شناسایی پیشران‌های کلیدی صنعت گردشگری مبتنی بر برنامه‌ریزی راهبردی سناریویی مطالعه موردی: منطقه آزاد ماکو

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران

2 گروه شهرسازی و معماری، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، ایران

چکیده

در مطالعه حاضر ابتدا، روندها و کلان روندهای اثرگذار بر بخش گردشگری منطقه در ارتباط با محیط داخل و خارج مورد بررسی قرار گرفت و پس از استخراج پیشران‌های کلیدی اقدام به آینده‌نگاری وضعیت شد. به‌منظور شناسایی عوامل با مطالعه نظرات کارشناسان حوزه، چهار دسته عوامل انسانی، سازمانی، فیزیکی و اقتصادی گروه‌بندی و سپس با به‌کارگیری تکنیک دلفی و اخذ آرای 21 نفر خبره، زیر مؤلفه‌های صنعت گردشگری شناسایی شدند. در این پژوهش از روش ماتریس اثرات متقاطع منتج از اثبات‌گرایی و تکنیک دلفی منتج از اثبات‌گرایی و تلفیق تحلیل کمی و کیفی منتج از روش مشارکتی استفاده شده است. مطابق نتایج، 3 پیشران سیاست تجاری‌سازی و حذف موانع اقتصادی، اداری و سیاسی (HP1)، امنیت و ثبات سیاسی (GJ1) و بازاریابی، شناسایی و تبلیغات (SP6) و سرمایه‌گذاری دولتی (GI5) در رتبه اول تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم و 3 پیشران فناوری تولید (L5)، نرخ مالیات، هزینه و سطح قیمت‌ها (L6) و نوسانات اقتصادی داخل (T1) در رتبه اول اثرپذیری مستقیم و غیرمستقیم قرار گرفته‌اند. بر اساس تحلیل داده‌ها، 8 سناریوی قوی، 18 سناریوی باورکردنی و 4334 سناریوی ضعیف مشخص شد که نهایتاً تعداد 13 سناریو معقول برای برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در اختیار پژوهش قرار گرفت. در بخش نهایی با تدقیق و احصاء اهداف در 7 سرفصل کلی، 15 عامل و 51 پیشران کلیدی چشم‌انداز ۱۰ساله ترسیم شد. مطابق نتایج، از میان عوامل اثرگذار بر صنعت گردشگری، 5 اولویت سطح بالا شامل؛ امنیت و ثبات سیاسی، راهبردهای تجاری‌سازی، حذف موانع اقتصادی، اداری و سیاسی، مشارکت و همکاری بخشی و فرابخشی، فرایند تصمیم‌سازی و مشارکت ذی‌نفعان و کلان روندهای با اثرگذاری منفی همچون کیفیت نظام‌های کسب‌وکار گردشگری، رسانه و تبلیغات، اثر تغییر اقلیم و کاهش منابع زیستی، نوسانات اقتصادی و موانع تجاری قابل‌توجه هستند. یافته‌ها نشان می‌دهد که دانش ارائه شده توسط ذی‌نفعان فعال در سیستم گردشگری می‌تواند برای برنامه‌ریزی و مدیریت مقاصد گردشگری مفید باشد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. احمدی، منیژه (۱۳۹۷) تحلیل عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری فرهنگی و اثرات آن در پایداری اقتصادی نواحی روستایی استان زنجان، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دوره 8، شماره ۲۹، صص ۹۲-۷۹.
  2. اسفندیاری، علی‌اصغر، مقدس حسین‌زاده، سمیره و دلاوری، مجید (1387) ارزیابی عملکرد مناطق آزاد تجـاری ایـران و تأثیر آن در توسعه اقتصادی این مناطق. پژوهش‌نامه اقتصادی، دوره 8، شماره 28, صص 119-146.
  3. اکبریان رونیزی، سعیدرضا و رضوانی، محمدرضا (۱۳۹۴) توسعه پایدار گردشگری از مفهوم تا عمل، انتشارات دانشگاه شیراز.
  4. حبیبی، فاتح؛ محمودی، حسنا (1398) ارزیابی و اولویت‏بندی شاخص‏های توسعه گردشگری با استفاده از مدل TOPSIS مطالعه موردی: شهرستان‏های استان کردستان، جغرافیا و توسعه، دوره 17، شماره 57، صص 176-155.
  5. سرایی، محمدحسین؛ علیزاده شورکی، یحیی, و رضایی، محمدرضا (1399) شناسایی پیشران‌های کلیدی مؤثر در گردشگری پایدار و تدوین مطلوب‌ترین سناریو (موردپژوهی: شهر تاریخی میبد). کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی، شماره 8، دوره (1)، صص 113-131.
  6. شورای‌عالی مناطق آزاد تجاری - صنعتی (1386) مصوبه وزیران عضو شورای‌عالی مناطق آزاد تجاری - صنعتی در خصوص چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری - صنعتی جمهوری اسلامی ایران.
  7. عزت پناه، بختیار (1399)، تبیین نیروهای پیشران مؤثر بر آینده توسعه صنعت گردشگری در شهرهای مرزی مطالعه موردی: شهر بانه، فصلنامه گردشگری شهری، دورة 7، شمارة 1، صص 78-69
  8. علی‌اکبری، اسماعیل؛ مرصوصی، نفیسه و جلال‌آبادی، لیلا (1399) تدوین سناریوهای مؤثر بر آینده گردشگری پایدار شهر کرمان با رویکرد آینده‌پژوهی، مطالعات مدیریت گردشگری، شماره 15، دوره (50)، صص 35-60.
  9. قصابی، حسن؛ آذر؛ علی و پناهی، علی (1399) شناسایی پیشران‌های تأثیرگذار بر توسعه گردشگری در مناطق آزاد تجاری (مطالعه موردی: منطقه آزاد ارس). برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، شماره 9، دوره (32)، صص 161-177.
  10. قهرمانی فرد، حسین؛ حسین‌زاده دلیر، کریم و موسوی، میر سعید (1400) شناخت و ارزیابی پیشران‌های حیاتی مؤثر بر آینده توسعه گردشگری مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز. نشریه گردشگری شهری، شماره 8، دوره (1)، صص 67-82.
  11. کواکبی، محمد؛ حسین‌زاده دلیر، کریم و آذر، علی (1400) ارزیابی عوامل مؤثر بر رونق اقتصادی مناطق مرزی با تأکید بر صنعت گردشگری مطالعه موردی: منطقه آزاد ماکو. پژوهش‌نامه مطالعات مرزی، شماره 9، دوره (3)، صص 78-100.
  12. نعیمی مجد، محبوبه و نعیمی مجد، آرزو (1398) آینده‌پژوهی گردشگری پایدار، رهیافتی نو در اقتصاد مقاومتی (موردمطالعه: کارشناسان صنعت گردشگری و هتلداری). آینده‌پژوهی مدیریت، دوره 30، شماره 1 (پیاپی 116)، صص 200-212.
  13. ولیقلی‌زاده، علی (1394) تبیین اهمیت ژئواکونومیکی قفقاز جنوبی در راستای ارتقای اقتصادی منطقه آزاد ارس. فصلنامه بین‌المللی ژئوپلیتیک، دوره 11، شماره 37، صص 135-156.
  14. Ahmadi, Manijhe (2017) Analysis of factors affecting the development of cultural tourism and its effects on the economic stability of rural areas of Zanjan province, Regional Planning Quarterly, Volume 8, Number 29, pp. 79-92. [In Persian].
  15. Akbarian Rounizi, Saeedreza and Rezvani, Mohammadreza (2014) Sustainable development of tourism from concept to practice, Shiraz University Press. [In Persian].
  16. Ali Akbari, Ismail; Morsoosi, Nafiseh and Jalalabadi, Leila (2019) Compilation of effective scenarios on the future of sustainable tourism in Kerman with a future research approach, Tourism Management Studies, No. 15, Volume (50), pp. 35-60. [In Persian].
  17. Dogru, T. Bulut, U. (2018) Is tourism an engine for economic recovery? Theory and empirical evidence, Tourism Management, No. 67, Vol. 3, pp. 425-434.
  18. Esfandiari, Ali Asghar, Moghaddis Hosseinzadeh, Samira and Delavari, Majid (2007) Evaluation of the performance of Iran's free trade zones and its effect on the economic development of these areas. Economic Research Journal, Volume 8, Number 28, pp. 119-146. [In Persian].
  19. Ezzat Panah, Bakhtiar (2019), Explanation of the driving forces affecting the future development of the tourism industry in the border cities, a case study: Baneh city, Urban Tourism Quarterly, Volume 7, Number 1, pp. 78-69. [In Persian].
  20. Fan, D. X. Liu, A. Qiu, R. T. (2019) Revisiting the relationship between host attitudes and tourism development: A utility maximization approach, Tourism Economics, No. 25, Vol. 2, pp. 1-43.
  21. Ghahrani Fard, Hossein; Hosseinzadeh Delir, Karim and Mousavi, Mir Saeed (1400) Recognition and evaluation of vital drivers affecting the future of tourism development, a case study: Tabriz metropolis. Urban Tourism Journal, No. 8, Volume (1), pp. 67-82. [In Persian].
  22. Habibi, Fateh; Mahmoudi, Hasna (2018) Evaluation and prioritization of tourism development indicators using the TOPSIS model, a case study: Kurdistan province cities, Geography and Development, Volume 17, Number 57, pp. 155-176. . [In Persian].
  23. Kasabi, Hassan; Fire; Ali and Panahi, Ali (2019) Identification of drivers influencing the development of tourism in free trade zones (case study: Aras Free Zone). Tourism Planning and Development, No. 9, Volume (32), pp. 161-177. [In Persian].
  24. Iqbal BA, Sami S (2016) Global and India’s Tourism Scenario. J Tourism Hospit 5 (1): 193. Pp1-5.
  25. Kwakbi, Mohammad; Hosseinzadeh Delir, Karim and Azar, Ali (1400) Evaluation of factors affecting the economic prosperity of border regions with an emphasis on the tourism industry, a case study: Mako Free Zone. Research Journal of Border Studies, No. 9, Volume (3), pp. 78-100. [In Persian].
  26. Kevin, L. Jie, L. Mark, W. Cong. L. Shuzhuo, L. Ying, L. (2019) A Comparative Analysis of Participating and Non Participating Households in ProPoor Tourism in Southern Shaanxi, China, Tourism Planning & Development, No. 16, Vol, 3, pp. 318-333.
  27. Khayrulloevna, A. M. (2020). The substantial economic benefits of tourism. Academy, No. 3, Vol. 54, pp. 31-54.
  28. Koc, E. (2019). Service failures and recovery in hospitality and tourism: A review of literature and recommendations for future research. Journal of Hospitality Marketing & Management, 28(5), 513-537.
  29. Koc, E. (2019). Service failures and recovery in hospitality and tourism: A review of literature and recommendations for future research. Journal of Hospitality Marketing & Management, 28(5), 513-537.
  30. Lee, T. H. Jan, F.H. (2019) Can community based tourism contribute to sustainable development? Evidence from residents' perceptions of the sustainability, Tourism Management Journal, No. 70 Vol, 12, pp. 368-380.
  31. Malekpour, S., Walker, W. E., de Haan, F. J., Frantzeskaki, N., & Marchau, V. A. (2020). Bridging Decision Making under Deep Uncertainty (DMDU) and Transition Management (TM) to improve strategic planning for sustainable development. Environmental Science & Policy, 107, 158-167.
  32. Matthew, O. A. Ede, Ch. Osabohien, O Ejemeyovwi, J. Ayanda, T. Okunbor, j. (2018) Interaction Effect of Tourism and Foreign Exchange Earnings on Economic Growth in Nigeria, Global Business Review, No. 1, Vol. 12, pp. 1-16.
  33. Moriarty, J.P. (2012). Tourism2050: Planning for The Futures: J&M Moriarty Limited.
  34. Naimi Majed, Mahbobeh and Naimi Majed, Arzoo (2018) Future research of sustainable tourism, a new approach in resilience economy (study: tourism and hotel industry experts). Future Research of Management, Volume 30, Number 1 (Serial 116), pp. 200-212.
  35. naeimi majd, M., naeimi majd, A. (2019). Sustainable Tourism Future Studies, New Approach in Resilient Economy (Case Study: Experts in tourism and hotel industry). Future study Management, 30(116), 200-212.
  36. Picazo, P., & Moreno-Gil, S. (2019). Analysis of the projected image of tourism destinations on photographs: a literature reviews to prepare for the future. Journal of Vacation Marketing, 25(1), 3-24.
  37. Pramanik, P. D. Ingkadijaya, R. (2017) The Impact of Tourism on Village Society and its Environmental, 1st UPI International Geography Seminar, IOP Conf. Series: Earth and Environmental Science, No.145, Vol. 2, pp. 1-10.
  38. Qian, J., Law, R., & Li, X. (2019). Education research in tourism: A longitudinal study of 77 articles between 2008 and 2017. Journal of Hospitality, Leisure, Sport & Tourism Education, 24, 120-129.
  39. Qian, J., Law, R., Wei, J., & Wu, Y. (2019). Trends in global tourism studies: A content analysis of the publications in tourism management. Journal of Quality Assurance in Hospitality & Tourism, 20(6), 753-768.
  40. Sedarati, P., Santos, S., & Pintassilgo, P. (2019). System dynamics in tourism planning and development. Tourism Planning & Development, 16(3), 256-280.
  41. Saeedpour, Saeed; Sefidi, Azar; Tizero, Ali and Ahmadi Kohnali, Reza (2019) Development of tourism sector strategies with a scenario-based planning approach, Tourism Planning and Development, No. 9, Volume (33), pp. 191-207. . [In Persian].
  42. Saraei, Mohammad Hossein; Alizadeh Shurki, Yahya, and Rezaei, Mohammad Reza (2019) Identifying key drivers effective in sustainable tourism and developing the most favorable scenario (case study: Meybod historical city). Geographical Explorations of Desert Regions, No. 8, Volume (1), pp. 113-131. [In Persian].
  43. Small, J., Darcy, S., & Packer, T. (2012). The embodied tourist experiences of people with vision impairment: Management implications beyond the visual gaze. Tourism Management, 33(4), 941-950.
  44. The Supreme Council of Free Commercial-Industrial Zones (2006) approved by the ministers of the Supreme Council of Free Commercial-Industrial Zones regarding how to administer the Free Commercial-Industrial Zones of the Islamic Republic of Iran. [In Persian].
  45. Wang, J., Huang, X., Gong, Zh., Cao, Kaiying. (2020). Dynamic assessment of tourism carrying capacity and its impacts on tourism economic growth in urban tourism destinations in China. Journal of Destination Marketing & Management, 15 (100383), pp. 1-15.
  46. Wu, D. C., Cao, Z., Wen, L., & Song, H. (2021). Scenario forecasting for global tourism. Journal of Hospitality & Tourism Research, 45(1), 28-51.
  47. Valiqlizadeh, Ali (2014) Explaining the geo-economic importance of the South Caucasus in the direction of the economic promotion of the Aras Free Zone. International Quarterly Journal of Geopolitics, Volume 11, Number 37, pp. 135-156. [In Persian].
  48. Zielinski, S., Kim, S. I., Botero, C., & Yanes, A. (2020) Factors that facilitate and inhibit community-based tourism initiatives in developing countries. Current Issues in Tourism, No. 23, Vol. 6, pp. 723-739.
نشریه گردشگری شهری
دوره 9، شماره 3
آبان 1401
صفحه 79-102

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار