenia, Wickens. & Ali, Bakir. (2017) An Investigation into Restaurant Attributes: A Basis for a Typology, International Journal of Hospitality & Tourism Administration, Vol.19, No.1, pp.95-123.
47)  Pearce, N. (1990) Towards formula for source, GIS project management,UK.p1.
48)  Pine, B.J. & Gilmore, J.H. (1999) The experience economy. Boston, MA: Harvard Business School Press.
49)  Raun, J. & Ahas, R. & Tiru, M. (2016) Measuring tourism destinations using mobile tracking data, Tourism Management, Vol.57, pp.202–212.
50)  Scuttari, A. & Lucia, M.D. & Martini, U. (2013) Integrated planning for sustainable tourism and mobility. A tourism traffic analysis in Italy’s south tyrol region. J. Sustain. Tour, Vol.21, No.4, pp. 614–637.
51)  Tsung-Yu, Choua. & Chia-Lun, Hsub. & Mei-Chyi, Chen. (2008) A fuzzy multi-criteria decision model for international tourist hotels location selection, International Journal of Hospitality Management, Vol.27, No.2, pp.293–301.
52)  Wujun Xi, 1. a. & Renjuan, Luo. (2016) Study on Characteristics of Spatial Distribution of Restaurants in Built-up Area of Chuxiong City, The 2016 International Conference on Advances in Energy, Environment and Chemical Science, Published by Atlantis Press (AEECS 2016).
53)  Xia, J. C. & Zeephongsekul, P. & Packer, D. (2011) Spatial and temporal modelling of tourist movements using Semi-Markov processes, Tourism Management, Vol.32, No.4, pp. 844-851.
54)  Yildiz, S. & Akbulut, M. T. (2013) Current trends in developing urban tourism, Archnet-IJAR, Vol.7, No.2, pp.297-310.