بررسی عوامل تأثیرگذار بر گردشگری مذهبی مشهد در اسناد فرادستی شهری

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

گروه جغرافیا، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

چکیده

با توجه به موقعیت و وضعیت شهر مشهد وجود طرح و برنامه یکپارچه، یک کلان پروژه با چشم‌انداز واحد برای توسعه این شهر و توجه به مهم‌ترین عنصر توسعه این شهر، یعنی گردشگری مذهبی امری ضروری به نظر می‌رسد. بنابراین پژوهش حاضر به دنبال بررسی و ارزیابی عوامل تأثیرگذار بر جایگاه و وضعیت گردشگری مذهبی در اسناد فرادستی شامل کلیه برنامه‌ها و اسناد فرادستی و طرح‌های توسعه‌ای در سطح ملی، منطقه‌ای و محلی از سال 1327 تا 1398 که در ارتباط با زیارت و گردشگری مشهد در طی این سال‌ها تهیه‌شده است، می‌باشد. پژوهش حاضر، از نظر هدف کاربردی و بنا بر ماهیت تحقیق از روش توصیفی – تحلیلی استفاده‌شده است. روش گردآوری اطلاعات به کمک تکمیل پرسشنامه توسط کارشناسان و صاحب‌نظران بوده است. جامعه آماری در پژوهش حاضر، با توجه به تعیین سازمان‌های مرتبط با موضوع پژوهش، از هر سازمان 5 نفر از مدیران ارشد به‌عنوان نمونه آماری در نظر گرفته شد که در مجموع تعداد 50 نفر انتخاب شدند و از روش نمونه‌گیری غیر احتمالی سهمیه‌ای که تعداد نمونه‌ها از قبل مشخص و از متخصصین بودند استفاده شد. یافته‌های تحقیق در ارتباط با عوامل تأثیرگذار بر جایگاه گردشگری مذهبی مشهد در طرح‌های توسعه شهری نشان می‌دهد، متغیر عرصه مدیریت گردشگری با میانگین (96/3) بیشترین امتیاز را کسب کرده است و بعدازآن متغیرهای کالبدی-زیرساختی و اقتصادی با (74/3) میانگین بیشتری داشته‌اند. متغیر اجتماعی-فرهنگی نسبت به سه متغیر دیگر با میانگین 3.64 در رتبه آخر قرار داشته است. همچنین در مدل ساختاری تائید شده مشخص شد عرصه مدیریت گردشگری با ضریب 86/0 بیشترین تأثیر را بر توسعه گردشگری شهری مشهد داشته است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابراهیم‌زاده، عیسی؛ کاظمی‌زاد، شمس الله و اسکندری، محمد. (1390). برنامه‌ریزی استراتژیک توسعه گردشـگری بـا تأکید بـر گردشگری مذهبی مورد شناسی قم. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 43 )76(،141-115.
  2. احمدی، محمد صالح؛ رهنمایی، محمدتقی و علی‌اکبری، اسماعیل. (1400). تبیین نگاه فن‌سالارانه در طرح‌های توسعه شهری بر گردشگری با روش سه سوسازی (مطالعه موردی: استان کرمانشاه). فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، 16)53(،1-32. doi.org/10.22054/tms.2021.49345.2257
  3. اسپیرو، کاستاس. (1397). گردشگری شهری و تغییر شهری شهرها در اقتصاد جهانی. مترجمین، خزایی، مصطفی، سجادی، ژیلا، رضوانیان، محمدتقی، تهران: انتشارات تمدن علمی.
  4. اسدی پیمان، زهرا؛ توکلی‌نیا، جمیله؛ رضویان، محمدتقی و قورچی، مرتضی. (1399). ارزیابی کیفیـت مقصـد گردشـگری مرکـز شهر تهران مطالعه موردی: بازار بزرگ منطقه 12 تهران. مجله گردشگری شهری، 7(2)، 35-5. doi10.22059/jut.2020.308107.822
  5. الوانی، سیدمهدی و پیروزبخت، معصومه. (1385). فرایند مدیریت جهانگردی. ناشر: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
  6. بزرگ‌نیا، مهدی؛ استعلاجی، علیرضا و شیخ اعظمی، علی. (1400). تأثیر پروژه‌های محرک توسعه بر ارتقاء گردشگری شهری مطالعه موردی: منطقه 11 شهر تهران. مجله گردشگری شهری، 8 (2)، 140-137. doi: 10.22059/jut.2021.325648.915
  7. بیضایی، میترا و صداقتی، عاطفه. (1398). برنامه‌ریزی توسعه گردشگری پایدار و شناسایی عناصر پایه مطالعه موردی شهرستان بجنورد. فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 30 )1(، 136-111. doi10.22108/gep.2019.116360.1139
  8. پاپلی یزدی، محمدحسین و سقایی، محسن. (1385). گردشگری، ماهیت و مفاهیم. تهران: سمت.
