واکاوی ظرفیت برندسازی شهری و عناصر برند در مقصد گردشگری مبتنی بر رویکرد هویت مبنا

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 استادیار مدیریت جهانگردی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

3 کارشناس ارشد اکوتوریسم، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

4 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

هرگاه مقصدها و پروژه‌های تفریحی عظیم صنعت گردشگری، در سطح بین‌المللی جهت افزایش جذب گردشگران، سرمایه‌گذاری‌های کلان، توسعه اقتصادی و شهری خود با یکدیگر در حال رقابت تنگاتنگ هستند، مفهوم برند سازی شهری در عرصه گردشگری مطرح می‌گردد. این مفهوم، امکان ایجاد تصویر و ادراک مؤثر در ذهن گردشگران نسبت به ویژگی‌های منحصربه‌فرد و متمایز نسبت به هر مقصد را فراهم می‌کند و این ایجاد تمایز به‌وسیله برند سازی، به‌منظور ترغیب گردشگر برای پرداخت هزینه بیشتر در آن منطقه و افزایش استاندارد زندگی شهری، اعمال می‌شود. در بین شهرها و مناطق مختلف کشور ایران، شهر یزد، به‌عنوان یک تمدن شهری دیرینه که به ثبت سازمان جهانی یونسکو رسیده است، درزمینه برند شهری در سطح کشور و جهان به حد کافی موفق نبوده است و در تبدیل و توسعه ظرفیت‌های بالقوه خود به‌عنوان یک مقصد بالفعل دارای هویت برند متمایز، اهمال نموده است؛ بنابراین هدف عمده پژوهش حاضر، بررسی ظرفیت تبدیل شهر یزد به یک برند شهری درزمینه گردشگری؛ با رویکرد مبتنی بر هویت و با استفاده از عناصر نمادین برند (نماد، شعار و برند سازی) و مؤلفه‌های گردشگری شهری (فرهنگ، هویت و تصویر مقصد) می‌باشد. پژوهش حاضر با توجه به هدف، از نوع کاربردی و با توجه به نحوه گردآوری داده‌ها، از نوع تحقیقات توصیفی- همبستگی است. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی گردشگران داخلی ورودی به شهر یزد در پاییز 1398 بودند که با روش نمونه‌گیری غیر احتمالی در دسترس، 265 نفر به‌عنوان نمونه پژوهش (137 نفر مرد و 128 نفر زن) انتخاب شدند. پس از محاسبه روایی و پایایی ابزارها، داده‌ها با استفاده از شاخص‌های توصیفی میانگین، انحراف استاندارد و ضریب همبستگی پیرسون و نیز مدل معادلات ساختاری و رگرسیون چندگانه برای تأیید روابط فرضی تحلیل‌شده‌اند. نتایج پژوهش نشان داد که فرهنگ مقصد و تصویر مقصد پیش‌بینی کننده معنادار هرکدام از عناصر برند شامل (نماد، شعار و برند سازی) هستند اما هویت مقصد (با ضریب رگرسیون منفی)، پیش‌بینی کننده معنادار هیچ‌یک از عناصر برند (نماد، شعار و برند سازی) نیست. همچنین در مدل نهایی، مؤلفه‌های گردشگری شهری، بر عناصر برند اثر مستقیم و معنادار دارند.

کلیدواژه‌ها


1)      اشپشت، یان. (1395) گردشگری معماری: سازه‌های معماری در مقصدهای گردشگری شهری، ترجمه لیلا وثوقی، چاپ اول، سمنان: انتشارات دانشگاه سمنان.
2)      آنهالت، سایمون. (1390) هویت رقابتی، مدیریت نوین برند برای ملل، شهرها و مناطق، ترجمه مصطفی اکبری مطلق، چاپ اول، تهران: نشر طحان.
3)      آیتی، حمید؛ خداکرمی، فائزه؛ ملایی، کامبیز و آفاق پور، آتوسا (1395) بررسی تأثیر عوامل کالبدی شهری بر توسعه گردشگری مذهبی (مطالعه موردی؛ شهر شیراز)، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره 6، شماره 23، صص. 60- 43.
4)      پوراحمد، احمد؛ مهدی، علی؛ مهدیان بهنمیری، معصومه؛ میرزایی کوتنایی، زهرا و محمدی، آرزو (1391) بررسی و تحلیل نقش موزه‌ها در توسعه گردشگری فرهنگی مطالعه موردی: موزه‌های شرق استان مازندران، مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، دوره 1، شماره 1، صص. 128- 105.
5)      پورزرندی، محمد؛ حسنی، حسینعلی؛ امینیان، ناصر (1395) عوامل مؤثر بر برند شهری و اولویت‌بندی آن‌ها از دیدگاه گردشگران بین‌المللی مطالعه موردی: برج میلاد تهران، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، دوره4، شماره 14، صص. 138-116.
6)      حیدری چیانه، رحیم و سعدلونیا، حسین (1395) تحلیلی بر فرآیند مدیریت تصویر مقصد گردشگری شهری موردمطالعه: کلان‌شهر تبریز، برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، دوره 5، شماره 19، صص. 113-97.
7)      خاکپور، براتعلی؛ عباسی، حامد؛ شاکرمی، نعمت (1397) ارزیابی و تحلیل جایگاه برند گردشگری استان فارس بر پایه هویت رقابت‌پذیری ملی، فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، دوره 13، شماره 4، صص. 142-109.
8)      رشیدی، حسن و رحمانی، زین‌العابدین (1392) برند و تأثیر آن بر وفاداری مشتری، مجله اقتصادی، دوره 13، شماره 9 و 10، صص. 80- 65.
9)      روستا، احمد؛ قره چه، منیژه؛ حمیدی زیاده، محمدرضا؛ محمدی فر، یوسف (1395) مدلی برای برند سازی شهری در ایران بر اساس نظریه داده بنیاد، فصلنامه مدیریت برند، دوره 3، شماره 5، صص. 67-41.
10)   زارع اشکذری، سید محمد؛ سقایی، محسن؛ موسوی، میر نجف؛ مختاری ملک‌آبادی، رضا (1395) تحلیلی بر نقش جاذبه‌های میراث فرهنگی در توسعه و جذب گردشگری شهری در ایران مرکزی مطالعه موردی: شهر یزد، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 48، شماره 3، صص. 427- 407.
11)   شربتیان، محمدحسن، (1390) تأملی بر گردشگری شهری در ایران و ارائه راهکارهایی در جهت توسعه پایدار این صنعت شهری، اولین همایش بین‌المللی مدیریت گردشگری و توسعه پایدار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، صص. 19-1.
12)   شمس، مجید و امینی، نصیره (1388) ارزیابی شاخص فرهنگ ایرانی و تأثیر آن در توسعه گردشگری، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیای انسانی، دوره 1، شماره 4، صص. 93- 81.
13)   شیفمن، لئون جی و کانوک، لزلی. (1391) رفتار مصرف‌کننده، ترجمه مسعود کرمی و شهرزاد پوریان، چاپ دوم، تهران: مؤسسه کتاب مهربان نشر.
14)   غفاری، محمد؛ کنجکاو منفرد، امیررضا و عسگر نژاد نوری، باقر (1398) واکاوی نقش تصویر ذهنی گردشگران از برند بر شهرت مقصد گردشگری مطالعه موردی: شهر یزد، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 6، شماره 2، صص. 59- 45.
15)   قادری، اسماعیل، عزتی، عزت‌الله و حافظی زاده، شقایق (1388) راهکارهای استفاده از مراسم تاسوعا و عاشورا به‌عنوان پتانسیل توریسم فرهنگی- مذهبی، مجله فضای جغرافیایی، دوره 9، شماره 28، صص. 101- 75.
16)   قنبری، ابوالفضل و احمدیان، فرشته (1397) بررسی عوامل مؤثر در معرفی بازار تبریز به‌عنوان برند گردشگری، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 5، شماره 3، صص. 16-1.
17)   لزگی، انسیه و صیامی، قدیر (1396) تبیین مؤلفه‌های برندینگ شهری با تأکید بر ابعاد اقتصادی آن، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، دوره 32، شماره 3، صص. 162-152.
18)   لطفی، صدیقه و محمدی، عبدالحمید (1391) بررسی ارتباط نمادهای شهری با هویت شهر (مطالعه موردی: شهر گنبدکاووس)، فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، دوره 2، شماره 2، صص. 70- 61.
19)   لطیفی، غلامرضا؛ فیضی، قاسم؛ چشمه، گلی؛ باجلال، راحله (1394) تبیین و ارزیابی شاخص‌های مؤثر در هویت شهری، پژوهشنامه خراسان بزرگ، دوره 6، شماره 20، صص. 42-25.
20)   منتظری، مرجان و براتی، ناصر (1393) برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری، رهیافتی کارآمد جهت تحقق گردشگری پایدار مطالعه موردی: شهر یزد، نشریه شهرسازی و معماری هفت شهر، دوره 4، شماره 47 و 48، صص. 57- 40.
21)   موحد، علی؛ امان پور، سعید؛ نادری، کاوه (1390) بازاریابی گردشگری شهری بر اساس برند یابی با مدل فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، مجله برنامه‌ریزی فضایی، دوره 1، شماره 3، صص. 36- 17.
22)   موسوی، سید نجم‌الدین؛ سپهوند، رضا؛ شریعت نژاد، علی (1396) تبیین مؤلفه‌های برند سازی شهری با تأکید بر صنعت گردشگری، فصلنامه گردشگری و توسعه، زمستان 1396، دوره 6، شماره 4، صص. 179-160.
23)   موسوی، سیده ساغر و شکور، علی (1397) بررسی و نقش نشانه‌های شهری با تأکید بر شناسایی هویت فضا مطالعه موردی: بلوار شهید چمران شیراز، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره 9، شماره 35، صص. 10- 1.
24)   مولایی، احمدرضا؛ رضایی دولت‌آبادی، حسین؛ بهرامیان، سمیه (1397) سنجش اثرگذاری عوامل اجتماعی- فرهنگی بر وفاداری به برند مقصد گردشگری مورد شناسی: شهر اصفهان، جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، شماره 29، صص. 18- 1.
25)   نصر، طاهره (1395) جایگاه نشانه‌شناسی شهر ایرانی در گردشگری در راستای آینده‌پژوهی برنامه‌ریزی شهری و توسعه پایدار، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دوره 6، شماره 24، صص. 200- 189.
26)   وثوقی، لیلا؛ یزدانی، محمدرضا و توانایی، عاطفه (1397) ارزیابی تأثیر هویت شهر بر رضایت و وفاداری گردشگران مطالعه موردی: شهر کرمان، گردشگری شهری، دوره 5، شماره 3، صص. 31- 17.
27)   Aaker, D. A. (1991) Managing Brand Equity: Capitalizing on the Value of a Brand Name, New York: The Free Press.
28)   Akgün, A. E. & Senturk, H. A. & Keskin, H. & Onal, I. (2020) the relationships among nostalgic emotion, destination images and tourist behaviors: An empirical study of Istanbul, Journal of Destination Marketing & Management, No.16, pp. 100- 355.
29)   Alrawadieh, Z. & Alrawadieh, Z., & Kozak, M. (2019) Exploring the impact of tourist harassment on destination image, tourist expenditure, and destination loyalty, Tourism Management, No.73, pp.13-20.
30)   AMA Dictionary (N/D). [WWWpage]. RetrievedApril15, 2016, (from): (https:// www.ama.org/ resources/ Pages/ Dictionary.aspx).
31)   Baloglu, S. & McCleary, K. W. (1999) A model of destination image formation, Annals of Tourism Research, Vol. 26, No.4, pp. 868–897.
32)   Britannica, E., (1984), Culture, Vol. 8, Washington DC.
33)   Cai, A. (2002) Cooperative branding for rural destinations, Annals of Tourism Research, Vol.29, No.3, pp.720-742.
34)   Caneen, J. M. (2014) Tourism and cultural identity: The case of Polynesian Cultural Center, Athens Journal of Tourism, Vol.1, No.2, pp.101-120.
35)   Chang, J. (2006) Segmenting Tourists to Aboriginal Cultural Festivals: An Example in the Rukai Tribal Area, Taiwan, Tourism Management, Vol.27, No.6, pp. 1224-1234.
36)   Chaulagain, S. & Wiitala, J. & Fu, X. (2019) The impact of country image and destination image on US tourists’ travel intention, Journal of Destination Marketing & Management, No.12, pp.1-11.
37)   Crompton, J. L. (1979) an assessment of the image of Mexico as a vacation destination and the influence of geographical location, Journal of Travel ResearchVol.17, No. 4, pp.18–23.
38)   Dedeoğlu, B. B. (2019) Shaping tourists' destination quality perception and loyalty through destination country image: The importance of involvement and perceived value, Tourism Management Perspectives, No.29, pp.105-117.
39)   Del Barrio-García, S. & Prados-Peña, M. B. (2019) Do brand authenticity and brand credibility facilitate brand equity? The case of heritage destination brand extension, Journal of Destination Marketing & Management, No.13, pp.10-23.
