شناسایی و تحلیل عوامل کلیدی مؤثر بر توسعه اکوتوریسم پایدار در بیابان لوت

نوع مقاله : مقاله مستخرج از طرح پژوهشی

نویسندگان

گروه گردشگری، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

10.22059/jut.2024.376997.1212

چکیده

بیابان لوت ازجمله ژئوسیستم‌های منحصربه‌فرد ایران و جهان می‌باشد که سیر تکامل و تحول آن موجبات شکل‌گیری تنوع ذاتی آن را در کنار انحصار در خصوصیات محیطی فراهم نموده است. این دو ویژگی، یعنی تنوع و منحصربه‌فرد بودن، موجبات توانمندی‌های ذاتی این واحد در راستای توسعه گردشگری را فراهم نموده است. به همین منظور پژوهش حاضر، با تکنیک آینده‌پژوهی به شناسایی، اولویت‌بندی و تدوین مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده توسعه گردشگری بیابان لوت و ارائه چارچوبی مناسب جهت برنامه‌ریزی در افق 1415 می‌پردازد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی، از نظر روش، ترکیبی از روش‌های اسنادی و پیمایشی و از نظر ماهیت بر اساس روش‌های آینده‌پژوهی، اکتشافی و تحلیلی است که با به‌کارگیری ترکیبی از مدل‌های کمی و کیفی انجام‌گرفته است. جهت جمع‌آوری داده‌ها عمدتاً از روش‌های اسنادی و دلفی استفاده‌شده است. همچنین برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از نرم‌افزار MICMAC استفاده‌شده است. در ادامه پس از برگزاری جلسات اولیه بحث با بیست نفر از نخبگان و متخصصان گردشگری به‌عنوان جامعه آماری تحقیق، از بین 40 مؤلفه اثرگذار استخراج‌شده از طریق مرور منابع و مصاحبه با صاحب‌نظران امر، تعداد 14 متغیر (دارای بیشترین اهمیت و عدم قطعیت در خصوص موضوع پژوهش) در قالب فاکتورهای توسعه‌ای به‌عنوان متغیرهای اصلی شناسایی شدند. یافته‌ها نشان می‌دهد، ضمن تحلیل تأثیرات متقابل میان عوامل، 5 نیروی پیشران سازنده بدیل‌های احتمالی آینده توسعه گردشگری بیابان لوت شامل: برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری توسعه گردشگری بیابان لوت، توسعه حکمرانی گردشگری بیابان لوت، تقویت حاکمیت کشور در توسعه گردشگری بیابان لوت، بهبود سیستم اقتصادی و بهبود حمایت مالی و سرمایه‌گذاری. تشکیل‌دهنده فضای توسعه و رونق گردشگری بیابان لوت در آینده هستند. در نتیجه با کاربست تکنیک آینده‌پژوهی و با مدنظر قرار دادن پیشران‌های کلیدی مذکور، تصمیمات و برنامه‌ریزی‌ها در راستای توسعه پایدار اکوتوریسم بیابان لوت جهت‌دار شده و در مسیر هدفمند قرار خواهند گرفت.  

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. اسلامیان، پگاه و شاهیوندی، احمد. (1403). آینده‌پژوهی شهرهای رقابت‌پذیر در زمینه گردشگری با رویکرد سناریو نگاری مطالعه موردی: شهر اصفهان. مجله گردشگری شهری، 11(1)، 76-59. doi:10.22059/jut.2024.337371.1001.
  2. حقی، محمدرضا و حیدرزاده، احسان. (1401). عوامل پیشران در تحقق گردشگری پایدار شهری با رویکرد اکوتوریسم مطالعه موردی: شهر خوانسار. مجله گردشگری و توسعه، 11(2)، 19-36. doi:10.22034/jtd.2021.285189.2338 ­­
  3. زارع، رحیم. (1403). گردشگری بیابانی: چشم‌اندازی جدید در توسعه گردشگری پایدار در ایران مطالعه موردی: جنگل‌های بیابانی ام‌الدبس. مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 13(48)، 141-161. ­doi:10.22080/jtpd.2024.26508.3855
  4. شیخی، حجت و دیناروندنژاد، سارا. (1403). شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر در توسعه گردشگری با رویکرد آینده‌پژوهی مطالعه موردی: شهر شوش. مجله جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 14(50)، 123-148. ­doi:10.22111/gaij.2024.44864.3097
  5. طاهری دمنه، محسن؛ اسدنیا، ابوالفضل و ابراهیمی، فضه. (1401). خوشه‌بندی و تحلیل وضعیت مقالات علمی در حوزه آینده‌پژوهی. مجله آینده‌پژوهی ایران، 7(2)، 1-22. doi:­10.30479/jfs.2022.17530.1412
  6. قهرمانی‌فرد، حسین؛ حسین‌زاده دلیر، کریم و موسوی، میر سعید. (1400). شناخت و ارزیابی پیشران‌های حیاتی مؤثر بر آینده توسعه گردشگری مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز. مجله گردشگری شهری، 8(1)،­82-67. doi:10.22059/jut.2021.316833.869
  7. کریمی‌فر، شهرزاد؛ خطیبی، سید محمدرضا و بیگدلی­راد، وحید. (1402). فرا تحلیل مهم‌ترین عوامل توسعه اکوتوریسم پایدار در ایران. مجله چشم‌انداز شهرهای آینده، ۴ (۴)، ۳۷-۵۸.
  8. کهدوئی، الهه، فرزان، فرزام و عابدی سماکوش، محبوبه. (1402). شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش گردشگری ورزشی در بیابان مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه یزد. مجله مدیریت بیابان، 11(4)، 71-82. doi:10.22034/jdmal.2023.2012391.1439
  9. مستوفی، احمد. (1351). شهداد و جغرافیای تاریخی دشت لوت. نشریه شماره ۸، گزارش‌های جغرافیایی.
  10. Alrawaf, T., Abubakar, I., Alshabibi, M., Al-Matar, M., Dano, L., Elhadi, A., Farooqi, A., Alshihri, S., Alzenifeer, M., & Al-Odah, A. (2023). The distribution of ecotourism activities and potential consequences for the Saudi desert ecosystem. Arid Environments, 213, 1-11. doi.org/10.1016/j.jaridenv.2023.104950
  11. Anup, K.C., Ghimire, S., & Dhakal, A. (2021). Ecotourism and its impact on indigenous people and their local environment: case of Ghalegaun and Golaghat of Nepal. Geojournal, 86 (6), 2747–2765. doi.org/10.1007/s10708-020-10222-3
  12. Ariyani, N., & Fauzi, A. (2019). Analysis of Strategic Variables for Ecotourism Development; an Application of Micmac. Social Studies and Economics,­ 3(3), 1–12. doi:10.9734/sajsse/2019/v3i330107
  13. Brandt, S., & Buckley, C. (2018). A global systematic review of empirical evidence of ecotourism impacts on forests in biodiversity hotspots. Current Opinion in Environmental Sustainability, 32, 112-118. doi.org/10.1016/j.cosust.2018.04.004
  14. Bricker, K., & Kerstetter, D. (2017). “Effecting positive change-an introduction. Ecotourism, 16(3), 201-202.  doi:10.1080/14724049.2017.1390936
  15. Buckley, R. (2009a). Ecotourism: Principles & Practices. Wallingford, UK. CABI, 2009.
  16. Buckley, R., Castley, G., Pegas, F.V., Mossaz, A.C., & Steven, R. (2012). A Population Accounting Approach to Assess Tourism Contributions to Conservation of IUCN-Redlisted Mammal Species. Plos One, 7(9), 1-8. doi.org/10.1371/journal.pone.0044134
  17. Buckley, R., Morrison, C., & Castley, JG. (2016) Net Effects of Ecotourism on Threatened Species Survival. PLoS ONE, 11(2), 1-12. doi.org/10.1371/journal.pone.0147988
  18. Budowski, G. (1976). Tourism and Environmental Conservation: Conflict, Coexistence, or Symbiosis?. Environmental Conservation, 3(1), 27–31. doi:10.1017/S0376892900017707
  19. Chogan, P. (2022). Exploring motivations and satisfaction of ecolodge patrons in desert areas of Iran. International Hospitality Review, 36(2), 358-372. doi.org/10.1108/IHR-12-2020-0071
  20. Di Berardo, M., Facioni, C., & Paura, R. (2022). Futures Studies in Italy: an exploratory assessment of organizations, approaches, and objectives. Italian Institute for the Future,  17-48.
  21. El Azyzy, Y., & Ekiz, E. (2021). “Sustainable Tourism: Case of Ecotourism in the Moroccan High Atlas”, International CEO and Social Sciences Congress (CEOSSC), December 18-20, 2020, Gorajde University, Bosnia Hersegovina, Full Paper presented.
  22. Eslamian, P., & Shahivandi, A. (2024). Isfahan Tourism Futures Study as a Competitive City with a Scenario Writing Approach. Journal of Urban Tourism, 11(1), 59-76. doi: 10.22059/jut.2024.337371.1001 [in Persian]
  23. Eyisi, A., Lee, D., & Trees, K. (2021). Facilitating collaboration and community participation in tourism development: The case of South-Eastern Nigeria. Tourism and Hospitality Research, 21(3), 275-288. doi.org/10.1177/1467358420966035
  24. Fennell, D. (2001). A content analysis of ecotourism definitions. Current Issues in Tourism, 4, 403-421. doi:10.1080/13683500108667896
  25. Fennell, D. (­2015). Ethics in Tourism. In: Moscardo, G., Benckendorff, P. (eds) Education for Sustainability in Tourism. CSR, Sustainability, Ethics & Governance. Springer, Berlin, Heidelberg. doi:­10.1007/978-3-662-47470-9_3
  26. Fennell, D. (2021). Routledge Handbook of Ecotourism. 5th ed.; Routledge: Abingdon, UK.
  27. foresight may add to increased trust, organizational learning and future oriented policy
  28. Ghahramanifard, H., Hoseinzadedalir, K., & Moosavi, M.S. (2021). Recognition and Evaluation of Effective Vital Drivers on the Future of Tourism Development in Iran's Metropolises Case Study: Tabriz Metropolis. Journal of Urban Tourism, 8(1), 67-82. doi: 10.22059/jut.2021.316833.869 [in Persian].
  29. Gidley, J. (2017). The future: A very short introduction. Oxford: Oxford University Press.
  30. Glenn, C., & Gordon, J. (2009). Futures Research Methodology 3.0. Washington, DC: The Millennium Project.
  31.  Haghi, M. R., & heidarzadeh, E. (2022). Factors driving the realization of sustainable urban tourism with ecotourism approach, Case study: Khansar city. Journal of Tourism and Development, 11(2), 19-36. doi:­10.22034/jtd.2021.285189.2338 [in Persian]­­
  32. Hunt, C., Durham, W.H., Driscoll, L., & Honey, M. (2015). Can ecotourism deliver real economic, social, and environmental benefits? A study of the Osa Peninsula, Costa Rica. Sustainable Tourism, 23(3), 339–57. doi:10.1080/09669582.2014.965176
  33. Inayatullah, S. (2013). “Futures Studies: theories and methods,” in Fernando Gutierrez Junquera, ed., There’s a Future: Visions for a better world (Madrid, BBVA, 2013), 36-66.
  34. Kahdouei, E., Farzan, F., & Abedi Samakosh, M. (2024). Identifying Factors Affecting the Adoption of Sport Tourism in The Desert (Case Study: Yazd University Students). Desert Management, 11(4), 71-82. doi:10.22034/jdmal.2023.2012391.1439 [in Persian]
  35. Karimifar, S., Khatibi, S.M.R., & Bigdeli Rad, V. (2023). Meta-analysis of the most important factors in the development of sustainable ecotourism in Iran. Future Cities vision 4(4), 37-58. [in Persian]
  36. Kononiuk, A., & Glinska, E. (2015) Foresight in a Small Enterprise. A Case Study Bialystok University of Technology. Procedia - Social and Behavioral Sciences (­213), 971-976. doi:10.1016/j.sbspro.2015.11.513
  37. Koshim, A., Sergeyeva, A., Kakimzhanov, Y., Aktymbayeva, A., Sakypbek, M., & Sapiyeva A. (2023). Sustainable Development of Ecotourism in “Altynemel” National Park, Kazakhstan: Assessment through the Perception of Residents. Sustainability, 15(11), 1-18. doi.org/10.3390/su15118496.
  38. Lemelin, H., Dawson, J., & Stewart, E. J. (2017). Last-chance tourism: Adapting tourism opportunities in a changing world. London, UK: Routledge. ISBN 9781138081284
  39. Lindsey, P.A., Alexander, R.R., du Toit, J.T., & Mills, M. G. L. (2005). The potential contribution of ecotourism to African wild dog Lycaon pictus conservation in South Africa. Biological Conservation, 123(3), 339–348. doi:10.1016/j.biocon.2004.12.002
  40. Malaska, Pentii. (­2001). A futures research outline of a post-modern idea of progress. Futures­, 33, 225–243. doi:10.1016/S0016-3287(00)00069-0
  41. Masini, E. B. (2001). Futures Studies in Italy and The limits to growth. Futures, 33, 21-26.
  42. Mavlonov, A. M., Mirzoeva, I. E., & Kalandarova, D. D. (2020). The Desert Tourism And Opportunities For Its Development (On The Example Of Bukhara Region). Interdisciplinary Innovations and Research, 2(12), 68–73. ­doi.org/10.37547/tajiir/Volume02Issue12-10
  43. Mossaz, A. C., Buckley, R., & Castley, J. G. (2015). Ecotourism Contributions to Conservation of African Big Cats. Journal for Nature Conservation, 28, 112–118. doi:10.1016/j.jnc.2015.09.009
  44. Mostofi, A. (1972). Shahdad and the historical geography of Lut Desert. publication No. 8 of Geographical Reports. [in Persian].
  45. Motti, V. V. (2017). Sources of futures studies from foresight to anticipation. In R. Poli (Ed.), Handbook of anticipation. Cham: Springer.  doi.org/10.1007/978-3-319-31737-3_98-1.
  46. Motti, V.V. (2022) Futures Studies. In: Glăveanu V.P. (eds) The Palgrave Encyclopedia of the Possible. Palgrave Macmillan, Cham.pp1-5. doi.org/10.1007/978-3-319-98390-5_269-1
  47. Motti, V.V., Glenn, J., Di Berardo, M., Pelton, J., Gardner, A., Mengel, T., & Mureithi, L. (2023). Futures Studies: Contributions and Sources. Washington, D.C., Alternative Planetary Futures Institute (Ap-Fi).
  48. Nevin, O., & Gilbert, B. (2005). Measuring the cost of risk avoidance in brown bears: Further evidence of positive impacts of ecotourism. Biological Conservation, 123, 453–460.
  49. Purwoko, A., Kuswanda, W., Situmorang, R.O.P., Hutapea, F.J., Saputra, M.H., & Pasaribu, P.H.P. (2022). Orangutan ecotourism on Sumatra Island: Current conditions and a call for further development. Sustainability, 14, 1-20. doi:10.3390/su141811328
  50. Reimer, J. K., & Walter, P. (2013). How do you know it when you see it? Community-based ecotourism in the Cardamom Mountains of southwestern Cambodia. Tourism Management, 34, 122–132. doi:­10.1016/j.tourman.2012.04.002
  51. Rogerson, C. M., & Visser, G. (2011). Current themes in tourism and development in Southern Africa. Tourism Review International, 15(1-2).77-90. doi:10.3727/154427211X13139345020336
  52. Saarinen, J. (2018). What are wilderness areas for? Tourism and political ecologies of wilderness uses and management in the Anthropocene. Sustainable Tourism, 27(3), 1-16. doi.org/10.1080/09669582.2018.1456543
  53. Sahahiri, R.M., Griffin, A.L., & Sun, Q. (2023). Investigating Ecotourism Opportunities Measurements in a Complex Adaptive System: A Systematic Literature Review. Sustainability, 15(3), 1-20. doi.org/10.3390/su15032678
  54. Santarém, F., Campos, J., Pereira, P., Hamidou, D., Saarinen, J., & Brito, J.C. (2018). Using multivariate statistics to assess ecotourism potential of water-bodies: A case-study in Mauritania. Tourism Management, 67, 34-46. doi.org/10.1016/j.tourman.2018.01.001
  55. Santarém, F., Pereira, P., Saarinen, J., & Brito, J.C. (2019a). New method to identify and map flagship fleets for promoting conservation and ecotourism. Biological Conservation, 229, 113-124. doi.org/10.1016/j.biocon.2018.10.017
  56. Santarém, F., Saarinen, J., & Brito, J.C. (2019). Desert Conservation and Management: Ecotourism. In Goldstein MI, DellaSala DA (Eds.), Encyclopedia of the World's Biomes, vol. 2. Elsevier, pp. 259-273. doi.org/10.1016/B978-0-12-409548-9.11827-5