  9. جمشیدی، محمدجواد. (1397). تبیین اثرات فضایی گردشگری شهری بر مسائل ساختار شهری مشهد با تأکید بر اقتصاد سیاسی. رساله دکتری تخصصی رشته شهرسازی، استاد راهنما: ناصر برک پور، دانشگاه هنر.
  10. رحیمی فرد، قاسم. (1396). تحلیلی بر نقش مدیریت شهری در توسعه پایدار گردشگری شهری مطالعه موردی شهر خوی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری گرایش آمایش شهری، دانشگاه تبریز، دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی.
  11. رضایی‌مقدم، علیرضا؛ مشکینی، ابوالفضل و رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا. (1398). اولویت‌بندی ذینفعان گردشگری مذهبی کلان‌شهر مشهد. مجله گردشگری شهری، 6 )4(، 143-129. doi10.22059/jut.2022.339631.1018
  12. زاهدی، شمس السادات. (1385). مبانی توریسم و اکوتوریسم پایدار (با تکیه بر محیط‌زیست). تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
  13. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران. (1385). طرح جامع توسعه گردشگری استان تهران.
  14. شریفی، سعید. (1389). مطالعات برنامه آمایش استان خراسان رضوی. گزارش نهایی گردشگری، معاونت برنامه‌ریزی استانداری خراسان رضوی.
  15. شمس‌الدینی، علی و سنایی مقدم، سروش. (1397). تحلیلی بر سنجش زیرساخت‌های گردشگری در فضاهای شهری (مطالعه موردی: شهر زنجان). مجله گردشگری شهری، 5، )3(، 65-82. Doi:10.22059/jut.2018.239413.367
  16. ضیایی، محمود و شجایی، مسلم. (1389). سطح‌بندی مقصدهای گردشگری: واکاوی مفهومی نو در برنامه‌ریزی فضایی گردشگری. فصلنامه مطالعات گردشگری، 5 (13)، 46-25. Dor: 20.1001.1.23223294.1389.5.13.2.2
  17. علی‌اکبری، اسماعیل؛ پوراحمد، احمد و جلال‌آبادی، لیلا. (1397). شناسایی پیشران‌های مؤثر بر وضعیت آینده گردشگری پایدار شهر کرمان با رویکرد آینده‌پژوهی. فصلنامه گردشگری و توسعه، 7 (1)، 178-156.
  18. کشاورز، مهناز. (1398). شناسایی عوامل تأثیرگذار در توسعه گردشگری پایدار شهری با استفاده از روش مدل‌سازی ساختاری تفسیری (ISM) مطالعه موردی: شهر خرم‌آباد. مجله گردشگری شهری، 6 (1)،  134-121. doi10.22059/jut.2019.246390.414
  19. مهدی‌نژاد، محمود و مختاری ملک‌آبادی، رضا. (1386). نقش مدیریت شهری در توسعه پایدار. نشریه سپهر (سازمان جغرافیایی) 16 (62)، 12-1.
  20. موسوی، میرنجف و، سلطانی، ناصر. (1393). تحلیلی بر نقش گردشگری مذهبی در توسعه شهری (مطالعه موردی: امام‌زاده جعفر (ع) یزد). مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 5 (18)، 94-77.
  21. موسوی، میرنجف؛ کهکی، فاطمه سادات و جلالیان، سید اسحاق. (1398). ارزیابی عناصر مؤثر بر توسعه گردشگری شهری مطالعه موردی: شهر ارومیه. مجله گردشگری شهری، 6 )2(، 77 -61. doi10.22059/jut.2019.240063.37
  22. قهرمانی فرد، حسین،؛ حسین­زاده دلیر، کریم و موسوی، میر سعید. (1401). شناخت و ارزیابی پیشران‌های حیاتی مؤثر بر آینده توسعه گردشگری (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز). مجله گردشگری شهری، 8 )1(،82-67. doi10.22059/jut.2021.316833.869
  23. پوررنگ، علی؛ عربشاهی، معصومه؛ بهبودی، امید و خیرخواه، مریم. (1401). بررسی عوامل موثر بر توسعه گردشگری آرام در میان گردشگران شهری بر پایه نظریه رفتاری هدف محور (مطالعه موردی: شهر مشهد). فصلنامه گردشگری شهری، 9، )1(،90-67. doi10.22059/jut.2020.292987.755
  24. نادری، کاوه؛ بادکو، بهروز؛ حدیدی، مسلم؛ آزادی، سیامک؛ نجفی، پری و حامد، بیتا. (1397). اولویت‌بندی راهبردی توسعه گردشگری به‌منظور تعیین جایگاه آن در برنامه‌های توسعه شهری ) مطالعه موردی: استان کرمانشاه. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 50، )3(، 589-573. doi: 10.22059/jhgr.2017.60852
  25. Ahmadi, M. S., Rahmani, M. T., & Ali Akbari, I. (2021). Explaining the technocratic view in urban development plans on tourism with the three-way method (case study: Kermanshah province). Tourism Management Studies Quarterly, 16 (53), 1-32. doi.org/10.22054/tms.2021.49345.2257 [In Persian]
  26. Ali Akbari, I., Pourahmad, A., & Jalalabadi, L. (2017). Identifying the effective drivers on the future state of sustainable tourism in Kerman city with a future research approach. Tourism and Development Quarterly, 7(1), 178-156. [In Persian]
  27. Alwani, S. M., & Pirouzbakht, M. (2005). Tourism management process. Publisher: Cultural Research Office. [In Persian]
  28. Asadi Payman, Z., Toklinia, J., Razovian, M. T., & Ghorchi, M. (2019). Evaluation of the quality of the tourism destination in the center of Tehran, a case study: Big Bazaar, District 12, Tehran. Journal of Urban Tourism, 7(2), 5-35. doi10.22059/jut.2020.308107.822 [In Persian]
  29. Baidal, A., & Ivars, J. (2004). Tourism planning in Spain: evolution and perspective. Annals of tourism research, 31(2), 319-330. doi.org/10.1016/j.annals.2003.12.001
  30. Beidai, M., & Sedaghati, A. (2018). Sustainable tourism development planning and identification of the basic elements of the Bojnord case study. Journal of Geography and Environmental Planning, 30 (1), 111-136. doi10.22108/gep.2019.116360.1139 [In Persian]
  31. Boghroniya, M., Astelazhi, A., & Sheikh Azami, A. (2021). The effect of development stimulating projects on the promotion of urban tourism, a case study: District 11 of Tehran. Journal of Urban Tourism, 8(2), 140-137. doi: 10.22059/jut.2021.325648.915 [In Persian]
  32. Chris, R. (2012). Assisting the poor in China through tourism development: An eview of research. Tourism Management, 33, 239-248. doi.org/10.1016/j.tourman.2011.08.014
  33. Cultural Heritage and Tourism Organization of Tehran Province. (2005). Comprehensive tourism development plan of Tehran province. [In Persian]
  34. Ebrahimzadeh, I., Kazemizad, Sh., & Eskandari, M. (2011). Strategic planning of tourism development with an emphasis on religious tourism, a case study of Qom. Human Geography Research Quarterly, 43 (76), 115-141. [In Persian]
  35. Farmer, M. (2018). Identifying the influencing factors in the development of sustainable urban tourism using the Interpretive Structural Modeling (ISM) method, case study: Khorramabad city. Journal of Urban Tourism, 6(1), 134-121. doi10.22059/jut.2019.246390.414 [In Persian]
  36. Ghahrani Fard, H., Hosseinzadeh Delir, K., & Mousavi, M. S. (2021). Recognizing and evaluating vital drivers affecting the future of tourism development (case study: Tabriz metropolis). Journal of Urban Tourism, 8 (1), 67-82. doi10.22059/jut.2021.316833.869 [In Persian]
  37. Jamshidi, M. J. (2017). Explaining the spatial effects of urban tourism on the urban structure of Mashhad with an emphasis on political economy. Doctoral dissertation in the field of urban planning, supervisor: Nasser Barakpour, University of Arts. [In Persian]
  38. Mahdinejad, M., & Mokhtari Malekabadi, R. (2006). The role of urban management in sustainable development. Sepehr Journal (Geographical Organization) 16 (62), 1-12. [In Persian]
  39. Mousavi, M., & Soltani, N. (2013). An analysis of the role of religious tourism in urban development (case study: Imamzadeh Jafar (AS) Yazd). Journal of Urban Research and Planning, 5(18), 77-94. [In Persian]
  40. Mousavi, M., Kohki, F. S., & Jalalian, S. I. (2018). Evaluation of factors affecting the development of urban tourism, a case study: Urmia city. Journal of Urban Tourism, 6 (2), 61-77. doi10.22059/jut.2019.240063.37 [In Persian]
  41. Naderi, K., Badko, B., Hadidi, M., Azadi, S., Najafi, P., & Hamed, B. (2017). Strategic prioritization of tourism development in order to determine its place in urban development programs (case study: Kermanshah province). Human Geography Research Quarterly, 50, (3), 589-573. doi: 10.22059/jhgr.2017.60852 [In Persian]
  42. Orbasll, A. (2000). Tourists in Historic Towns. Urban Conservation and Heritage Management. London, E 8 spon, Published 16 August 2000 by Taylor & Francis 220 Pages.
  43. Papli Yazdi, M. H., & Saqai, M. (2005). Tourism, nature and concepts. Tehran: Side. [In Persian]
  44. Pourrang, A., Arabshahi, M., Behdi, A., & Kaekah, M. (2021). Investigating factors affecting the development of peaceful tourism among urban tourists based on goal-oriented behavioral theory (case study: Mashhad city). Journal of Urban Tourism, 9, (1), 67-90. Doi:10.22059/jut.2020.292987.755 [In Persian]
  45. Rahimi Fard, Q. (2016). An analysis of the role of urban management in the sustainable development of urban tourism, a case study of the city of Khoy. Master's thesis in the field of geography and urban planning, urban planning, Tabriz University, Faculty of Planning and Environmental Sciences. [In Persian]
  46. Rezaei Moghadam, A., Meshkini, A., & Ruknuddin Eftekhari, A. (2018). Prioritizing beneficiaries of religious tourism in Mashhad metropolis. Journal of Urban Tourism, 6 (4), 129-143. doi10.22059/jut.2022.339631.1018 [In Persian]
  47. Shamsaldini, A., & Sanai Moghadam, S. (2017). An analysis on measuring tourism infrastructure in urban spaces (case study: Zanjan city). Journal of Urban Tourism, 5 (3), 65-82. Doi:10.22059/jut.2018.239413.367 [In Persian]
  48. Sharifi, S. (2010). Studies of the research program of Khorasan Razavi province. The final report of tourism, Deputy Planning of Khorasan Razavi Governorate.
  49. Spiro, C. (2017). Urban tourism and urban change of cities in the global economy. Translators, Khazaei, Mostafa, Sajjadi, Jila, Rezvanian, Mohammad Taghi, Tehran: Tamdan Scientific Publications. [In Persian]
  50.  Timothy, D. J. (2005). Aspect of Tourism Shopping Tourism. Retailing and Leisure. Channel View Publications, Toronto.
  51. Wen-Hsiang, A., & Quang-vinh, N. (2010) Applying AHP Approach to Investigate the Tourism Promotion Efficiency. Destination Marketing Management, 19 (1), 1-22. doi:10.20867/thm.19.1.1
  52. Zahedi, Sh. (1385). Basics of sustainable tourism and ecotourism (based on the environment). Tehran: Allameh Tabatabai University Press. [In Persian]
  53. Ziyai, M., & Shejai, M. (2010). Stratification of tourism destinations: a new conceptual analysis in tourism spatial planning. Journal of Tourism Studies, 5(13), 25-46. Dor: 20.1001.1.23223294.1389.5.13.2.2 [In Persian]
نشریه گردشگری شهری
دوره 10، شماره 2
مرداد 1402
صفحه 121-146

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار