اولویت‌بندی توسعه استان‌های کشور به لحاظ برخورداری از تأسیسات گردشگری بین‌راهی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

پژوهش حاضر باهدف سطح‌بندی استان‌های کشور و اولویت‌بندی توسعه آن‌ها به لحاظ برخورداری از تأسیسات گردشگری بین‌راهی به نگارش درآمده تا ضمن شناخت نابرابری‌های بین استان‌ها، کمبود و اولویت توسعه هرکدام از آن‌ها مشخص شود. پژوهش برحسب هدف، کاربردی و از بُعد روش، توصیفی-تحلیلی می‌باشد. روش جمع‌آوری داده‌ها به‌صورت کتابخانه‌ای اسنادی و با استناد به آمار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور بوده است. جهت رتبه‌بندی استان‌ها از تکنیک TOPSIS و آنتروپی شانون و برای سطح‌بندی آن‌ها از تحلیل خوشه‌ای استفاده گردیده که نتایج در نرم‌افزار ArcGIS تصویرسازی شده است. نتایج رتبه‌بندی استان‌های کشور دال بر وجود نابرابری در برخورداری از تأسیسات گردشگری بین‌راهی است، به‌گونه‌ای که مازندران از بین 9 شاخص به‌تنهایی ایده‌آل مثبت 3 شاخص را به خود اختصاص داده است. نتایج اولویت‌بندی توسعه نیز حاکی از آن است که استان‌ها از مجموع 270 بار، مجموعاً 109 بار (3/40 درصد) در اولویت اول توسعه قرارگرفته‌اند و این بدین معنی است که استان‌ها در مجموع با کمبود قابل‌توجهی در زمینه تأسیسات گردشگری بین‌راهی مواجه هستند. استان‌های تهران، خوزستان و فارس با 9 بار (100 درصد) جای گرفتن در اولویت اول توسعه، بیشترین کمبود را در برخورداری از تأسیسات گردشگری بین‌راهی دارا بوده‌اند، درحالی‌که سمنان با 8 بار (8/88 درصد) قرار گرفتن در اولویت سوم، وضعیت مطلوبی را از این نظر داراست.

کلیدواژه‌ها


1)     ابراهیم‌زاده، عیسی و آقاسی‌زاده، عبدالله (1388) تحلیل عوامل مؤثر بر گسترش گردشگری در ناحیه ساحلی چابهار با استفاده از مدل راهبردی SWOT، فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال 1، شماره 1، صص. 107- 128.
2)     احمدی، علی؛ شماعی، علی؛ علی‌اکبری، اسماعیل؛ موحد، علی (1397)، تحلیل فضایی بازتاب‌های گردشگری تجاری در شهرهای شمال غرب کشور (مطالعه موردی: شهر بانه)، گردشگری شهری، دوره 5، شماره 3، صص. 160-143.
3)     ارمغان، سیمین (1386)، توریسم و نقش آن در جغرافیا، چاپ اول، اسلامشهر: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر.
4)     آزمایشگاه تحقیقات جاده و حمل‌ونقل انگلستان TRRL (1375) ایمنی راه و ترافیک در کشورهای درحال‌توسعه: راهنمایی برای برنامه ریزان و مهندسان ترافیک، ترجمه غلامرضا قاضی حسامی، سازمان حمل‌ونقل و ترافیک تهران، تهران: شرکت مطالعات جامع حمل‌ونقل و ترافیک تهران.
5)     بانکز، ج. اچ (1392) مهندسی ترابری، ترجمه علی خدایی، چاپ ششم، تهران: انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
6)     پویا، علیرضا و حکیم‌زاده، میلاد (1394) گروه‌بندی بافت‌های فرسوده شهری در استان خراسان رضوی (با تأکید بر روش تحلیل خوشه‌ای سلسله مراتبی)، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال 5، شماره 18، صص. 26-15.
7)     پیرنیا، محمد کریم (1374)، آشنایی با معماری اسلامی ایران، تدوین غلامحسین معماریان، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
8)     پیرنیا، محمدکریم و افسر، کرامت الله (1350) راه و رباط، چاپ دوم، تهران: سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی.
9)     حکمت‌نیا، حسن و میر نجف موسوی (1385) کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای، چاپ اول، یزد: انتشارات علم نوین.
10)   داوودی، سید رسول (1380) مکان‌یابی مجتمع‌های خدماتی ـ رفاهی بین‌راهی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد مهندسی عمران راه و ترابری، به راهنمایی جلیل شاهی، دانشکده عمران دانشگاه علم و صنعت تهران.
11)   رضوانی، علی‌اصغر (1379) جغرافیا و صنعت گردشگری، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
12)   سازمان امور مالیاتی (1384) قوانین و مقررات و دستورالعمل‌های حاکم بر صدور مجوز، تصویب‌نامه شماره 28621/ت 3354 ه مورخ 1384/5/10.
13)   ساسان، عبدالحسن (1364) اقتصاد جابه‌جاگری و پژوهشی درراه‌های استان اصفهان، اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه اصفهان.
14)   سالنامه آماری سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای (1390) دفتر فناوری اطلاعات.
15)   شانیان، علی (1385) کاربرد تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند معیاره در انتخاب راهبرد مناسب جهت اجرای پروژه فناوری اطلاعات، تهران: انتشارات سازمان مدیریت صنعتی ایران.
16)   شیعه، اسماعیل (1381)، تمهیدات شهرسازی قبل از بروز بحران‌های طبیعی در شهرها، تهران: دبیرخانه طرح جامع مدیریت بحران تهران.
17)   شیعه، اسماعیل (1382) برنامه‌ریزی استقرار خدمات حمل‌ونقل و پذیرایی درراه‌های بین‌شهری ایران، تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه علم و صنعت ایران.
18)   صرافی، مظفر (1379) مبانی برنامه‌ریزی توسعه منطقه‌ای، تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
19)   کیانی، محمد یوسف و کلایس، ولفرام (1373) کاروانسراهای ایران، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
20)    لولاچی، مسعود (1384) استفاده از الگوریتم تاپسیس جهت انتخاب مراکز تعمیرات دپویی برتر، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد نگهداری و تعمیرات، دانشگاه علم و صنعت.
21)   مجموعه گزارش احداث مجتمع‌های خدماتی ـ رفاهی و تیر پارک‌ها (1386) وزارت راه و ترابری، سازمان حمل‌ونقل و پایانه‌های خراسان شمالی.
22)   منوری، مسعود (1372) اثرهای زیست‌محیطی جاده‌های جدید، مجموعه مقالات دومین سمینار بررسی حمل‌ونقل کشور، جلد دوم، دانشگاه تربیت مدرس، صص.57-69.
23)   موحد، علی (1387) توزیع فضایی مراکز اقامتی در شهرهای تاریخی، مطالعه موردی شهر اصفهان، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 65، صص.116-105.
24)   نسیمی، محمدحسن؛ رضایی؛ علی‌اکبر؛ وظیفه دوست، حسین؛ صالحی امیری، سید رضا؛ عزیزآبادی فراهانی، فاطمه (1398)، طراحی مدل آمیخته بازاریابی گردشگری با تأکید بر وفاداری ذینفعان، فصلنامه گردشگری شهری، دوره 6، شماره 1، صص. 47-66.
25)   ولدبیگی، شعیب (1390)، بررسی توانمندی‌های گردشگری شهرستان پاوه با استفاده از مدل SWOT و تأثیر آن بر توسعه شهری شهر پاوه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، به راهنمایی رحیم حیدری چیانه، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه تبریز.
26)  Breidenhann, J. & Wickens, E. (2004) Tourism Routes as a Tool for the Economic Development of Rural Areas Vibrant Hope or Impossible Dream.Tourism Management, Vol.25, No.6, pp.71- 79.
27)  Buhalis, D. & Darcy, S. (2011) Accessible Tourism: Concepts and Issues, edition1, Channel View Publications.
28)  Chou, t. & lin, w. & lin, c. & chou w. & haung p. (2004) application of the promethean technique to determine depression outlet location and flow direction in DEM, journal of Hydrology, Vol.287, pp.49-61.
29)  Donald, E. & Hawkins, Shaun Mann. (2007) The World Bank’s Role in Tourism Development, Annals of Tourism Research, Vol.34, No.2, pp.348-363.
30)  Eccles, G. & Costa, J. (1996) Perspectives on Tourism Development, International Journal of Contemporary Hospitality Management, Vol.8, No.7, pp.44-51.
31)  Gearing, C. (1974) Abolishing a measure of touristic attractiveness, Journal of Travel Research, Vol.12, No.4, pp.1–8.
32)  Gunn, C.A. & Turgut, Var. (2002) Tourism planning, basics, concepts, cases, Rutledge, edition 4, New York & London.
33)  Higham, J. & Luck, M. (2002) Urban Ecotourism: a contradiction in terms, Journal of Ecotourism, Vol.1, pp.36-51.
34)  Holjevac, I. A. (2003) A Vision of Tourism and the Hotel Industry in the 21st Century, International Journal of Hospitality Management, Vol.22, No.2, pp.129-134.
35)  Kabassi, K. (2010) Personalizes recommendations for tourists, Journal of Telematics and Informatics, Vol.27, pp.51-66.
36)  Khadaroo, J. & Seetanah. (2008) the role of transport infrastructure in international tourism development, Tourism Management, Vol.29, No.5, pp.831–840.
37)  Liu, A. & Wall, G. (2006) Planning Tourism Employment: A Developing Country Perspective, Tourism Management, Vol.27, No.1, pp.159- 170.
38)  Mcintosh, Robert. W. & Goeldner, Charles Rand. & Ritchie, R Brent. (1995) Tourism, Principles, practices, philosophies, United states of America: John Wiley & sons, Inc.
39)  Naude, W. & Saayman, A. (2005) Determinants of tourist Arrivals in Africa: A panel data regression analysis, Tourism Economics, Vol.11, No.3, pp.365–391.
40)  Rosentraub, M. S. & Joo, M. (2009) Tourism and Economic Development: Which Investments Produce Gains for Regions, Tourism Management, Vol.30, No.5, pp. 759-770.
41)  Serafim, O. & Gwo-Hshiung, T. (2004) Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS, European Journal of Operational, Vol. 156, No.2, pp.445-455.
42)  Sharpley, R. & Telfer, D. (2002) Aspect of tourism: Tourism and Development. Concepts and Issues, Channel View Publications, UK.
43)  Shoval, Noam. & Cohen-Hattab, Kobi. (2001) urban hotel development patterns in the face of political shifts, Annals of Tourism Research, Vol.28, No.4, pp.908–925.
44)  Theobal,W.F. (2005) Global tourism, Elsevier inc, printed in the united states of America.
45)  Witt, s.f. & witt. c.A. (1995) Forecasting tourism demand: a review of empirical research. International Journal of forecasting, Vol.11, No.3, pp.447-475.
46)  World Tourism Organization. (2006) Tourism 2020 Vision, WTO Publication Unit, Madrid.
47)  World Travel & Tourism Council.2013. http://www.wttc.org