  57. Santarém, F., Saarinen, J., & Brito, J.C. (2020). Mapping and analysing cultural ecosystem services in conflict areas. Ecological Indicators, 110, 1-16. doi:10.1016/j.ecolind.2019.105943
  58. Schismenos, S., Zaimes, G.N., Iakovoglou, V., & Emmanouloudis, D. (2019). Environmental sustainability and ecotourism of riparian and deltaic ecosystems: Opportunities for rural Eastern Macedonia and Thrace, Greece. Environ. Stud, ­76, 675–688. doi:10.1080/00207233.2018.1510579
  59. Sheikhi, H., & Dinarundnejad, S. (2024). Identification and Analysis of Effective Factors on the Development of Tourism with a Future Research Approach (Case Study: Shush City). Geography and Territorial Spatial Arrangement, 14(50), 123-148. doi:­10.22111/gaij.2024.44864.3097 [in Persian]
  60. Steven, R., Castley, J. G., & Buckley, R. (2013). Tourism Revenue as a Conservation Tool for Threatened Birds in Protected Areas. PLoS ONE, 8(5), 1–8. doi:10.1371/journal.pone.0062598
  61. Stronza, A. (2007). The economic promise of ecotourism for conservation. Ecotourism, 6(3), 210–221. doi:10.2167/joe177.0
  62. Stronza, A. L., Hunt, C. A., & Fitzgerald, L. A. (2019). Ecotourism for Conservation?. Annual Review of Environment and Resources, 44(1), 229-253. doi:10.1146/annurev-environ-101718-033046.
  63. Sutrisna, M., Saskara, N., & Ayu, I. (2020). Prospective Analysis of Sustainable Tourism Development in Penglipuran Village as A Tourist Village Role Model in Bali. Technium Social Sciences ournal, 13, 184-198. doi:­1939-6104-20-S6-159.
  64. SZhou, Y., Buesching, C.D., Newman, C., Kaneko, Y., Xie, Z., & Macdonald, D.W.,­(2013). Balancing the benefits of ecotourism and development: the effects of visitor trail-use on mammals in a Protected Area in rapidly development China. Biol. Conserv, 165,18–24. doi:10.1016/j.biocon.2013.05.007
  65. Taheri Demneh, M., Asadnia, A., & Ebrahimi, F. (2022). Clustering and Analysis of the Status of Scientific Articles in the Field of Futures Studies. Futures Studies, 7(2), 1-22.
  66. Taibah, H., Al-Hilali, A., & Huzaim, W. (2023). The significance of camping in promoting nature tourism, a field study on Riyadh tourists in line with Saudi Arabia’s vision 2030. Tourism, Hospitality and Archeology Sciences, 4, 73–90. doi.org/10.21608/kjao.2023.286091
  67. United Nations World Tourism Organization. (2023). Sustainable Development,, https://www.unwto.org/sustainable-development, last accessed 12 March.
  68. Van der Steen, M., & Van der Duin, P. (2012). Learning ahead of time, how evaluation of and strategy. Futures, 44, 487-493. doi:10.1016/j.futures.2012.03.010
  69. Watson, J. E. M., Venter, O., Lee, J., Jones, K. R., Robinson, J. G., Possingham, H. P., & Allan, J. R. (2018). Protect the last of the wild. Nature, 563, 27-30. doi:10.1038/d41586-018-07183-6
  70. Weaver, D. (2002). The evolving concept of ecotourism and its potential impacts. Sustainable Development, 5, 251-264. doi:10.1504/IJSD.2002.003753
  71. Weaver, D. B. (2001a). Ecotourism. Wiley: Brisbane, Australia.
  72. Weaver, D. B. (2001b). The Encyclopedia of Ecotourism. CABI: Wallingford, UK.
  73. Weaver, D. B., & Lawton, L. J. (2002). Overnight ecotourist market segmentation in the Gold Coast hinterland of Australia. Travel Research, 40, 270–280. doi:10.1177/0047287502040003005
  74. Zare, R. (2024). Desert tourism: A New Perspective in the Development of Sustainable Tourism in Iran (Geographical Area: Um El Debs Forests). Tourism Planning and Development, 13(48), 141-161. ­doi:­10.22080/jtpd.2024.26508.3855 [in Persian]
نشریه گردشگری شهری
دوره 11، شماره 4
آبان 1403
صفحه 39-58

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار