ارزیابی کیفیت مقصد گردشگری مرکز شهر تهران مطالعه موردی: بازار بزرگ، منطقه 12 تهران

نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

4 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

گردشگری، یکی از پویاترین فعالیت‌های اقتصادی عصر حاضر است که می‌تواند نقش مهمی در توسعه شهرها و نیل به پایداری ایفا کند. یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری کشور ایران و کلان‌شهر تهران  مجموعه بازارهای سنتی است. بازار یک سیستم اقتصادی و درعین‌حال فضایی تاریخی با بافتی کهن و جاذبه‌های گوناگون اقتصادی، معماری، فرهنگی است که از دیرباز به علت چند عملکردی بودن و گره خوردن وجه تاریخی آن با دیگر کاربری‌ها جذابیت خاصی برای گردشگران داشته است؛ بازار بزرگ تهران علی‌رغم داشتن چنین ظرفیتی در صنعت گردشگری و استقبال گردشگران، هنوز جایگاه ویژه خود رابین مقاصد گردشگری پیدا نکرده است. یکی از دلایل عمده این مسئله بی‌توجهی به عناصر کلیدی مقصد گردشگری و ارزیابی نکردن سطح مطلوبیت کیفیت آن‌هاست که در پژوهش حاضر به این مسئله پرداخته‌شده است. هدف از پژوهش حاضر ارزیابی میزان مطلوبیت کیفیت مقصد گردشگری بازار تهران است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و به لحاظ هدف کاربردی. است. گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای- میدانی است. در این مقاله برانیم که کدام‌یک از شاخص‌های استانداردشده جهانی قابلیت ارتقا سطح مطلوبیت منطقه 12 تهران به‌عنوان بخش گردشگری تهران را دارا است؟ به همین منظور با استفاده از مدل SWARA، شاخص‌ها در اختیار 20 نفر از خبرگان و کارشناسان آشنا به منطقه قرار گرفت و نهایتاً با وزن دهی آن‌ها از بین شاخص‌های کیفیت محیط و رضایتمندی گردشگر که هشت معیار اصلی و 37 زیر معیار داشت، شاخص خدمات گردشگری با وزن 5914/0، شاخص زیست‌محیطی با وزن 2414/0 و شاخص زیرساختی با وزن نهایی 0918/0 از نقش‌آفرین‌ترین شاخص‌ها، در به مطلوبیت رساندن کیفیت مقصد و جلب رضایت گردشگر جهت ارائه راهبردهای بهبود وضعیت محدوده موردمطالعه هستند.

کلیدواژه‌ها


1)      احمدی دهکاء، فریبرز و تردست، زهرا (1398) تدوین استراتژی توسعه گردشگری پایداری با رویکرد مدل ساختاری- تفسیری مطالعه موردی: منطقه 12 شهر تهران، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 6، شماره 3، صص. 88-78
2)      اسماعیلی، محمدهادی؛ معین فرد؛ محمدرضا، شوشی نصب، پروین؛ بنسبردی، علی (1396) ارتباط بین ابعاد کیفیت خدمات با رضایتمندی گردشگران ورزشی پارک‌های آبی مشهد، پژوهشنامه مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی، دوره 13، شماره 26، صص. 236-223
3)      بوذری، سیما؛ خلیفه، ابراهیم؛ مجتبی، بابکی نژاد (1392) تبیین نقش بازار بزرگ تهران در توسعه گردشگری شهری تهران، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، تابستان 1392، دوره 10، شماره 38، صص.80-63.
4)      پاپلی یزدی، محمدحسین و سقایی، مهدی (1393) گردشگری ماهیت و مفاهیم، چاپ نهم، تهران: انتشارات سمت.
5)      تیموری، راضیه؛ کرمی، فریبا؛ تیموری، زینب؛ صفدری، امین (1393) عوامل مؤثر بر گردشگری مکان‌های تاریخی شهری نمونه موردی: بازار تاریخی شهر یزد، مجله گردشگری شهری،دوره 1، شماره 1، صص.78-63.
6)      توکلی­نیا، جمیله و هرائینی، مصطفی (1397) ارزیابی میزان رضایتمندی گردشگران از کیفیت خدمات گردشگری بر اساس مدل کانو و سروکوال مطالعه موردی: دربند، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره 18، شماره 49، صص.258-241
7)      جهانیان، منوچهر و احمدیان، آیدا (1395) تحلیل نقش بازارهای سنتی ایران در جذب گردشگران خارجی نمونه موردی: بازار بزرگ تهران، فصلنامه علمی تخصصی دانشکده گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ، ، دوره 4، شماره 6، صص.23-9.
8)      حاجی نژاد، علی و احمدی، علی (1389) تأثیرات اقتصادی گردشگری تجاری بر مناطق شهری مطالعه موردی: شهر بانه، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دوره 1، شماره 2، صص. 22-7.
9)      حسینی، میرزا حسن و سازور، اعظم (1390) بهبود کیفیت خدمات گردشگری شهر یزد از دیدگاه گردشگران خارجی، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات جهانگردی، دوره 7، شماره 16، صص.141-117
10)   خواجه شاهکوهی، علیرضا و موسوی پارسایی، سید محمد (1395) تأثیر عملکرد ابعاد محصول مقاصد گردشگر بر رضایتمندی گردشگران یک آنالیز تطبیقی- همبستگی بر حسب خصوصیات دموگرافیک و اجتماعی، مجله آمایش جغرافیایی فضا، شماره 32، دوره 9، صص 32-13
11)   خیرخواه، مرضیه؛ قائد رحمتی، صفر؛ افتخاری، عبدالرضا (1398) ارزیابی ارتباط فضایی در عناصر گردشگری کلان‌شهر تهران، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 6، شماره 2، صص.150-133
12)   داغستانی، سعید و ایمانی، محمدحسین (1395) برنامه‌ریزی توسعه گردشگری رویکرد راهبردی، چاپ اول، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
13)   دهگانی، زهرا (1389) بررسی سیستم حمل‌ونقل و تأثیرات آن بر صنعت گردشگری، همایش منطقه‌ای توریسم و توسعه، مهرماه 1389، دانشگاه آزاد واحد یاسوج، صص. 148-158
14)   رضایی، محمدرضا؛ مختاری، صادق؛ کشتکار، لیلا (1394) ارائه مدلی تلفیقی جهت اولویت‌بندی زیرساخت‌های توسعه گردشگری شهرستان‌های استان چهارمحال بختیاری، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، شماره 22، دوره 6، صص. 17-1
15)   سعیدنیا، احمد (1388) تعاریف و مفاهیم بازارهای شهری ایران، فصلنامه آبادی، دوره 19، شماره 64، صص.6-1.
16)   سیف‌الدینی، فرانک؛ شعبانی فرد، محمد؛ حسینی، علی؛ رشیدی فرد، مصطفی (1388) سنجش کیفیت و ظرفیت گردشگری شهری بر اساس الگوی رفتاری گردشگران و جامعه میزبان، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره42، شماره 71، صص.87-67
17)   شاد، روزبه؛ کدخدایی، مسعود؛ کدخدایی، محسن (2017) نقش حمل‌ونقل در صنعت توریسم و گردشگری، کنفرانس بین‌المللی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، 5 اردیبهشت 1396، مشهد.
18)   شماعی، علی و احمد، پوراحمد (1392) بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
19)   شوهانی، نادر؛ نیک‌سرشت، مهدی؛ تردست، زهرا؛ مقیمی، مهدی (1397) ارزیابی میزان رضایت گردشگران از محصول گردشگری با استفاده از مدل HOLSAT مطالعه موردی: استان ایلام، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 5، شماره 4، صص. 104-87
20)   صفاری راد، علی و تحویلداری، میثم (1394) تحلیلی بر نقش امنیت در فضاهای شهری با رویکرد توسعه گردشگری شهری و با تأکید بر مؤلفه‌های امنیت ساز فضاهای عمومی مطالعه موردی: شهر تالش، همایش ملی عمران و معماری با رویکردی بر توسعه پایدار، مرداد 1394، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فومن و شفت، صص. 12-1
21)   طلوعیان، محمدرضا (1394) نقش زیرساخت‌ها و امکانات گردشگری در توسعه فعالیت گردشگری غرب گیلان، اولین کنفرانس سالانه پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، 28 آذر 1394، موسسه معماری و شهرسازی سفیران راه مهرازی یزد، صص. 48-38.
22)   کردوانی، پرویز و غفاری، ونوس (1390) توریسم و رویکرد نوسازی در بافت‌های تاریخی شهری، فصلنامه جغرافیای سرزمین، دوره 8، شماره 30، صص. 31-19.
23)   مزیدی، هاجر و خداداد، مهدی (1395) ارزیابی رضایت گردشگران از محصول گردشگری ساحلی بندر ترکمن، سومین کنگره علمی پژوهشی افق‌های نوین در حوزه مهندسی عمران، معماری، فرهنگ و مدیریت شهری ایران، 7 مرداد 1395، انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین تهران صص. 16-1.
24)   مهندسان مشاور باوند (1385) طرح تفصیلی منطقه 12 تهران، شهرداری تهران.
25)   نجفی، نجمه (1390) ظرفیت گردشگری بازارهای سنتی ایران و توسعه پایدار، همایش گردشگری و توسعه پایدار، تیرماه 1390، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان.
26)   نظریان، اصغر؛ قادری، اسماعیل؛ حقیقی، عبدالرضا (1389) نقش حمل‌ونقل هوایی در توسعه صنعت توریسم با تأکید بر فرودگاه بین‌المللی ارومیه، نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، شماره 3، دوره 2، صص. 44-25.
27) Alberto, A. & Lopez-Toro, Rocio. & Diaz-Munos, Salvador. Perez-Moreno. (2010) An Assessment of the Quality of a Tourist Destination the (Case Study: Nerja, Spain), Total Quality Management Journal, Vol.21, No.3, pp.269-289.
28) Aref, F. (2011) The Effects OF Tourism On Quality Of Life: A Case Study of Shiraz, iran, Life Science Journal, Vol.8, No.2, pp.26-30.
29) Cracolici, Maria Francesca. & Nijkamp, Peter. (2005) Attractiveness and Effectiveness of Competing Tourist Areas (Case Study: Study on Italian Provinceshttps), University Amsterdam, Faculty of Economics, Business Administration and Econometrics.
30) Dalibrka, Blazeskaasdfghk. & Ace, Milenkovski. & Sashko, Gramatnikovski. (2015) the Quality of the Tourist Destinations a Key Factor for Increasing their Attractiveness, Utms Journal of Economics, Vol.6, No.2, pp.341-353.
31) Formica, Sandro. & Muzaffer, Uysal. (2006) Destination Attractiveness Based on Supply and Demand Evaluations, Journal of Travel Reaserch, Vol.44, No.4, pp.418-430.
32) Gunn, C. A. (1994) Tourism Planning, Edition 3, Washington, Publisher: Taylor & Francis.
33) Ida, Vajcnerova. & Pavel, Ziaran. & Katerina, Riglova. & Ivan, Andrasko. (2014) Quality Management of the Tourist Destination in the Context of Visitors Satisfaction. Enterprise and the Competitive Environment 2014 Conference, 6-7 March 2014, Brno, Czech Republic, pp.718-724
34) Kersuliene, V. & Zavadskas, E.K. & Turskis, Z. (2010) Selection of rational dispute resolution method by applying new step-wise weight assessment ratio analysis (SWARA), journal of business economics and management, Vol.11, No.2, pp.243-258.
35) Kim, Miran. & Christine, A. Vogt. & Bonnie, J. Knutson. (2015) Relationships Among Customer Satisfaction, Delight and Loyalty in the Hospitality Industry, Journal of Hospitality and Tourism Reaserch, Vol.39, No. 2, pp.170-197.
36)  Kuban, D. (1978) conservation of the historical environment for cultural survival, in R. Hold, conservation az cultural survival, Istanbul, the Aga Khan award for architecture, Available at: https://archnet.org/publications
37) Morachat, C. (2003) A study of destination attractiveness through tourists perspectives: A Focus On Chiang Mai, Thailand, Delight, and Loyalty in the Hospitality Industry, Journal of Hospitality and Tourism Research, Vol.39, No.2, pp.170–185
38) Riglova, Katerina. & Ida, Vajcnerova. & Jakub, Sacha. & Sarka, Stojarova. (2015) the quality as a Competive Factor of the Destination, Procedia Economics and Finance Jiurnal, Vol.34, No.2, pp.550-556.
39) Saraniemi, S. & Kylänen, M. (2011) Problematizing the concept of tourism destination An analysis of different theoretical approaches, Journal of Travel Research, Vol.50, No.2, pp.133-143