40)   Florek, M., Insch, A., & Gnoth, J. (2006) City council websites as a means of place brand identity communication, Place Branding, Vol.2, No.24, pp. 276-296.
41)   Foschet, Thomas. & Maloles, Cesar. & Swoboda, Bernhard. & Morschett, Dirk. & Sinha, Indrajit. (2008) the impact of culture on brand perceptions: a six-nation study, journal of product & brand management, Vol.17, No.3, pp.131-142.
42)   Hernández-Mogollón, J. M. & Duarte, P. A. & Folgado-Fernández, J. A. (2018) the contribution of cultural events to the formation of the cognitive and affective images of a tourist destination, Journal of destination marketing & management, No.8, pp.170-178.
43)   Hernández-Mogollón, J. M. & Duarte, P. A. & Folgado-Fernández, J. A. (2018) the contribution of cultural events to the formation of the cognitive and affective images of a tourist destination, Journal of Destination Marketing & Management, No.8, pp.170-178.
44)   Hernández-Mogollón, J. A. & Duarte, J. M. & Folgado-Fernández, P. (2017) Destination image and loyalty development: the impact of tourists’ food experiences at gastronomic events, Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism, Vol.17, No.1, pp. 92-110.
45)   Kavaratzis, M. & Hatch, M.J. (2013) The dynamics of place brands an identity-based approach to place branding theory, Marketing Theory, Vol.13, No.1, pp. 69–86.
46)   Kladou, S. & Kavaratzis, I. & Salonika, E. (2017) the role of brand elements in destination branding, Journal of Destination Marketing & Management, Vol.6, No. 4, pp. 426-435.
47)   Kladou, S. & Kehagias, J. & Dilmperi, A. (2015) what matters to tourists? A multi-group analysis to assess destination brand equity. Edited by, 93.
48)   Lam, Desmond (2007) cultural influence on proneness to brand loyalty, journal of international consumer marketing, No.19, pp. 7-21.
49)   Leslie, D. & Sigala, M. (2005) International cultural tourism: Management, implications and cases. Routledge.
50)   Morgan, N. & Pritchard, A. & Pride, R. (2011) Destination branding. Routledge.
51)   Morrison, A. & Anderson, D. (2002, June) Destination branding, In Missouri Association of Convention & Visitor Bureaus Annual Meeting.
52)   Munar, A.M. (2011) Touristcreatedcontent: Rethinking destination branding. International Journal of Culture, Tourism and Hospitality Research, Vol.5, No.3, pp. 291–305.
53)   Öngül, Zehra. (2012) Analysing the City Identity of Nicosia from a Historical Perspective: External Effects, Solutions Proposed, Social and Behavioral Sciences, No. 35, pp. 284 – 292.
54)   Papadopoulos, N. & Heslop, L. (2002) Country equity and country branding: Pro- blems and prospects, Journal of Brand Management, Vol. 9, No. 4, pp. 294–314.
55)   Qu, H. & Kim, L. H. & Im, H. H. (2011) A model of destination branding: Integrating the concepts of the branding and destination image, Tourism management, Vol. 32, No.3, pp. 465-476.
56)   Rainisto, S. (2007) Success Factors of Place Branding, Regions Magazine, Vol. 268, No.1, pp.20-22.
57)   Sevin, E. (2013) Places going viral: Twitter usage patterns in destination marketing and place branding, Journal of Place Management and Development, Vol.6, No.3, pp. 227–239.
58)   Singh, E. & Milne, S. & Hull, J. (2001) Improving Tourism Yield on Niue: Relevant Lessons for Other South Pacific Nations, In: Prichard, J. (Ed), Proceedings of the ICW-CIF Fifth Asia-Pacific Regional Council Seminar and Training Workshop.
59)   Stylidis, D. & Shani, A. & Belhassen, Y. (2017) Testing an integrated destination image model across residents and tourists, Tourism Management, No.58, pp.184-195.
60)   Tsaur, S. H. & Yen, C. H. & Yan, Y. T. (2016) Destination brand identity: scale development and validation, Asia Pacific Journal of Tourism Research, Vol.21, No. 12, pp.1310-1323.
61)   Valek, N. S. & Williams, R. B. (2018) One place, two perspectives: Destination image for tourists and nationals in Abu Dhabi, Tourism management perspectives, No. 27, pp.152-161.
62)   www.whc.unesco.org